بیژن نامدار زنگنه؛ از شکست تحریم داماتو تا رکورد سرمایه گذاری

بیژن نامدار زنگنه که برای هفتمین بار جهت گرفتن رای اعتماد به مجلس می رود، زاده کرمانشاه است و با 62 سال سن 22 سال سابقه وزارت دارد، اولین وزیر جهادسازندگی است و در دولت سازندگی وزیر نیرو شد و در دولت اصلاحات وزارت نفت را مدیریت کرد.

تمامی مدیرانی که با زنگنه کار کرده اند وی را فردی باهوش می دانند که وقتی در مورد کاری تصمیم بگیرد، نمی توان او را از انجام آن منصرف کند، همین خصیصه اش باعث شد از وقتی که در سال 76 به عنوان وزیر نفت ایران برای نخستین بار در اجلاس سران اوپک حضور پیدا کرد حواشی زیادی برای او رقم بخورد.

خبرگزاری فارس همزمان با پیشنهاد زنگنه به عنوان وزیر نفت دولت یازدهم با اشاره به نتیجه همین اجلاس می نویسد موافقت ایران با افزایش سقف تولید اوپک آنهم در شرایطی که نشانه هایی از بحران اقتصادی شرق آسیا بروز کرده بود باعث افت قیمت نفت به حدود 7 تا 8 دلار شد.

البته موافقت زنگنه با اجماع اعضای اوپک به رهبری عربستان در اجلاس اندونزی باعث افزایش سطح تولید نفت اوپک شد، اما ذکر چند نکته در این میان مفقود مانده است که با ذکر آنها می توان نگاه بهتری به این حادثه داشت، برخلاف نظر فارس هنوز نشانه های بحران مالی شرق در آن زمان خودی نشان نداده بود و از سوی دیگر دو جناح سنتی اوپک که به طیف ایران و عربستان شناخته می شدند دیگر تعادل قبل را نداشتند، مازاد ظرفیت تولید عربستان در آن زمان عملا به حدی رسیده بود که طیف طرفدار قیمت (ایران و تولید کنندگان غیر عرب عضو اوپک) را به حاشیه رانده بود، در آن اجلاس عربستان در عمل با تهدید به افزایش تولید خارج از چارچوب اوپک به میدان آمده بود، موافقت ایران با تصمیم عربستان تنها تن دادن به شفاف سازی تولید و کاهش تخلفهای اوپک شد.

البته در این میان نکته قابل تامل آنکه این تصمیم به ظاهر غلط با توجه به افت شدیدی که در قیمت نفتی که بعد از آن رخ داد، باعث رونق سرمایه گذاری های توسعه ای در میادین نفتی منطقه خلیج فارس شد، زیرا با توجه به قیمت حدود 10 دلاری نفت در آن سال سرمایه گذاری در دیگر مناطق نفت خیز جهان توجیه نداشت و به همین دلیل سرمایه گذاران نفتی به به منطقه ای هجوم آوردند که در آن زمان هزینه استخراج هر بشکه در حدود 2 تا 3 دلار برآورد می شد و این موج به کمک ایران آمد تا از تحریم نفتی داماتو عبور کند.

به هر شکل حواشی زیادی بر تصمیمات و قراردادهای نفتی منعقده در دوران مدیریت زنگنه بر صنعت نفت کشور زده شد که می توان برای بسیاری از این حواشی توضیحات بهتری نیز پیدا کرد، اما به هر شکل مدافعین و منتقدین عملکرد زنگنه بر یک نکته اتفاق نظر دارند طی سه دهه گذشته بیشترین رونق فعالیت های سرمایه گذاری و توسعه ای صنعت نفت در دوران وزارت نفت وی بوده و در بسیاری از دستاوردهای بعدی این صنعت نیز نمی توان سنگ اولیه ای که زنگنه آنرا بنا نهاد نادیده گرفت.

توسعه صنایع پتروشیمی، آغاز برداشت از میدان مشترک پارس جنوبی، عبور از سد تحریم داماتو با توسعه سرمایه گذاری شرکتهای نفتی اروپایی در صنعت نفت ایران، راه اندازی منطقه ویژه انرژی عسلویه، تغییر ساختار وزارت نفت و ایجاد استقلال تخصصی در  سطح مدیران شرکتها اصلی صنعت نفت،راه اندازی پروژه سوآپ نفت برای افزایش سهم ایران از تجارت نفت دریای خزر و جلوگیری از احداث خط لوله باکو جیهان از جمله فرازهایی از عملکردهای بیژن نامدار زنگنه در دوران وزارت نفت اش است که البته نمی توان تمامی این اقدامات را بدون خطا دانست ولی در مجموع کارنامه ای قابل قبول است که به طور حتم هیچ یک از وزرای بعد از وی نمی توانند کارنامه ای هم تراز آن ارایه کنند.

در نهایت هم در مورد این وزیر قدیمی به رغم تمامی نقدها و تعاریف باید گفت زنگنه به عنوان یک وزیر اجرایی در سالهای فعالیت اش دیکته های بسیاری نوشته و بر خلاف مسئولینی حرکت کرده است که برای غلط ننوشتن از انجام هرکار تازه ای هراس داشته اند. این مهندس چشم آبی در کارنامه خود یک تجریه موفق شکست تحریم آمریکایی داماتو را دارد، امید که با تکیه بر تجارب گذشته کارنامه ای درخشان تر در پیش رو داشته باشد، آنهم در شرایطی که بسیاری از مدیران اجرای با دیدن ابعاد معضلات ترجیح می دهند از حد مشاوره پا را فراتر نگذارند.

علی پاکزاد