دوراهی شکست یا پیروزی بازیافت پلاستیک؟

۸۰ درصد پلاستیکها تا ۲۰۴۰ بازیافت میشوند؟

به گزارش رویترز و طبق گزارش UNEP(برنامه محیطزیست سازمان ملل) فقط ۹درصد پلاستیکها در جهان بازیافت میشوند و بسیاری از پلیمرها در حال حاضر غیرقابل بازیافت هستند. تعمیرات اساسی سیستمهای بازیافت تا سال ۲۰۴۰ میتواند بیش از ۸۰درصد زبالههای پلاستیکی تولیدشده را کاهش دهد.

بازیافت بهعنوان راهحلی برای بحران پلاستیکی تبلیغ میشود؛ اما بهرغم تمام تعهدات برای استفاده بیشتر از مواد بازیافتی، مواد اولیه بازیافتی تنها بخش کوچکی از مواد اولیه تولید پلاستیک را تشکیل میدهند.

بازیافت پلاستیک کار سادهای نیست و بسیاری از پلیمرها را نمیتوان بهراحتی به بلوکهای سازنده خود برای ایجاد حلقه بسته تبدیل کرد. در نتیجه آنها سوزانده، دفن یا رها میشوند.

در ماه ژوئن، مذاکرهکنندگانی برای توافق بر سر معاهده جهانی پلاستیک در پاریس گرد هم آمدند تا درباره اقداماتی برای پایاندادن به زبالههای پلاستیکی، از کاهش تولید تا مدیریت زباله، بحث کنند.

صنعت پلاستیک معتقد است باید اقداماتی در پاییندست انجام شود؛ اما همانطور که یونی شیران، رئیس مشاوره سیستمیک میگوید: مطمئنا برای اکثر کشورها، درک گستردهای وجود دارد که باید در این رویکرد جامعنگر باشیم.

یونی شیران پیش از مذاکرات، گزارشی شامل بازنگری کامل سیستم برای حذف پلاستیکهای مشکلساز و غیرضروری، تسریع استفاده مجدد و بازیافت و تشویق جایگزینهای پایدار برای سازمان ملل تدوین کرد. در این گزارش آمده است، چنین تغییراتی میتواند خروج زبالههای مدیریتشده را تا سال ۲۰۴۰ بیش از ۸۰درصد کاهش دهد؛ اما به مقررات جهانی قوی و اجباری نیاز دارد؛ چیزی که ائتلاف تجاری متشکل از بیش از ۸۰سازمان خواستار آن شده است.

پلاستیکها براساس نوع پلیمر برچسبگذاری میشوند؛ اما در واقع مخلوط پیچیدهای از مواد شیمیایی هستند که میتوانند شامل افزودنیهای ناخواسته در طول ساخت باشند و بر بازیافت تاثیر بگذارند. برای مثال، سینیهای پلیاتیلن ترفتالات را نمیتوان در جریان بازیافتی مشابه بطریهای پلیاتیلن ترفتالات قرار داد؛ زیرا حاوی طیف وسیعتری از افزودنیهای شیمیایی هستند. لایههای مخلوط پلاستیکهای مختلف را نمیتوان بازیافت کرد؛ زیرا در برابر جداسازی مقاومت میکنند.

مواد تشکیلدهنده پلاستیک یکراز کاملا محافظتشده است. در حال حاضر تیمی در آزمایشگاه ملی انرژیهای تجدیدپذیر ایالاتمتحده (NREL) در تلاش برای شناسایی مواد افزودنی در بیش از ۲۰نوع پلاستیک کالا هستند. محققان دیگر بیش از ۱۰هزار ماده شیمیایی را شناسایی کردهاند که ممکن است در تولید پلاستیک استفاده شده باشند. جدا از تاثیر آنها بر بازیافت، بسیاری از آنها بر محیطزیست و سلامت انسان تاثیر میگذارند؛ زیرا میتوانند در طول چرخه حیات پلاستیک از بین بروند. این «مواد شیمیایی نگرانکننده» میتوانند هورمونها را مختل کنند، موجب مسمومیت انسان و سایر موجودات شوند و زمینهساز سرطان باشند.

شفافسازی مواد شیمیایی مورد استفاده، از جمله فرآیندها و حجمها و همچنین ممنوع کردن مواد شیمیایی ناایمن نیازمند قانونگذاری است.

گزارش جدیدی از Greenpeace نشان میدهد که سمیبودن میتواند در پلاستیکهای بازیافتی از طریق آلودگی یا در نتیجه فرآیند بازیافت ایجاد شود. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) شروع به بررسی محتوای شیمیایی پلاستیکهای بازیافتی کرده است تا ارزیابی کند که هنگام مخلوط شدن مواد مختلف چه اتفاقی میافتد و آیا مواد شیمیایی اضافی در طول استفاده معرفی میشوند یا خیر.

بین قابلیت بازیافت از نظر تئوری و عملی تفاوت زیادی وجود دارد. بنیاد الن مکآرتور پیشنهاد میکند برای اینکه بازیافت در مقیاس انجام شود، باید حداقل ۳۰درصد از یکماده در جمعیت ۴۰۰میلیون نفری (تقریبا به اندازه اتحادیه اروپا) بازیافت شود.

بطریهای پلیاتیلن ترفتالات که از نظر تئوری میتوانند بارها بازیافت شوند، در اروپا، تنها ۱۷درصدشان به صورت مکانیکی بازیافت شده و در نهایت بهعنوان محتوای بازیافتی به بطریهای جدید تبدیل میشوند و به مراتب بیشتر به منسوجاتی ختم میشود که بازیافت نمیشوند. تخمین زده میشود که محتوای بازیافتی بطریهای پلیاتیلن ترفتالات با استفاده بیشتر از طرحهای تشویقی تا ۷۵درصد بهبود یابد.

در حالت ایدهآل، پلاستیکها به صورت مکانیکی بازیافت میشوند؛ به این معنی که آنها شکسته شده و به گرانولها تبدیل میشوند تا دوباره به پلاستیک تبدیل شوند. این کمهزینهترین فرآیند از نظر زیرساخت و انرژی موردنیاز است. محققان NREL دریافتهاند که بازیافت مکانیکی پرمصرفترین پلیمرها، از جمله پلیاتیلن ترفتالات و پلیاتیلن با چگالی بالا، از نظر اقتصادی و اثرات زیستمحیطی، در یکچرخه جلوتر از فرآیندهای شیمیایی است. اما پیامدهای زیستمحیطی وجود دارد و بسیاری از پلاستیکها به شکل میکروپلاستیکها در جریان شستوشو با آب آزاد میشوند.

صنعت «بازیافت پیشرفته» روی تکنیکهای تجزیه بر اثر حرارت و تبدیل به گاز سرمایهگذاری کرده است که از دما و فشار بالا استفاده میکند. اینها به مقادیر زیادی انرژی نیاز دارند و گازهای گلخانهای و آلایندهها را منتشر میکنند، در حالی که خروجی معمولا برای ساخت پلاستیکهای جدید استفاده نمیشود. محققان NREL اثرات اقتصادی و زیستمحیطی آنها را ۱۰ تا ۱۰۰برابر تولید پلیمر بکر ارزیابی کردهاند.

تیلور اوکرت، محقق ارشد NREL، میگوید: امیدوارکنندهترین فرآیندهای بازیافت شیمیایی ممکن است برای یک محصول مناسب باشند، اما برای محصول دیگر مناسب نیستند. باید با هم همکاری کنیم تا بفهمیم چگونه میتوانیم این فناوریها را به بهترین نحو ترکیب و مشکل را حل کنیم.

راهحلهای جدیدی هم در حال ظهور هستند. در ماه ژوئن،PureCycle مستقر در ایالاتمتحده قرار بود آزمایش اولین رزین تولیدشده در کارخانه بازیافت پلیپروپیلن خود در اوهایو را آغاز کند. PureCycle تخمین میزند که فرآیند آن ۷۹درصد انرژی کمتری مصرف میکند و ۳۵درصد انتشار کربن کمتری نسبت به تولید پلیپروپیلن جدید دارد. حلال آن بازیابی شده و مجددا مورد استفاده قرار میگیرد. مهمتر از همه، این فرآیند زنجیره پلیمری را از بین نمیبرد؛ اما اینکه چند بار رزین میتواند بازیافت شود، به این بستگی دارد که در پردازش بعدی چه اتفاقی میافتد.

دو شرکت اروپایی بر بازگرداندن پلیاتیلن ترفتالات به بلوکهای اصلی خود برای بازیافت مکرر از بطریهای پلیاتیلن ترفتالات یا منسوجات بدون افت کیفیت با کمک فرآیند آنزیمی تجزیه پلیمر متمرکز هستند که فرآیند آن در مقایسه با تولید پلیاتیلن ترفتالات جدید به کاهش ۵۱درصدی انتشار کربن منجر میشود.

بازیافت کل راهحل است؟

بازیافت بهتنهایی نمیتواند بحران پلاستیک را حل کند. همانطور که گزارش UNEP روشن میکند، سایر اقدامات ضروری شامل حذف پلاستیکهای مشکلساز و غیرضروری و همچنین اجتناب از استفاده از پلاستیک از طریق استفاده مجدد یا مدلهای پر کردن مجدد است. سادهسازی انواع پلاستیکهای باقیمانده باعث صرفهجویی در مقیاس میشود و دستهبندی برای بازیافت را آسانتر میکند، این در صورتی است که این صنعت بخواهد به تعهدات آبوهوایی خود عمل کند.