۵ تاثیر افزایش قیمت نفت در اقتصاد جهان

اقتصاد جهان از رکود و نرخ رشد پایین رنج میبرد. بر اساس اطلاعات موجود در گزارشی که صندوق بینالمللی پول در جولای گذشته منتشر کرد، پیشبینی میشود در سال ۲۰۲۳ رشد اقتصاد جهانی ۲.۹ درصد کاهش یابد.

حالا، اوپک توجه خود را به اهمیت انجام اقدامات لازم در برابر خطر رکود ناشی از اقدامات اقتصادی ایالات متحده برای مقابله با تورم جلب کرده است. عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، گفت که اوپک فعالانه برای تعدیل عرضه قبل از کاهش احتمالی تقاضا کار میکند، چون اقتصاد جهانی ریزشی به سوخت کمتری برای سفر و صنعت نیاز دارد.

با توجه به کاهش تولید اوپک پلاس، کاهش احتمالی تقاضای نفت ناشی از رکود جهانی دلیل مهمی برای کاهش تولید است چون کاهش تقاضا و افزایش عرضه قطعا کاهش قیمت نفت را به دنبال خواهد داشت و میتواند اقتصاد کشورهای اوپک پلاس را که درآمد اقتصادی آنها بیشتر بر پایه نفت است، به شدت متزلزل کند.

کنترل قیمت نفت

پس از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸، قیمت نفت به ۳۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت. اوپک پلاس سعی میکند قیمت نفت را بین ۸۵ تا ۹۵ دلار در هر بشکه نگه دارد تا از تواناییهای مالی کشورهای تولیدکننده نفت محافظت کند و هر وضعیتی را که احتمالا باعث کاهش شدید قیمت نفت شود را شناسایی کند.

با توجه به کاهش قیمت نفت به دلیل همه گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ و بحران مالی جهانی ۲۰۰۸-۲۰۰۹، تولیدکنندگان نفت اکنون نگران کاهش قیمت نفت در صورت بروز بحران در اقتصاد جهانی هستند.

نباید فراموش کرد که جنگ روسیه و اوکراین نگرانی زیادی در اقتصاد بینالملل ایجاد کرده است و با افزایش تهدیدها برای استفاده از سلاحهای هستهای، پیشبینی اینکه چه اتفاقی برای قیمت نفت در دوره آینده خواهد افتاد دشوار خواهد بود. تصمیم برای کاهش تولید نفت نشان میدهد که کشورهای اوپک در تلاش برای کاهش نوسانات بازار، بازگرداندن کنترل و ثابت نگه داشتن قیمت نفت در ۱۰۰ دلار در هر بشکه هستند. دیدگاه دیگری معتقد است که تصمیم اوپک پلاس درها را به روی ظهور نظم جهانی چند قطبی باز میکند.

تاثیر افزایش قیمت نفت

۱- افزایش نرخ تورم

تقریبا تمام کارشناسان در مورد تاثیر قیمت جهانی بر نرخ تورم اتفاق نظر دارند. بنابراین قیمتهای بالاتر نفت فقط اوضاع را برای اکثر اقتصادهای سراسر جهان بدتر میکند. از آنجایی که نفت تقریباً همه چیز را تحت تأثیر قرار میدهد، به دلیل افزایش قیمت نفت، کل فرآیند حمل و نقل کالا افزایش مییابد.

قیمت بالای نفت در آینده عواقب بدتری برای اقتصاد بسیاری از کشورها خواهد داشت. از آنجایی که نفت بسیاری از موارد را تحت تاثیر قرار میدهد، افزایش قیمت نفت نیز باعث افزایش هزینههای حمل و نقل محصولات در بازار جهانی میشود. بنابراین، هزینه سوخت برای استفاده شخصی از وسایل نقلیه حمل و نقل مبتنی بر سوخت حتی بالاتر خواهد بود. افزایش نرخ تورم کشورها در سالهای اخیر دسترسی مردم به کالاهای اساسی مصرفی را نیز محدود خواهد کرد.

۲- تشدید مشکلات سیاسی-اقتصادی در آمریکا

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، دوران سختی را سپری میکند که با بالاترین نرخ تورم در ۴۰ سال گذشته روبرو شده است. بایدن در ژوئن گذشته گفت که کاهش قیمت انرژی یکی از اولویتهای اصلی او است، به خصوص که شهروندان به طور کلی از افزایش قیمتها شکایت دارند. اما کاهش تولید نفت باعث شده است که قیمت سوخت در برخی ایالتها دو برابر شود. در میشیگان، قیمت هر گالن سوخت به ۴.۵ دلار افزایش یافت، در حالی که در برخی ایالتهای دیگر قیمت هر گالن سوخت به ۶ تا ۷ دلار رسید.

موضوع بسیار مهم دیگر انتخابات میان دورهای کنگره است که ماه آینده در ایالات متحده برگزار میشود. در انتخابات پیش رو، شانس پیروزی حزب دموکرات در این شرایط سخت اقتصادی نامشخص است. تحلیلهای زیادی وجود دارد که نشان میدهد بهویژه قیمت بالای نفت میتواند باعث رکود جدی در اقتصاد آمریکا شود و مشکل تورم را پیچیدهتر کند. به طور خلاصه، با افزایش قیمت نفت، میتوان گفت که ایالات متحده آمریکا در آستانه یک بحران بزرگ اقتصادی قرار دارد. این امر بار مالی سنگینی را بر شهروندان آمریکایی که دارای وسایل نقلیه شخصی هستند تحمیل خواهد کرد.

دولت آمریکا از ذخایر استراتژیک نفت خام برای حل این مشکل و کاهش افزایش قیمت نفت در این کشور استفاده کرد. بایدن به وزارت انرژی دستور داده است که در ماه آینده از ۱۰ میلیون بشکه دیگر از ذخایر استراتژیک نفت استفاده کند. این تصمیم باعث شد که ذخایر استراتژیک نفت به کمترین میزان خود از ژانویه ۱۹۸۵ رسیده باشد. بنابراین، آیا بایدن مشکل قیمت بالای انرژی را حل کند؟ برای رسیدن به این هدف، آیا او نیاز به تغییر سیاست خود در قبال روسیه دارد؟

۳- افزایش درآمدهای نفتی روسیه

از زمان آغاز جنگ اوکراین و روسیه، آمریکا و اکثر کشورهای اروپایی سعی کردهاند روسیه را که درآمدهای نفتی آن یک سوم اقتصاد آن را تشکیل میدهد، در زمینه گاز طبیعی و نفت تضعیف کنند. از نظر آمریکا، کاهش قیمت هر بشکه نفت بر اقتصاد روسیه فشار خواهد آورد.

روسیه باید تولید نفت خود را افزایش دهد تا درآمدهای دولتی را تضمین کند و قیمت نفت را کمتر از سطح بازار برای کشورهای جدیدی مانند چین و هند برای خرید نفت روسیه کاهش دهد. به گفته ایالات متحده، این امر اقتصاد روسیه را تضعیف خواهد کرد. اما وقایعی که رخ داد دقیقا برعکس آن چیزی بود که برنامه ریزی شده بود. زیرا افزایش قیمت نفت به معنای درآمد بیشتر مسکو بود. این امر همچنین به روسیه اجازه داد تا جنگ خود با اوکراین را بهتر تأمین مالی کند. این اتفاقات باعث شد که سخنگوی کاخ سفید تصمیم اوپک را مغرضانه به نفع روسیه توصیف کند، او حتی هشدار داد که این تصمیم حمله به آمریکا است.

در عین حال، اروپا قصد دارد تا اواخر سال جاری واردات نفت از روسیه را متوقف کند، اما قیمتهای بالای فعلی نفت میتواند تاثیر این ممنوعیت را بر اقتصاد روسیه کاهش دهد. آمریکا و بریتانیا تحریم نمادین نفت روسیه را اعمال کردند و واردات نفت روسیه را کاهش دادند. اما اتحادیه اروپا همچنان یک چهارم نفت خود را از روسیه وارد میکند. با وجود کاهش میزان فروش نفت به کشورهای غربی، روسیه توانست با فروش نفت به سایر کشورهای آسیایی جبران کند. بنابراین طرح اروپا و آمریکا برای کوچک کردن اقتصاد روسیه ممکن است شکست بخورد.

۴- تضعیف موقعیت آمریکا در کنترل بازارهای انرژی

موقعیت آمریکا در جهان در نتیجه سیاستهای توسعه طلبانه آن پس از جنگ جهانی دوم افزایش یافته است. جهان تصور میکرد که آمریکا اولین و تنها رهبر از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است. اما تصمیم اخیر برای کاهش تولید نفت زنگ خطری برای محدود شدن نفوذ ایالات متحده در بازار جهانی انرژی بوده است. این به این موضوع مربوط میشود که به ویژه پس از هشدار قبلی آمریکا در مورد خطر کاهش تولید، شاهد حضور طرفهای جدیدی مانند روسیه، ایران و ونزوئلا و علاوه بر عربستان سعودی در عرصه بینالملل هستیم.

۵- وخامت روابط آمریکا و عربستان

اخیراً مشاهده میشود که روابط بین جو بایدن رئیس جمهور امریکا و عربستان سعودی به ویژه در مقایسه با وضعیت روزهای ترامپ در وضعیت خوبی قرار ندارد. اختلاف نظر بین ایالات متحده و عربستان سعودی در مورد نفت از این واقعیت آشکار میشود که عربستان سعودی علی رغم میل دولت بایدن، تولید نفت خود را به اندازه کافی افزایش نداده است. با این حال، وخامت روابط پس از آخرین تصمیم اوپک آشکارتر شد. نکتهای که بسیاری از سیاستمداران آمریکایی به آن اشاره میکنند، تصمیم این سازمان برای قرار گرفتن در یک اتحاد ناگفته با روسیه است. در گزارشی از CNN آمده است که واشنگتن میتواند اقدامات بیسابقهای علیه متحد خود عربستان سعودی برای کاهش نفوذ خود در بازار نفت انجام دهد.

کنگره آمریکا خواستار تجدید نظر در روابط با عربستان سعودی شد. تام مالینوفسکی، عضو مجلس نمایندگان حزب دموکرات، لایحهای را در مجلس نمایندگان پیشنهاد کرده است که از دولت بایدن میخواهد فروش سیستمهای دفاع ضد موشکی را متوقف و تمام ۳۰۰۰ نیروی آمریکایی مستقر در عربستان سعودی و امارات را خارج کند. کریس مورفی، سناتور حزب دموکرات، در اظهارات خود به CNBC اعلام کرد که سعودیها در زمان بحران، اتحاد با روسها علیه آمریکاییها را برگزیدند و کاهش حجم تولید، آمریکا را به نقطه ارزیابی مجدد همه جانبه اتحاد خود با عربستان سعودی رساند.

جایگزینهای آمریکایی برای افزایش قیمت نفت

اثرات منفی قیمت بالای نفت بر اقتصاد آمریکا، یافتن جایگزینهای جدید را برای ایالات متحده ضروری میکند. یکی از این گزینهها افزایش تولید نفت داخلی است، اما این تصمیم با مخالفت دموکراتها مخالف سوختهای فسیلی مواجه شده است. جایگزین دیگر آمریکا لغو تحریمهای خود علیه ونزوئلا و ایران است. آمریکا میتواند برای افزایش عرضه نفت در بازار بین المللی و در نتیجه کاهش قیمتها و حرکت به سمت سیاست سازندهتر در تولید نفت لیبی و سایر مناطق درگیری، امضای توافق هسته ای با ایران را تسریع بخشد.

پیش نویس قطعنامه نوپک

در میان همه این تغییرات سریع اقتصادی و سیاسی، پیش نویس قطعنامه جدیدی به نام NOPEC بر سر زبانها افتاد. نوپک پس از تصمیم اوپک پلاس که در آن عربستان سعودی و روسیه کشورهای پیشرو بودند، اهمیت پیدا کرد. هدف اصلی این پروژه حذف مصونیت حاکمیتی است که از اعضای «اوپک پلاس» و شرکتهای ملی نفت این کشورها در برابر دعاوی حقوقی محافظت میکند. دادستان کل ایالات متحده میتواند از کشورهای عضو اوپک پلاس مانند عربستان سعودی و روسیه به دلیل انحصار در دادگاه فدرال شکایت کند.

برای اجرای این قطعنامه، این لایحه باید هر دو مجلس نمایندگان را تصویب کند و به امضای رئیس جمهور جو بایدن برسد. لایحه نوپک امسال با حمایت دموکراتهای مجلس نمایندگان به راحتی در کمیته قضایی سنا تصویب شد. ترامپ قبلاً از این پروژه حمایت کرده بود و بایدن در زمانی که عضو سنا بود از آن حمایت کرده بود. اگرچه این قانون هنوز در مراحل اولیه است و مشخص نیست چه زمانی اجرایی میشود، اما میتوان گفت یکی از مهمترین گزینههایی است که دولت آمریکا میتواند علیه کشورهای اوپک پلاس به ویژه عربستان سعودی و روسیه استفاده کند.

نتیجه

جنگ اوکراین و روسیه و آنچه که باعث بیثباتی اقتصاد جهانی شده، مشکلات عمیقی را در اقتصاد ایجاد کرده است. از جمله تورمی که بیشتر کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داده و همچنین مشکل رکود اقتصادی در برخی کشورها. در میان این همه آشفتگی و خشونت، تامین انرژی به مهمترین مشکل اقتصادی تبدیل شده است. نفت نه تنها به ستون فقرات زندگی مدرن تبدیل شده است، بلکه باعث شده که به ویژه جوامع اروپایی دیگر مشکلات اقتصادی یا افزایش بیشتر قیمت را تحمل نکنند.

تظاهرات گستردهای در روزهای اخیر در فرانسه، وین و برلین در اعتراض به افزایش قیمتها برگزار شده است. اگرچه کشورهای اتحادیه اروپا پیشرفتهای نظامی قابل توجهی در اوکراین داشتند، اما هنوز نتوانستند مشکل انرژی را حل کنند. حتی اگر بخواهند گاز شیل آمریکا را بخرند، گاز آمریکا بسیار گران است. آمریکا میخواهد گاز شیل خود را ۴ برابر بیشتر به اروپا بفروشد. بنابراین در این شرایط، احتمال ایجاد اتحادهای جدید مانند روسیه و کشورهای عربی نیز وجود دارد.