چشمک نیکل به ایران

یکی از فلزات غیرآهنی مهم برای تداوم تولید صنعتی در جهان، نیکل است که در ایران به تولید آن کمتر توجه میشود. این فلز که در کنار لیتیوم و کبالت، جزو مهمترین مواد موردنیاز برای ساخت باتریهای الکتریکی هستند، در زمره مواد فلزی اثرگذار بر جریان تحول انرژی در قرن ۲۱ است. جهان سالانه حدود ۵/ ۲میلیون تن نیکل تولید میکند که چنین سطح پایینی از عرضه به قیمت بالای نیکل در جهان منجر شده است. نیکل در حالی سال گذشته میلادی را با بهای ۳۱هزار دلار به پایان رساند که قیمت این فلز در سالجاری در محدوده ۲۵هزار دلار در نوسان است.

ایران در حالی تا این لحظه هنوز به صف صادرکنندگان اصلی این فلز نپیوسته است که قاره آمریکا در دو بخش شمالی و جنوبی در حال تبدیلشدن به کانون اصلی استخراج، تولید و سرمایهگذاری در فرآوری فلز نیکل هستند. با اینکه اندونزی، فیلیپین، روسیه و برخی از کشورهای آفریقایی در زمینه تولید نیکل ید طولایی دارند، ورود بازیگران آمریکایی در حال تغییر معادلات در بازار جهانی نیکل است. نگاهی به ۱۰پروژه مهم این صنعت نشان میدهد که عمده سرمایهگذاریهای بزرگ و جدید تولید و فرآوری نیکل در آمریکای شمالی و جنوبی کلید خوردهاند. از این منظر ورود ایران به این بازار با توجه به اهمیت تنوعبخشی به زنجیره تامین برای صنعتگران بینالمللی فرصت ویژه برای سرمایهگذاران داخلی است؛ فرصتی که از فردای بحران پاندمی موضوعیت یافت و با رخداد جنگ اوکراین اهمیت آن دوچندان شد. نگاهی به فهرست ۱۰پروژه جدید نیکل که از سوی تولیدکنندگان بزرگ این فلز در آمریکای شمالی و جنوبی کلید زده شده، گویای خیز این قاره برای تبدیلشدن به کانون اصلی فلزات حیاتی و خاکهای کمیاب است. نیکل که برای تولیدکنندگان خودروهای الکتریکی فلزی بسیار حیاتی است، میتواند کلید عبور از گرمایش زمین و مهار تغییرات اقلیمی باشد. فعلا اندونزی و فیلیپین بزرگترین تولیدکنندگان نیکل جهان هستند و همراه با روسیه، کالدونیای جدید و استرالیا پنجکشور تولیدکننده برتر نیکل جهان به شمار میروند که روی هم یکسوم کل نیکل جهان را تامین میکنند. زمین بازی اما در حال تغییر است.

بهجز پروژههایی که در اندونزی و دو جزیره نائورو و تونگا کلید خورده و استخراج دریایی نیکل را کلید زدهاند، هفتمورد از ۱۰پروژه بزرگ جهان در صنعت نیکل به سرمایهگذاریهای مختلف در قاره آمریکا برمیگردد. کانادا رکورددار این حرکت است و برزیل و ایالاتمتحده نیز در این زمینه اقداماتی را در دستور کار قرار دادهاند. نگاهی به حجم ذخایر احتمالی نهفته در این پروژهها نشان میدهد که در نتیجه این سرمایهگذاریها دستکم ۳۳میلیون تن به کل ذخایر قابل استحصال نیکل جهان اضافه میشود که رقم قابلتوجهی است. نیکل که در برآوردهای جهانی نرخ مناسبی دارد، طبق برآوردها تا سالها در کانال ۲۰هزار دلار باقی خواهد ماند که این عدد میتواند انگیزه مناسبی به تولیدکنندگان این حوزه برای سرمایهگذاری در اکتشاف و استحصال این ماده باارزش بدهد.

نمونه اعلای چنین انگیزهای در پروژه نوری کلاریون و کلیپرتون در اقیانوس آرام قابل مشاهده است؛ جایی که معدنکاران قرار است به ۵/ ۱۱میلیون تن از ذخایر نیکل در عمق ۴هزار متری دریا ورود کنند. این پروژه که سرمایهگذاری هنگفتی برای آن صورت گرفته، در تلاش است سطح عرضه نیکل در جهان را مبتنی بر اهداف کربنزدایی ارتقا دهد. گفته میشود این ذخیره معدنی قرار است در بازه زمانی ۲۵ساله، سالانه بیش از ۵۰هزار تن نیکل به معدنکاران ارائه کند که رقم قابلتوجهی است و درآمد میلیارد دلاری برای سرمایهگذاران به ارمغان خواهد آورد.

به نظر میرسد در ایران نیز با توجه به تشکیل دفتر فلزات کمیاب و خاکهای حیاتی لازم است دو حوزه معدنکاری دریایی و سرمایهگذاری در خاکهای کمیاب مورد توجه قرار گیرد و سرمایهگذاران به سمت این بخش از بازار رو به رشد جهانی حرکت کنند. شاید اغراق باشد؛ اما جاذبه بازار خاکهای کمیاب و فلزات غیرآهنی در مقطع کنونی با هیچ یک از حوزههای دیگر معدن قابل مقایسه نیست. ضمن اینکه در صورت تسهیل فضا از سوی دولت و امکان اکتشاف و استخراج بخش خصوصی، سرمایههای بسیاری برای بهرهبرداری از این منابع به سمت بخش معدن سرازیر خواهد شد.