راهکارهای کاهش التهاب در بازار پلی‏‏‌پروپیلن

وضعیت کسب وکار در بازار پلیپروپیلن چگونه است؟

حتما در جریان هستید که خوراک پروپیلن از بخش خوراک مایع تامین میشود و همه شرکتهای تولیدکننده این محصول که عبارتند از مارون، پلیپروپیلن جم، رجال، نوید زر شیمی، پتروشیمی اراک، پلینار و دی آریا پلیمر از خوراک مایع استفاده میکنند. سالهاست که تصمیمگیران پیگیر سروسامان دادن به وضعیت تولید و قیمتگذاری خوراک مایع هستند؛ چراکه میدانند با همین روند فعلی شرکتها در آینده نزدیک به زیاندهی میرسند. با وجود این، علاوه بر اینکه مشکل همچنان باقی مانده است، بسیاری از شرکتهای بالادست هم خوراکهای گازی یا ماحصل گازی (مثل پتروشیمیهای تبریز، امیرکبیر و جم) مانند اتیلن دریافت میکنند.

این موضوع و زیانده شدن خط تولید خوراک مایع باعث شد تولید این خوراک کاهش یابد و این اتفاق شرکتهای تولیدکننده پلی پروپیلن را تحتتاثیر قرار داد، به گونهای که میتوان گفت در حال حاضر این شرکتها بین ۶۰ تا ۷۰درصد ظرفیت اسمی خود فعالیت میکنند؛ درصورتیکه همه این شرکتها میتوانند حداقل ۱۰ تا ۱۵درصد بالاتر ظرفیت اسمی خود تولید کنند. در واقع از ظرفیت اسمی حدود ۲/ ۱ میلیون تن در سال شرکتها به دلیل کمبود خوراک حدود ۸۵۰هزار تن در سال محقق میشود. با این وضعیت به جایی رسیدهایم که نهتنها پلی پروپیلن صادر نمیکنیم بلکه بهتازگی بحث واردات پلی پروپیلن گرید فیلم مطرح شده است که البته دستورالعمل پیچیدهای دارد و مطمئنا اجرایی کردن آن با مشکل مواجه خواهد شد.

در حال حاضر شرکتهایی که مانند پلینار از خوراک پروپیلن استفاده میکنند، از کجا خوراک خود را تامین میکنند؟
در شرایط فعلی تنها دو پتروشیمی اراک و مارون پروپیلن خود را تولید میکنند و باقی شرکتها از یک شرکت بالادست و پالایشگاههای آبادان و امام خمینی (ره) شازند خوراک خود را دریافت میکنند.

بگذارید اینگونه توضیح دهم؛ تولید نفتا به دلیل اینکه پالایشگاهها به سمت افزایش تولید بنزین و گازوئیل سوق داده شدهاند، کاهش یافته است. به عنوان نمونه پتروشمی تبریز برای استفاده از نفتای پالایشگاه تبریز طراحی شده است، اما پالایشگاه تبریز چند سالی است که تولید نفتای خود را به شدت کاهش داده است، تا جایی که درحالحاضر به طور میانگین ۱۵ تا ۲۰درصد خوراک پتروشیمی تبریز از پالایشگاه تبریز تامین میشود و مابقی آن را مجبور است از پالایشگاههای تهران، آبادان، بندرعباس و سایر پالایشگاهها دریافت کند. این موضوع موجب شده اولا نرخ نفتا گرانتر شود، دوما هزینه حمل به آن اضافه میشود، سوم اینکه اصلا پتروشیمی تبریز بر اساس نفتای این پالایشگاهها طراحی نشده است، در نتیجه مقدار اتیلن و پروپیلنی که قرار است از این نفتا تولید شود به شدت کاهش مییابد. بنا به اظهار مهندسان فرآیند تا ۳۰درصد نفتایی که دریافت میکند قابلیت تبدیل به اتیلن و پروپیلن را ندارد. این موضوع باعث کاهش تولید این شرکت و به تبع آن شرکت پلی نار میشود.

شرایط فعلی تا چه اندازه به رخدادهای جهانی و تا چه اندازه به مسائل داخلی برمیگردد؟

در این خصوص باید به دو موضوع اشاره کرد؛ الان مشکل ظاهرا سوخت است و پالایشگاهها باید به جای نفتا به سمت تولید بیشتر بنزین و گازوئیل بروند. موضوع بعدی به قیمت نفتا برمیگردد. با شروع جنگ اوکراین از سال گذشته، محصولات پلیمری تولید روسیه با دامپینگ بالایی وارد بازار منطقه شد. در نتیجه نرخ این محصولات با کاهش شدیدی مواجه شد. بنابراین در حال حاضر باید یا برای وضعیت خوراک مایع تصمیمی گرفته شود یا اینکه باید به همین شکل دست روی دست بگذاریم تا تولید همچنان کاهش یابد.

شرکت پلینار در سه ماه گذشته مجبور شد تولید خود را به مدت 25 روز و در سه مرحله به صورت کامل قطع کند، تا ابتدا بتواند خوراک لازم را ذخیره کند و مجددا تولید خود را از سر گیرد. چون واحدهای پتروشیمی از یک ظرفیت پایینتر (که برای پلی نار حدود 60درصد است) امکان تولید برایشان میسر نیست. بنابراین در زمان توقف بهناچار ذخیرهسازی خوراک را انجام میدهیم و بعد از یک دوره راهاندازی و کاهش ذخیره خوراک مجددا تولید متوقف میشود. لازم به ذکر است که در وضعیت تحریمی و کمیابی قطعات یدکی، ادامه این روند در تولید برای تجهیزات واحدهای تولیدی بسیار زیانبار است.

رقابت پلیپروپیلن در بورسکالا چگونه است؟

بر اساس هزینههای تولید ماه گذشته ما اگر قرار باشد با همان قیمت پایه محصول خود را به فروش برسانیم یکی دو شرکت سربهسر خواهند شد و مابقی مقداری کم زیان خواهند داشت. تنها به دلیل همین رقابتهاست که شاید سودی برای تولیدکننده در پی داشته باشد. البته این سود به نرخهای گذشته و دفتری داراییها قابل احصاست؛ یعنی اگر بخواهیم اکنون یک واحد جدید مانند پلی نار بزنیم به شرط وجود خوراک با قیمت تمامشده جدید بدون شک زیانده خواهد بود. البته بخشی از این رقابت به دلیل تفاوت نرخ دلار نیما و بازار آزاد است، چرا که محاسبات نرخ پایه در بورسکالا با نرخ نیما انجام میپذیرد.

البته در برخی محصولات رقابتهای بسیار زیادی وجود دارد که قیمتها را برای خریداران بیش از حد بالا برده است؟

درست است. در شرایط فعلی محصولات پتروشیمی در بورسکالا با رقابتهای حتی تا 100درصد در برخی گریدها مواجه هستیم، اما خوشبختانه در جلسه کمیته تخصصی پتروشیمی ارتباطی بین شرکتهای پتروشیمی و صنایع تکمیلی برقرار شد. موضوع جلسه این بود که تولید گریدهایی که تقاضا و رقابت کمتری در بازار دارند کاهش یابد و به جای آن به سمت افزایش تولید گریدهای ملتهب برویم. واقعیت این است که شرکتهای تولیدکننده پلی پروپیلن درحالحاضر به هر شکل ممکن باید نیاز بازار را تامین کنند. در این راستا صادرات این محصول را نیز متوقف کردهایم ولی با این روال اگر پیش برویم حتما در سال آینده با مشکل مواجه میشویم. این نکته را نیز باید عنوان کنیم که شواهدی در خصوص صادرات پلی پروپیلن توسط شرکتهایی غیر از شرکتهای پتروشیمی مشاهده شده که باید با آن برخورد کرد.

در این جلسه کف عرضهها به چه شکل تعیین شده است؟

حداقل 6 تا 7 سال است که شرکتها ملزم به رعایت کف عرضه هستند. ولی مقدار کف عرضهها در حال حاضر تبدیل به سقف عرضه شده چون تمام تولیدات ما را دربرمیگیرد.

این مقدار عرضه تعهدشده رعایت هم میشود؟

تا جایی که توانستهایم رعایت کردیم. اما طی هفتههای گذشته یکی دو شرکت به دلیل اینکه گرید موردنیاز را نداشتند عرضه آن را کاهش دادند اما عرضه دیگر گریدها را به طور کامل رعایت کردهاند. کسری عرضه گرید فیلم نیز در هفتههای بعد جبران شده است. هیچ شرکتی اکنون ندیدهام که کم عرضه کند چون راه دیگری جز این ندارد که همه تولید خود را در بازار داخل عرضه کند. این را هم متذکر شوم که شرکتهای پتروشیمی مقدار تولید و خروج از انبار خود را روزانه در سایت NPC وارد میکنند. همچنین اگر شرکتی امکان رعایت کف عرضه را نداشته باشد از قبل به دفتر مدیریت صنایع پاییندستی اطلاع میدهد و آنها هم مقدار تولید را چک میکنند و بعد به بورس اعلام میکنند که این شرکت به دلیل مسائل تولیدی خود نمیتواند به میزان تعهدشده عرضه داشته باشد.

چه راهکارهایی برای برونرفت از مشکلات کنونی وجود دارد؟

راهکار از سطح پتروشیمیها فراتر رفته است. باید یک تصمیم کلی در ارتباط با خوراکهای مایع گرفته شود. به عنوان نمونه وزارت نفت باید برنامهریزی آتی خود را تغییر دهد، به گونهای که در آن افزایش خوراک مایع در دستور کار قرار گیرد. شاید لازم شود فرمول قیمتگذاری نفتا به گونهای تغییر داده شود که شرکتها ترغیب به تولید شوند. چنانچه خوراک مایع به شرکتهایی نظیر پتروشیمی تبریز، جم، امیرکبیر و بندر امام با قیمت مناسب تحویل داده شود، با افزایش تولید پروپیلن نهتنها نیاز داخل پلی پروپیلن بهطور کامل تامین میشود، بلکه میتوانیم سهم بازارهای صادراتی خود را دوباره به دست آوریم. ما دو مسیر در پیش داریم؛ یا باید واردات برخی از مواد پتروشیمی را قبول کنیم که نمیدانم در شرایط ارزی فعلی تا چه اندازه به صلاح اقتصاد کشور است و لازم است سیاستگذاران سطوح بالا در این ارتباط تصمیم بگیرند.

یا اینکه تعدیل قیمت و افزایش تولید مقدار خوراک مایع در دستور کار قرار گیرد. در کشور برای تولید پروپیلن از گاز اولین واحدی که قرار است به بهرهبرداری برسد پتروشیمی سلمان است که زمان راهاندازی آن پایان سال 1402 عنوان شده است. این شرکت قرار است مقدار 450هزار تن پروپیلن در جنوب کشور تولید کند. تا آن زمان باید فکری برای خوراک مایع کرد. حال فرض کنیم که سلمان پروپیلن را تولید کند و مشکل شرکتهای پاییندست آن حل شود، اما ما شرکتهای پتروشیمی تبریز، بندر امام، امیر کبیر، اراک و جم را خواهیم داشت که بر اساس طراحی آنها باید خوراک مایع مصرف کنند.

برای اینها باید فکری شود، نمیتوان به این شرکتها گفت پروپیلن را درنظر نگیرید یا فقط خوراک گازی مصرف کنید. درحالحاضر شرکتها بخشی از پروپیلن را از پالایشگاه شازند دریافت میکنند که آن هم بحث سود و زیانی دارد.

بنابراین حتما باید در زمینه قیمتگذاری خوراک مایع تصمیمی در سطوح بالای مدیریتی کشور گرفته شود. در این تصمیمات این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که شرکتهای تولیدکننده پلی پروپیلن در صورت تامین خوراک، علاوه بر امکان تامین نیاز بازار داخل، امکان صادرات حدود 300هزار تن این محصول در سال را نیز دارا هستند.