ناترازی ۲۰۰ میلیون مترمکعبی در حوزه گاز

بیش از ۷۰ درصد انرژی کشور به وسیله گاز تامین میشود و از سوی دیگر روند شدت مصرف انرژی بیشتر از میانگین شدت مصرف انرژی در سطح جهانی است که این روند با رشد اقتصادی همخوانی ندارد. در حوزه تامین امنیت انرژی کشور، تراز بین عرضه و تقاضای گاز طبیعی یکی از مولفههای کلیدی به شمار میرود، در بحث تولید گاز بیش از ۷۵ درصد تولید گاز خام از میدان پارس جنوبی و نزدیک به ۲۵ درصد آن از میادین مستقل صورت میگیرد.

طبق آمار در فصل تابستان پیک مصرف در بخش خانگی ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیون متر مکعب بود، اما در فصل زمستان این رقم به ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب میرسد یعنی چهار برابر مصرف در فصل گرم سال؛ از سوی دیگر بیش از ۸۳ درصد سوخت مورد نیاز نیروگاهها از گاز تامین میشود.

در بخش خانگی شاهد رشد شش درصدی مصرف گاز هستیم و در حوزه صنایع سالانه پنج درصد و در بخش نیروگاهی شش درصد رشد مصرف گاز داریم. رشد شدت مصرف انرژی نسبت به نرم جهانی آن نیز بیش از دو برابر است.

با توجه به عرضه و تولید گاز در فصل سرد سال حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب ناترازی در حوزه گاز وجود دارد. آنطور که وزیر نفت اعلام کرده در سال ۱۴۰۰ این ناترازی حدود ۲۴۰ میلیون مترمکعب بود و به دلیل موضوعات پیش آمده واردات گاز از ترکمنستان نداشتیم. همچنین در شروع کار دولت سیزدهم حدود ۴۰۰۰ تانکر از چرخه حمل تانکر سوخت برای نیروگاهها خارج شده بود، در سال گذشته و در بدو شروع فعالیت وزارت نفت دولت جدید، توانستیم با تعمیرات و تامین تجهیزات موردنیاز پالایشگاه ها، خطوط انتقال گاز، تولید حداکثری گاز را رقم بزنیم به گونهای که حدود ۷۰۵ میلیون مترمکعب گاز از میدان پارس جنوبی برای نخستین بار برداشت شد.

در سال گذشته و با افزایش تولید گاز حدود ۲۵ میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزوده شد. در حوزه تقاضا نیز مدیریت و بهینه سازی را در دستورکار قرار دادیم، همچنین مبحث ۱۹ مصوب شد و موضوع تعرفه مشترکین پرمصرف در دولت تصویب و اجرا شد.

مذاکره با روسیه برای واردات گاز

به گفته اوجی، از آنجا که در فصل سرد سال به دلیل تامین نیاز بخش خانگی ناچار به کاهش تامین سوخت نیروگاهها و استفاده از سوخت مایع هستیم، در ماههای ابتدای شروع کار دولت ظرفیت مخازن نیروگاهی را نسبت به سال گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش دادیم.

در ماههای ابتدایی دولت سیزدهم مذاکراتی با ترکمنستان انجام گرفت و موفق شدیم سوآپ گاز را به میزان ۱.۵ تا ۲ میلیون مترمکعب انجام داده و واردات گاز را از این کشور انجام دهیم. امسال نیز برنامههای کوتاه مدت مناسبی برای تامین گاز موردنیاز کشور در فصول سال داریم تا بتوانیم با کمک مردم از این فصل بدون قطعی عبور کنیم.

وزیر نفت تاکید کرد: مذاکرات خوبی با کشورهایی مانند روسیه برای واردات گاز انجام گرفته که امیدواریم بتوانیم خبرهای خوبی در این زمینه به مردم بدهیم. اگر حداقل ۱۰ درصد از سقف صندوق توسعه ملی برای توسعه میدانهای گازی تخصیص داده شود و همچنین ۱۰۰ درصد منابع ماده ۱۲ اختصاص یابد، میتوان به رفع مشکلات این حوزه کمک چشمگیری کرد.

طبق برنامه ششم توسعه باید میزان تولید گاز در برنامه ششم یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب باشد که امروز ۹۷۰ میلیون مترمکعب آن رقم خورده که علت آن عدم سرمایه گذاری برای افزایش تولید، توسعه معادن و پالایشگاهها است، به سمت استفاده از ظرفیت تامین منابع مالی براساس منابع کشور حرکت کردهایم، از هلدینگهای بزرگ اقتصادی مثل خلیج فارس و بانکها برای انجام پروژههای میادین نفتی و گازی و احداث پتروپالایشگاهها و استفاده از سرمایه گذاری خارجی استفاده کردیم. سال گذشته هفت میلیارد دلار برای توسعه میدان بزرگ آزادگان نیاز بود که برای آن از شش هلدینگ بزرگ اقتصادی و مشارکت شش بانک استفاده کردیم، چون اولویت ما تامین انرژی کشور است.

به گفته اوجی، ۸۰ میلیارد دلار برای سرمایه گذاری و توسعه میادین و سایر میادین نیاز است. ما از پتانسیلهای منابع مالی استفاده میکنیم، منتها درخواست ما این است که درصدی از سهم صندوق توسعه ملی به ناترازی گاز جهت توسعه میادین گازی بالادست میادین مشترک و احداث خطوط ایستگاههای تقویت فشار و بهینهسازی مصرف گاز اختصاص داده شود. امیدواریم ۲۲ میلیارد دلار از طریق منابع داخلی و مشارکت بانکها و هلدینگها جذب کنیم، اما برای مابقی آنها به همکاری مجلس شورای اسلامی نیاز داریم.

با ادامه این روند بازگشت به دهه ماقبل ۷۰ شمسی اجتناب ناپذیر است

آنطور که کمیسیون انرژی مجلس در گزارش خود اعلام کرده است، امسال علیرغم کاهش و بعضا قطع گاز بخشهای مختلف صنعت و در مواقعی کاهش صادرات و مصرف مقادیر بیشتر نفت کوره در مقایسه با گذشته، اعمال خاموشی در صنایع و بخشهای خانگی و تجاری محتمل است. این آمار نشان میدهد در صورت بیتوجهی و عدم برنامهریزی و اقدام سریع، کشور با بحران جدی برای امنیت انرژی روبرو خواهد شد؛ به نحوی که واردات این حامل انرژی یا بازگشت به دهه ماقبل ۷۰ شمسی و خریدو توزیع وسایل گرمایشی نفتی و ذغالی بین مردم اجتناب ناپذیر خواهد بود.

طبق این گزارش، علی رغم آنکه ایران رتبه سوم بزرگترین تولید کننده گاز طبیعی در جهان را دارد؛ اما با توجه به شروع افت فشار مخازن گازی میدان پارس جنوبی و ادامه روند افزایشی مصرف، چالش جدی برای تامین گاز طبیعی در آینده بسیار نزدیک وجود خواهد داشت. این موضوع در سالهای اخیر به خصوص در فصول سرد سال با افزایش تقاضای بخش خانگی برای گرمایش تشدید شده است؛ به نحوی که تنها در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲ میلیارد لیتر گازوئیل و نفت کوره با ارزش بیش از پنج میلیارد دلار برای جبران کمبود گاز توسط نیروگاهها سوزانده شده است.

افزایش ۶ درصدی مصرف گاز

آنطور که پیشبینی شده امسال میزان مصرف گاز نسبت به سال گذشته نیز ۶ درصد افزایش مییابد، مسلم رحمان، سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران بهتازگی اعلام کرد: امسال هم شاهد ناترازی بین تولید و مصرف گاز هستیم، افزود: بیشک امسال نیز بعضی واحدهای صنعتی بزرگ کشور به جمع مشترکان پیوستند و به تعداد مشترکان خانگی هم افزوده شده که مجموعاً حدود ۴ تا ۶ درصد افزایش مصرف گاز خواهیم داشت، به همین دلیل تمهیدها و اقدامهایی برای کنترل این ناترازی پیشبینی شده است.

به گفته او، همسو با این موضوع نشستهایی بهمنظور افزایش بهینهسازی و کنترل مدیریت مصرف گاز با شرکتهای تابع و نهادهای مربوطه برگزار و دستورعملهایی را به شرکتهای گاز استانی ابلاغ کردیم و پیگیریها همچنان تداوم دارد. همچنین از ذخیرهسازی سوخت مایع در فصل تابستان برای تأمین مصرف بعضی صنایع و نیروگاهها در ماههای سرد سال خبر داد.

اولویت تامین گاز بخش خانگی است

امسال با وجود کنترلهای لازم، بهدلیل نبود موازنه تولید و مصرف، احتمال افت فشار گاز طبیعی است، اکنون حدود ۹۰ درصد گاز مصرفی از مناطق جنوبی کشور تأمین و از طریق خطوط انتقال قوی در اقصینقاط کشور توزیع میشود، بنابراین نداشتن اعتدال در مصرف، شهرهای شمالی کشور را با مشکل روبهرو خواهد کرد. جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره احتمال قطعی گاز در صورت افزایش مصرف اعلام کرد: درباره قطعی گاز نمیتوان رقمی ارائه کرد؛ هر زمان که شبکه کشش نداشته باشد و در واقع هر وقت مصرف از تولید جلو بیفتد آن زمان دچار مشکل میشویم و باید با توجه به اولویت تأمین گاز بخش خانگی، با مدیریت مصرف بخش صنایع برای تأمین پایدار بخش خانگی اقدام کنیم.

او درباره اولویت تأمین گاز در بخش نیروگاهی گفت: درباره مصرف بخش نیروگاهی نیز اگر نیروگاهها را در مصرف محدود کنیم، باید فرآورده را برای خوراک جایگزین کرد بنابراین نمیتوان مصرف گاز نیروگاهها را به صفر رساند از این رو اگر مصرف از پیشبینی فراتر رود، ممکن است در نقاط انتهایی شبکه دچار افت فشار و قطعی گاز شویم. مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره تصمیم برای واردات گاز نیز گفت: برای واردات مذاکراتی در حال انجام و وزیر نفت با طرفهای دیگر در حال مذاکره است که به محض نتیجه بخشبودن، اطلاعرسانی میشود و با توجه به مذاکرات خوب امیدواریم اتفاقهای خوبی برای واردات بیفتد.

باید توجه داشت که مصرف بهشدت تابع بخش خانگی و تجاری است. برای نمونه سال گذشته در این بخش رکورد مصرف ۷۲۰ میلیون مترمکعب در روز هم ثبت شد. شاخصهای مختلفی درباره بهینه مصرف وجود دارد، مهمترین شاخص شدت مصرف انرژی است که مقدار انرژی برای تولید یک واحد ثروت را نشان میدهد. بررسی روند ۲۰ ساله کشورها نشان میدهد این شاخص همواره نزولی بوده است، اما در کشور ما با توجه به اینکه همه نگاهها به سمت افزایش عرضه بوده، همچنان به فکر افزایش تولید انرژی هستیم و بر همین اساس شدت مصرف انرژی بالا رفته است که جز ایران تنها عربستان در این دسته قرار میگیرد.

هرچند در حال حاضر بیش از ۲۰۰ پروژه مهم و اساسی صنعت گاز در کشور در حال اجراست، اما بهدلیل شرایط ناترازی ۲۰۰ میلیون مترمکعبی تولید و مصرف گاز کشور در زمستان امسال، صرفهجویی در مصرف گاز یک ضرورت برای همه مشترکان بهحساب میآید.