سناریوهای وزارت نفت برای عبور تولید از مرز ۶ میلیون‌ بشکه

تحقق افزایش تولید نفت و رسیدن به رقم شش میلیون ۵۰۰ هزار بشکه در روز از برنامههای وزارت نفت بوده که از ابتدای دولت سیزدهم برای اجرای آن اقدامهای انجام شد. دولت سیزدهم در طول بیش از یک سال فعالیت خود، توسعه و بهرهبرداری حداکثری از میدانهای نفتی را با اولویت میدانهای مشترک در دستور کار قرار داده است.

در همین زمینه وزارت نفت تمهیدهای لازم را برای توسعه میدان یاران در منطقه غرب کارون در استان خوزستان، درنظر گرفت، امسال قرارداد توسعه فاز دوم این میدان مشترک تنفیذ شد و عملیات اجرایی آن رسماً کلید خورد. ضریب بازیافت نفت از این میدان از ۴ درصد به ۷.۷ درصد رسید که تولید حداکثری روزانه ۳۶ هزار بشکه نفت را محقق میکند. این در حالی است که تولید کنونی این میدان حدود ۲۰ هزار بشکه در روز است.

 توسعه میدان مشترک آزادگان نیز از سوی سرمایهگذار یعنی بانکهای داخلی رقم خورد و تشکیل کنسرسیومی متشکل از بانکهای داخلی با تأسیس شرکت دشت آزادگان اروند، کار توسعه این میدان مهم رسماً آغاز شد، در آزادگان جنوبی در مرحله نخست با قراردادی به ارزش ۵.۷ میلیارد دلار، رسیدن به رقم تولید روزانه ۳۲۰ هزار بشکه را در نظر گرفته شد. از ابتدای کار دولت سیزدهم تا به امروز شرکت ملی نفت ایران موفق به تولیدی کردن ۳۶ حلقه چاه در این میدان شده و تولید آن را از ۸۰ هزار بشکه به ۱۱۵ هزار بشکه در روز رسانده است.

افزایش تولید میدان نرگسی گچساران، توسعه لایه نفتی میدان مشترک پارسجنوبی و انعقاد قرارداد با شرکتهای خارجی برای توسعه آن با سرمایهگذاری ۵۰۰ میلیون دلاری، تنفیذ قرارداد احداث ایستگاه تزریق گاز بیبیحکیمه از جمله فعالیتهایی بود که وزارت نفت در این دوره بهآنها پرداخت تا برای تولید حداکثری نفت و گاز گامهای مهمی بردارد.

طبق اعلام مسوولان در تولید نفت در آینده با یک جهش مواجه خواهیم که سه سناریو برای آن تعریف شده است که در این سنایوها نقش شرکت های دانش نیان پررنگ است، آنطور که محسن خجسته مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده سناریوهای مدنظر این شرکت برای رسیدن به تولید ۴.۶، ۵.۷ و برنامه بلندمدت تولید ۶.۵ میلیون بشکه نفت در روز تدوین شده، برای رسیدن به این میزان تولید از طریق اجرای گسترده طرحهای حوزه ازدیاد برداشت نفت (IOR) و افزایش ضریب بازیافت نفت (EOR) اقدام و برای همین پایلوتهای فناورانه را آغاز کردیم.

وی از نخستین پایلوت فناورانه اجرا شده یاد کرد و گفت: این پایلوت بین شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و پژوهشگاه صنعت نفت توافق و برای تزریق آب به میدان اهواز بنگستان اقدام شد. برای رسیدن به ظرفیت تولید روزانه ۵.۷ میلیون بشکه نفت، سهم افزایش تولید از طریق روشهای ازدیاد برداشت حدود ۹۰۰ هزار بشکه است و این ظرفیت بزرگی برای شرکتهای دانشبنیان بهشمار میرود. در دولت قبل با ۱۳ دانشگاه و ۲۲ میدان قراردادهایی امضا شد، اما رویکرد آن زمان کامل نبود و موارد مهم چالشهای بالادستی را بهعنوان بخشی از وظایف دانشگاهها در نظر نگرفته بودند.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درباره دانشبنیان کردن بخش بالادست صنعت نفت گفت: وظیفه ما در مرحله نخست افزایش تعداد شرکتهای دانشبنیانی است که میتوانند چالشهای شرکت ملی نفت ایران را با راهحلهایی فناورانه برطرف کنند. پس از آن کیفیسازی و بالا بردن بهرهوری در شرکت ملی نفت ایران با استفاده از شرکتهای دانشبنیان بوده از این منظر بهدنبال ایجاد پیمانکار عمومی (GC) فناورانه بخش بالادستی شرکت ملی نفت ایران هستیم و بر همین اساس وزارت نفت تاکنون ۵۵۰ شرکت دانشبنیان را برای همکاری جذب کرده است.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران از دستاورهای همکاری با شرکتهای دانشبنیان یاد و تصریح کرد: در بخش حفاری موفق شدیم تجهیزات درونچاهی مربوط به عمیقترین بخشهای زمینشناسی با لایههای عمیق که نیازمند تجهیزات با متالوژی و آلیاژ ویژه هستند و نسبت به خورندگی سیالات ترش و اسیدی مقاومت دارند و اینکه در اعماق پایین فشارپذیری بالا داشته باشند، تولید کنیم. بر این اساس دو تجهیز مهم شامل رشته تکمیلی و تاج چاه یا سرچاهی را سفارشگذاری کردیم که خوشبختانه ساخته شدهاند و در مرحله تجاری هستند و حتی در میدان سپهر و جفیر استفاده شدهاند و این دو، تجهیز راهبردی بهشمار میروند.

وی بر لزوم همکاری با شرکتهای دانشبنیان تأکید کرد و گفت: حدود ۲۵۰ میلیارد بشکه نفت در لایههای عمیق زمینشناسی داریم که برای توسعه این بخش نیازمنداین تجهیزات هستیم که با کمک شرکتهای دانشبنیان و سازندگانی که از ایدههای فناورانه استفاده میکنند، ساخته میشوند.

در این بین افزایش ضریب بازیافت اهمیت زیادی دارد، هماکنون میانگین ضریب برداشت از مخازن نفتی یا همان ضریب بازیافت نفت خام کشور حدود ۲۳.۴ درصد است. ضریب بازیافت یعنی درصدی از نفت یک مخزن نفتی که بهصورت طبیعی قابل استخراج است. به عبارتی دیگر هماکنون از هر ۱۰۰ بشکه نفت خام ایران، حدود ۲۳ بشکه قابل برداشت است و ۷۷ بشکه در مخزن میماند. ضمن آنکه، بسیاری از میدانهای فعال نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و هر سال نهتنها از مقدار تولید آنها کاسته میشود، توقف سرمایهگذاری در بخش ضریب بازیافت، میزان ذخایر قابل استخراج آنها را نیز کاهش میدهد و در صورت غفلت، در سالهای آینده میانگین ضریب بازیافت حتی کمتر از ۲۳.۴ درصد میشود.

از این رو، افزایش ضریب بازیافت نفت خام در صنعت نفت ایران یک الزام است و هر صدم درصد افزایش آن اهمیت ویژهای دارد زیرا به ثروت کشور و حجم نفت قابل برداشت از مخازن کمک میکند. همچنین توجه به این مسئله میتواند قدرت ما را در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) افزایش دهد و هم به لحاظ راهبردی جایگاه ما را در دنیا ارتقا ببخشد، اما با توجه به اینکه عمده مخازن نفت خام کشور در طول سالها شاهد افت فشار شدهاند و نیروی طبیعی موجود در این مخازن برای تولید کافی نیست، استفاده از روشهای ازدیاد برداشت برای مخازن کشور ضرورتی اجتنابناپذیر است.

بر اساس اطلاعات موجود، اگرچه میانگین ضریب بازیافت نفت خام میدانهای ایران حدود ۲۳.۴ درصد است، اما شرایط بعضی از میدانها نیازمند سرمایهگذاری جدیتر است. از جمله در میدانهای نفتی غرب کارون که ضریب بازیافت زیر ۱۰ درصد است. البته ویژگیهای سنگ و سیال و رفتار مخزن در میزان ضریب بازیافت و روش ازدیاد آن مؤثر است، اما منطقی نیست که بیش از ۹۰ درصد از نفت این میدانها برای همیشه زیرزمین بماند.

بهترین راهکار رفع این مشکل، گسترش و توسعه پایلوتهای فناورانه است که دولت به این موضوع ورود پیدا کرده اما تحقق این مساله نیازمند سرمایه گذاری بوده و باید دید که دولت در این بخش تا چه میزان می تواند موفق عمل کند و وعده های داده شده رنگ واقعیت به خود می گیرند.