چالش‌هایی که فولادی‌ها را گرفتار کرده است

صنعت فولاد کشور که تنها دوسال با چشمانداز ۱۴۰۴ فاصله دارد، امروز با چالشهایی مواجه است که این موضوعات در ۶محور در سیزدهمین همایش صنعت فولاد و سنگآهن مورد بررسی قرار میگیرد تا راهکارهای آن به فعالان این زنجیره و دولت ارائه شود.میزان ذخایر سنگآهن کشور در کنار منابع گازی و همچنین نیروی انسانی در اختیار باعث شد تا چشمانداز تولید ۵۵میلیون تن فولاد برای سال ۱۴۰۴ هدفگذاری شود؛ هدفی که تا تحقق آن تنها دوسال زمان باقی مانده است. اما در سالهای اخیر، صنعت فولاد کشور با چالشهایی همراه شد که توانست تردیدها برای تحقق این هدف را افزایش دهد.

یکی از موضوعاتی که به دغدغه اصلی تولیدکنندگان فولاد تبدیل شده، بحث تامین مواد اولیه است. هرچند وجود ذخایر بسیاری از سنگآهن باعث شد تا چشمانداز ۱۴۰۴ در دستور کار قرار بگیرد؛ اما عدمتوسعه بخش معدن بهموازات توسعهای که در صنعت فولاد در سالهای اخیر رخ داد، باعث شد تا این بخش امروز در بحث تامین مواد اولیه با مشکلات بسیاری مواجه شود. این بحران باعث شد تا فولادیها خود برای توسعه معادن پیشقدم شوند و معادنی را در اختیار بگیرند. البته حوزه سنگآهن نیازمند توسعه بیشتر در بخش اکتشافات است تا بتواند این بحران را پشت سر بگذارد. درواقع باید سیاستگذاریها در حوزه اکتشافات به سمتی برود که فعالان معدنی با توسعه فعالیتهای خود مواد اولیه موردنیاز فولادیها را تامین کنند. از سوی دیگر، توسعه معادن نیازمند تامین زیرساختهایی است که باید با حمایت دولت تامین شود.

از دیگر چالشهایی که صنعت فولاد، بهویژه در سالهای پس از تحقق چشمانداز میتواند با آن مواجه شود، عدمتوازن عرضه و تقاضای فولاد (فروش داخلی و صادرات) است. عدمتحریک تقاضا میتواند تولیدکنندگان را با مشکلات بسیاری در بحث فروش درآمدزایی مواجه کند. رکود در بازار مسکن از اصلیترین موضوعاتی است که میتواند تقاضا را در بازار داخلی کاهش دهد. از سوی دیگر، برخی سیاستگذاریها باعث شده است تا صادرات با چالشهای زیادی همراه شود، در حالی که صنعت فولاد میتواند از نقشآفرینان اصلی در ارزآوری غیرنفتی برای کشور باشد.

کاهش مصرف داخلی و شکاف عمیق قیمتی محصولات فولادی در داخل و خارج از کشور باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ در غیراینصورت این شکاف قیمتی میتواند واحدهای فولادی را متضرر کند. فراموش نکنیم که قیمتگذاری دستوری هم نمیتواند دردی را دوا کند و تنها با ایجاد رانت به تضعیف دیگر حلقههای حاضر در زنجیره ارزش فولاد منجر میشود. موضوع دیگری که میتواند موجب توسعه بیشتر صنعت فولاد شود، توسعه روابط بینالملل و دسترسی به تکنولوژیهای روز دنیاست. صنعت فولاد کشور یکی از صنایعی بود که بهطور مستقیم در چارچوب تحریمها قرار گرفت. حتی برخی از مدیران فولاد در این لیست قرار داشتند و این موضوع بحث صادرات و خرید تجهیزات و تکنولوژی را سخت میکرد.

هرچند تولیدکنندگان فولاد با تاکید بر سیاست استفاده از ساخت داخل توانستند بخش عمدهای از تجهیزات و قطعات را بومیسازی کنند؛ اما نمیتوان گفت که به ارتباطات بینالمللی نیازی نیست. دستیابی به دانش روز دنیا میتواند قیمت تمامشده را کاهش دهد و سوددهی را بالا ببرد. از سوی دیگر، این تعاملات، بازار صادراتی ایران را توسعه میدهد، درنتیجه روابط فعال اقتصادی و سیاسی بینالمللی در فروش محصولات و بومیسازی تکنولوژیهای نوین یکی از مهمترین موضوعاتی است که باید با حمایتهای دولت محقق شود.

در کنار موضوعات یادشده، تامین زیرساختهای انرژی، از جمله برق و گاز، از جدیترین چالشهای فولادیها در سالهای اخیر محسوب میشود که تحقق هدفگذاریهای سالانه را سخت کرده است. متاسفانه کمبود برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان تولید را سخت کرده و همین موضوع به طور مستقیم بر میزان صادرات هم اثرگذار بوده است. کمبود گاز باعث شد تا برنامهریزی برای تولید با تردید همراه شود و میزان صادرات را کاهش دهد، این در حالی است که پیشبینیها نشان میدهد چالش گاز در سالهای پیشرو جدیتر خواهد شد و این موضوع میتواند حضور مداوم ایران در بازارهای صادراتی را تحتالشعاع قرار دهد.

چالش دیگری که در سالهای پیشرو میتواند حضور ایران در بازارهای صادراتی، بهویژه بازارهای اروپا را تحتتاثیر قرار دهد، تولید فولاد سبز است. عدمحرکت در این مسیر میتواند بازارهای ایران را محدود کند یا توان رقابتی آن را کاهش دهد. وضع مالیات کربن صفر هزینههای صادرات را افزایش میدهد؛ درنتیجه حرکت به سمت تولید فولاد سبز و ارتقای تکنولوژیهای آن از مهمترین موضوعاتی است که باید در کنار رفع چالشهای یادشده در دستور کار قرار بگیرد.

حال سیزدهمین همایش صنعت فولاد و سنگآهن در نظر دارد در۶محور اصلی تامین بلندمدت سنگآهن و مواد اولیه، سیاستگذاریهای پایدار و الزامات زیرساختی، عدمتوازن عرضه و تقاضای فولاد (فروش داخلی و صادرات)، لزوم تهیه طرح جامع فولاد پس از افق ۱۴۰۴، نقش روابط فعال اقتصادی و سیاسی بینالمللی در فروش محصولات و بومیسازی تکنولوژیهای نوین، بررسی کاهش مصرف داخلی و شکاف عمیق قیمتی محصولات فولادی در داخل و خارج از کشور، اثرات معضلات زیرساختی و انرژی در تولید، عدمپایداری اقتصادی و اجتماعی و فولاد سبز، بایدهای محیطزیستی صنعت فولاد و جایگاه ایران در ارتقای تکنولوژی تولید را بررسی کند و راهکارهای پیشنهادی را در اختیار تولیدکنندگان فولاد، فعالان این زنجیره و دولت قرار دهد تا گرهی از گرههای یادشده باز شود. گروه رسانهای «دنیایاقتصاد» با هدف توجه به تبیین نقش و جایگاه بخش خصوصی در شکوفایی اقتصادی و توسعه پایدار در روزهای ۱۸ و ۱۹ اردیبهشتماه اقدام به برگزاری سیزدهمین«همایش و نمایشگاه چشمانداز صنعت فولاد و سنگآهن ایران با نگاهی به بازار» در محل هتل المپیک تهران کرده است. همچنین در روزهای ۲۰ و ۲۱اردیبهشتماه امسال «همایش و نمایشگاه چشمانداز صنایع فلزات غیرآهنی ایران» و فناوریهای وابسته با نگاهی به تولید و بازار، در محل هتل المپیک تهران برگزار میشود.