بانک مرکزی چگونه نرخ ارز را کاهش داد؟

وحید شقاقی شهری، استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی؛ با بیان اینکه کاهش نرخ دلار در چند روز اخیر تک عاملی نبوده است و نمیتوان فقط عوامل بینالمللی را در آن دخیل دانست؛ اظهار کرد: کاهش نرخ دلار در چند روز اخیر متاثر از چندین عامل بوده، عوامل بیرونی و اخبار مثبت نیز مانند شروع گفتگوها و مذاکرات بین آژانس بینالمللی و سازمان انرژی اتمی ایران که گامی رو به جلو محسوب میشود و انتظارات تورمی را کاهش داد؛ نیز اثرگذار بودند.

وی تاکید کرد: مهمترین عامل این است که در این دوره جدید، رئیس کل بانک مرکزی بازار آزاد را پذیرفته و هدف خود را مداخله موثر در بازار ارز عنوان کرده و این درست برخلاف دیدگاه برخی از اقتصاددانهاست که باوری به بازار آزاد ارز ندارند که این نگرش یک گام رو به جلو بود.

این اقتصاددان گفت: زمانی که عالیترین مقام بانک مرکزی؛ بازار آزاد را پذیرفت، مرکز مبادله ارز را هم راهاندازی کرد تا رفع عمده نیازهای ارزی در این مرکز مبادله صورت بگیرد که مقرر شد کشف قیمت هم شفاف و با واقعیات اقتصاد کلان همخوانی داشته باشد.

شقاقی ادامه داد: موضوع دیگر اصلاح نحوه پیمان سپاری برای صادرکنندگان بود که نقش موثری در بازار ارز داشت و دولت و بانک مرکزی پذیرفتند صادرکنندگان به ویژه صادرکنندگان محوری مانند پتروشیمیها بتوانند ارز حاصل از صادرات خود را در مرکز مبادله ارزی عرضه کنند که مشوقی برای بازگشت سریع ارز حاصل از صادرات به اقتصاد بود چرا که قیمت براساس عرضه و تقاضا کشف خواهد شد و قیمت دستوری برای صادرکننده حذف شد.

وی گفت: در واقع قیمت دستوری که در گذشته اعلام میشد؛ هم اکنون بر پایه کشف قیمت است و باید صادرکننده حواله خود را عرضه کند که این امر به تزریق بیشتر منابع ارزی به مرکز مبادله و تعادل قیمت در بازار منجر خواهد شد.

استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی تاکید کرد: از سوی دیگر، دولت نسبت به سامانه نیما هم انعطاف نشان داد و قرار شد برخی از کالاهای ضروری با نرخ نیمایی تامین شود، اما سایر صادرکنندگان به ویژه صادرکنندگان کلیدی به مرکز مبادله ارزی منتقل شوند.

بهبود مداخله بانک مرکزی در بازار

شقاقی شهری با بیان اینکه این عوامل گفته شده منجر به تزریق بیشتر ارز به مرکز مبادله ایران و بحث بین المللی نیز باعث کاهش التهابات شد؛ تصریح کرد: از پیش مشخص بود که قیمتهای اعلام شده در بازار آزاد، انحراف بالایی نسبت به قیمت تعادلی و واقعیات اقتصادی ایران دارد که محتمل بود با مدیریت داخلی و کاهش التهابات این حباب کاهش پیدا خواهد کرد که در حال حاضر و روزهای گذشته شاهد تحقق این امر هستیم.

وی تاکید کرد: کاهش التهابات بینالمللی در کنار تصمیمگیری درست اقتصادی به بهبود وضعیت منابع ارزی کشور و کاهش قیمت دلار منتج میشود؛ چون قیمت تعادلی دلار از قیمت بازار آزاد پایینتر است، بنابراین حباب بزرگی در بازار شکل گرفت که منظور از حباب انتظارات تورمی است که از سیاست گذاریهای داخلی و خارجی نشات میگرفت.

به گفته شقاقی، بانک مرکزی مداخله موثر خود را در بازار بهبود بخشیده است و همچنین مرکز مبادله ارزی با تزریق بیشتر ارز صادرکنندگان و حذف قیمت دستوری برای صادرکنندگان وضعیت خوبی دارد.

وی تاکید کرد: هرچقدر بتوانیم قیمت دستوری را حذف کنیم عرضه ارز به مرکز مبادله بیشتر میشود که این موضوع میتواند قیمت مرکز مبادله ایران را به بازار آزاد نزدیک کند و التهاب را نیز کاهش دهد. ضمن اینکه مردم هم به جای اینکه به بازار آزاد مراجعه کنند، میتوانند نیازهای ارزی خود را در مرکز مبادله تامین کنند. ضمن اینکه در مرکز هم هیچ محدودیتی وجود ندارد و التهاب را کاهش خواهد داد.

چند توصیه به بانک مرکزی

این استاد اقتصاد تاکید کرد: بانک مرکزی سیاست خود در رابطه با صرافیها را نیز اصلاح کرد و اجازه داد که صرافیها ارز مورد نیاز را به مراجعه کنندگان تحویل دهند. تقریبا در شرایط فعلی یک آرامش نسبی را در بازار شاهد هستیم.

وی تاکید کرد: در نتیجه در این شرایط باید بانک مرکزی حکمرانی ریال را جدی بگیرد، چون کنترل دلار با مدیریت ریال امکان پذیر است یعنی گردش ریالی باید بر اساس اسناد مثبته صورت بگیرد، که این امر جلوی خروج سرمایه را خواهد گرفت و بحث کنترل قاچاق کالا و ارز نیز دارای اهمیت است، چون اگر جلوی قاچاق گرفته شود بازار آزاد کوچک میشود.

شقاقی گفت: توصیه دوم اینکه، پذیرش سیاست شناور مدیریت شده محقق شود؛ یعنی قیمت دلاردر مرکز مبادله کشف شود و فاصله بین بازار آزاد و مرکز کمتر باشد.