تغییر سیاست در بازار ارز؟

در شرایطی که نرخ دلار در آخرین روز هفته گذشته از 1300 تومان عبور کرد خبرها حاکی از چرخش مدیریت بازار ارز از سوی بانک مرکزی است.
در حالی که پیش از این بانک مرکزی قصد داشت با حذف صرافیها از چرخه فروش ارز رسمی به ساماندهی تقاضا با استفاده از شبکه بانکی بپردازد، خبرها حاکی از فروش مجدد ارز به صرافیها با نرخی نزدیک به قیمت بازار است. علاوه بر از سر گیری فروش ارز به صرافیها، عرضه ارز مسافری در تمام شعب بانکی کشور نیز در دستور کار این بانک قرار گرفت. روز پنجشنبه روابط عمومی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، از ابلاغ بخشنامهای به کلیه بانکهای دولتی و خصوصی خبر داد که بر اساس آن، علاوه بر شعب ارزی بانکهای ملی، ملت، صادرات در سراسر ایران و صرافیها و بانکهای مستقر در مبادی خروجی کشور (فرودگاههای بینالمللی و...) شعب مرکزی سایر بانکها نیز مجاز به فروش ارز مسافرتی هستند. این بخشنامه نقضکننده بخشنامه یک ماه قبل این بانک بود که فروش ارز مسافری را محدود به بانکهای ملی، ملت و سپه کرده بود.

تغییر راهبردها پس از 47 روز
اواخر مرداد ماه معاون ارزی بانک مرکزی که به تازگی بر این مسند تکیه زده بود در جمع خبرنگاران حاضر شد و از سه راهبرد این بانک برای حذف شکاف ارزی سخن گفت.سید علی با اشاره به منطقی نبودن شکاف ارزی در کشور به دلیل وفور ذخایر ارزی بانک مرکزی بیان داشت که بررسیهای بانک مرکزی نشاندهنده رفتار درست این بانک در توزیع ارز است. معاون ارزی بانک مرکزی از ۳ تدبیر این بانک برای از بین بردن شکاف ارزی در اواخر مرداد ماه سخن گفت. معاون ارزی بانک مرکزی درباره کفایت ذخایر ارزی برای جوابگویی به تقاضا گفت:« براساس آخرین آمار، فروش نفت ما پارسال 70 میلیارد دلار بوده است. 20 میلیارد دلار نیز فرآوردههای نفتی فروختهایم و حدود 30 میلیارد دلار نیز ارز حاصل از صادرات غیرنفتی بوده است. به این ترتیب ما حدود 120 میلیارد دلار در سال درآمد ارزی داریم حال آنکه کل فروش ارز ما در سال 88 معادل 49 میلیارد دلار، در سال 89 معادل 64 میلیارد دلار و در 4 ماهه اول امسال معادل 24 میلیارد دلار بوده است. پیشبینی میکنیم تا پایان امسال فروش ارز ما به 70 میلیارد دلار برسد. بنابراین میبینید که منابع ارزی ما بسیار بیشتر از مصارف و فروش ارز است.» او به هم خوردن توازن بازارهای فرعی و اصلی در کشور را به عنوان اصلیترین دلیل عمیق شدن شکاف ارزی بازار داخل دانست، پدیدهای که به نظر سید علی از سال ۸۱ تا مهر ماه ۸۹ به درستی انجام میشد، اما پس از آن بانک مرکزی نتوانست کنترل آن را در دست داشته باشد. معاون ارزی بانک مرکزی به ۳ تدبیر بانک مرکزی برای رفع این نقیصه اشاره کرد. اضافه شدن سقف حوالههای ارزی بانک مرکزی از ۱۰۰ هزار دلار به ۵۰۰ هزار دلار اولین تدبیر بانک مرکزی برای کنترل شکاف ارزی بود. او با اشاره به اینکه این روشی مناسب برای جوابگویی به تقاضای بازار خواهد بود گفت، در نتیجه این اقدام و پاسخگویی کامل بانک مرکزی به نیاز وارد کنندگان به ارز، کنترل بازار ارز برای این بانک مقدور میشود. وی همچنین ارائه ارز مسافرتی با نرخ مرجع را تدبیر دیگر بانک مرکزی برای کنترل شکاف ارز دانست و گفت: براساس تدابیر جدید همه ارزهایی که به 36 سرفصل خدماتی مانند مسافر، پزشکی، دانشجویی، ثبتنام همایشها و... قابل پرداخت است، از این پس با مراجعه به سیستم بانکی و با نرخ مرجع دریافت خواهد شد. وی همچنین ادامه داد، در مورد ارز مسافرتی، قرار است ارز مرجع توسط سه بانک به مسافرانی که حقیقتا قصد خروج دارند، ارائه شود.سید علی با اشاره به فعال کردن ریفاینانسینگ به عنوانه سومین تدبیر بانک مرکزی برای هدایت تقاضای ارز از بازار فرعی به اصلی، گفت : براساس قرارداد ریفاینانسینگ خریدار میتواند با پیش پرداخت ۲۰ درصدی جنسی را از فروشنده خریداری کند؛ در حالی که بانک۸۰ درصد بقیه قیمت جنس را به فروشنده میپردازد و خریدار نیز در طول یک سال این ۸۰ درصد را به بانک بازمیگرداند.

بازار در مقابل سیاستهای بانک مرکزی
اما نکته جالب روند شدیدا رو به رشد دلار در تنها ۴۷ روز گذشته از این سخنان معاون ارزی بانک مرکزی است. نرخ دلار در حالی روزپنجشنبه رکورد ۱۳۰۰ تومان را شکست که این نرخ در اول شهریور ماه امسال برای اولین بار به میزان ۱۲۰۰ تومان رسیده بود. این به این معنا است که بهرغم تدبیر بانک مرکزی برای کنترل شکاف در بازار ارز، نرخ دلار در ۳۸ روز اخیر ۱۰۰ تومان رشد داشته که فاصله نرخ مرجع را از نرخ بازار به حدود ۲۳۰ تومان میرساند. اما رفتار بانک مرکزی در واکنش به افزایش شکاف ارزی، بهرغم تدبیر کنترلی این بانک، شایان توجه است. در ماه گذشته عرضه ارز مسافرتی تنها محدود به سه بانک صادرات، ملی و ملت بوده است. این در حالی است که انتظار میرفت بانک مرکزی با تدبیر تازه خود رویکرد آزادتری در توزیع ارز مسافرتی، بر مبنای سخنان معاون ارزی این بانک داشته باشد. همچنین این بانک از عرضه ارز به صرافی خودداری کرده است، بنا به این استدلال که صرافیهای داخل، مانند تمام صرافیهای کشورهای دیگر، باید نیاز ارزی خود را از بازار فرعی تامین کنند. امری که خود به تنهایی در انتقال تقاضا از بازار اصلی به بازار فرعی کم تاثیر نمیتواند باشد.

چرخش بانک مرکزی
به نظر میرسد که قضیه کنترل شکاف ارز در چند ماه اخیر بانک مرکزی را به طور جدی سردرگم کرده است. خبر میرسد که بانک مرکزی از هفته گذشته از طریق بانک توسعه صادرات و بانک ملی اقدام به فروش ارز تا سقف ۳۰۰ هزار دلار و با نرخ تعادلی به صرافیها کرده است. همچنین گفته میشود این نرخ مبادله بین بانک مرکزی و صرافیها از هفته گذشته با ۱۲۵۰ تومان شروع شده و در روز چهارشنبه به ۱۲۸۱ تومان رسیده است. این اقدام تا حدی نشان دهنده نگرانی شدید بانک مرکزی از تشدید فاصله ارزی در بازار کشور است که این بانک را مجبور به تزریق دلار در بازار کرده است. همچنین بانک مرکزی دیروز اعلام کرد که ارز مسافرتی از طریق تمامی بانکهای کشور در اختیار مسافران قرار خواهد گرفت. همانطور که اشاره شد، این اقدامات بانک مرکزی پس از مدتی سختگیری ارزی نشاندهنده نگرانی این بانک از شدت گرفتن فاصله ارزی و هجوم تقاضا به سمت بازار فرعی است.

دیگر ارزها
یورو با ۶ تومان افزایش در بازار داخل معادل ۱۷۷۸ تومان مبادله شد. اما این افزایش در مقابل افزایش دلار کمتر بود و به این دلیل یورو در مقابل دلار تضعیف شد. همچنین پوند انگلستان در بازار ۲ تومان افزایش داشت. ریال عربستان و لیرترکیه نیز به ترتیب ۱۰ و ۵ تومان افزایش را تجربه کردند. دلار کانادا در پنجشنبه تغییری نداشت و با قیمت ۱۲۸۵ تومان به فروش رفت. این امر برای دلار استرالیا نیز صادق بود و این ارز نیز با همان نرخ روز چهارشنبه؛ یعنی ۱۳۱۰ تومان به فروش رسید.

بازار سکه
اما سکه در بازار داخل تغییر نشان نداد. این در حالی است که اونس جهانی در ادامه روند کاهشی خود روزجمعه با ۳۰ دلار کاهش به رقم ۱۶۲۰ رسید. این امر در قیمت سکه بانکی بی تاثیر نبود و باعث کاهش قیمت سکه بهار آزادی به میزان ۵۲۰۰ تومان شد. سکه بهار آزادی در روز پیش نرخ بانکی معادل ۵۶۶۲۰۰ تومان داشت. این در حالی است که نیم سکه در پنجشنبه کاهش ۲۰۸۰ تومانی را تجربه کرد و به قیمت ۲۶۸۲۳۰ تومان رسید. قیمت ربع سکه بهار آزادی نیز رقم ۱۴۰۴۰۰ تعیین شد که کاهش ۱۰۴۰ تومانی را نشان میدهد. همچنین سکه گرمی با ۵۲۰ تومان کاهش ۷۲۲۸۰تومان رد و بدل شد.

تغییر در نرخهای مرجع
اما بانک مرکزی تغییراتی را در نرخ مرجع به وجود آورد. بانک مرکزی با کاهش ۲ تومانی نرخ دلار مرجع، این نرخ را به ۱۰۷۴ تومان رسانید. نرخ دلار استرالیا نیز روز پنجشنبه توسط بانک مرکزی ۸ تومان کاهش یافت تا به رقم ۱۰۵۳ تومان برسد.