شبکه‌سازی‌جدید در بازار ارز

مرداد ماه امسال بود که بانک مرکزی مجوز فعالیت کانون صرافان ایران را بهدلیل تخلفات گسترده در نظام ارزی باطل کرد. بانک مرکزی در آن زمان به تخلفات کانون صرافان اشاره و تصریح کرد: از مهمترین تخلفاتی که به ابطال یا تعلیق مجوز فعالیت برخی از صرافیها منجر شده است، میتوان به خروج سرمایه صرافی، استفاده از حسابهای شخصی در عملیات صرافی، عدم فعالیت طولانیمدت، عدم فروش ارز ظرف مهلت سهروز کاری، عدم ثبت عملیات صرافی در سامانههای بانک مرکزی، خودداری از خرید و فروش ارز، فعالیت بسیار کم و عدم ارائه اطلاعات مورد نیاز بازرسان بانک مرکزی اشاره کرد.

از سوی دیگر بانک مرکزی سیاستهای پولی و ارزی خود را تغییر داد و مسیرهای جدیدی را پیش گرفت. به عنوان مثال، جامعه صرافان جای کانون صرافان را در مبادلات ارزی گرفت، از این رو گزارشی تهیه کردهایم که جزئیات آن در ادامه آمده است.

اواخر سال گذشته بود که بازار ارز با بحران روبهرو شد و قیمت هر دلار آمریکا به بیش از ۶۲هزار تومان رسید. در آن زمان دولت تصمیم گرفت بخشی از تیم اقتصادی خود را ترمیم کند و با تغییر رئیس کل بانک مرکزی و رئیس سازمان برنامه و بودجه، سیاست ارزی کشور نیز دستخوش تغییرات شد. به طوریکه محمدرضا فرزین در ساعات اولیه انتصاب خود در ساختمان شیشهای میرداماد اعلام کرد، نرخ دلار برای واردات کالاهای اساسی ۲۸هزارو۵۰۰ تومان است و پس از آن سیاست تثبیت را اجرا کرد. همچنین در تابستان نیز برخورد با متخلفان ارزی شروع شد، اما این برخورد نسبت به ادوار گذشته متفاوت بود. در دورههای گذشته پلیس یکی ار ارکان مدیریت بازار ارز بود، اما این بار بانک مرکزی با قوه قضاییه تفاهمنامههایی امضا کردند تا روابط دو دستگاه بهمنظور مدیریت بخش ارز تقویت شود. بانک مرکزی در مرداد ماه تصمیم گرفت موافقتنامه تاسیس کانون صرافان را ابطال کند. اوایل دهه دوم مرداد بود که نرخ ارز دوباره روند افزایشی به خود گرفت، اما بانک مرکزی برخوردهای خود را ادامه داد و متخلفان ارزی را به مراجع قضایی معرفی و همچنین مجوز فعالیت آنها را ابطال کرد. این اقدام باعث شد تا حدی متخلفان از بازار ارز فاصله بگیرند. حالا جامعه صرافان جای کانون صرافان را گرفته و آنطور که فعالان این صنف به خبرنگار ما گفتهاند، شرایط بهتری را نسبت به قبل دارند، اما منتظر اجرای سیاستهای بانک مرکزی هستند تا نظر دقیق خود را اعلام کنند.

بانک مرکزی؛ رگولاتور پول و ارز

بهمن عبداللهی، عضو شورای پول و اعتبار به نقش بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز اشاره و تصریح کرد: ثبات ارزی در اقتصاد ایران به معنای پیشبینی پذیر بودن اقتصاد است و در شش ماهه گذشته روند ثبات در این بخش نشان داده تقاضا در بسیاری از بازارها کاذب بوده است.

به گفته وی، در اقتصاد ایران ارز محرک بازار است و اگر روند صعودی داشته باشد، کالاها نیز با افزایش قیمت مواجه میشوند و اگر روند ثابت را طی کند، مصرفکنندگان واقعی در بازار هستند. در نوسانات ارزی انتظارات تورمی افزایش مییابد از این رو بانک مرکزی تصمیم گرفته ثبات را از طریق بازار ارز منتقل کند. عبداللهی با بیان اینکه بانک مرکزی رگولاتور بازار پول است، تاکید کرد: بانک مرکزی بهعنوان سیاستگذار اصلی در بازار پول و ارز با متخلفان این حوزه برخورد کرد. به این صورت که صرافیهای غیرمجاز با برخی روشهای غیرقانونی مانند معاملات فردایی اقدام به نرخسازی میکردند و در واقع قیمت فردا را نیز در اختیار داشتند. بانک مرکزی چند بار به کانون صرافان ایران هشدار داده بود، اما آنها به اقدامات خود ادامه دادند تا کار به برخورد قهری کشید.

رئیس اتاق تعاون ایران توضیح داد: بانک مرکزی چارهای جز انحلال کانون صرافان نداشت و اگر این اقدام صورت نمیگرفت، کنترل بازار ارز سختتر بود.

وظیفه خطیر جامعه صرافان

وحید شقاقی شهری، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در این خصوص تصریح کرد: صرافان یک نهاد واسطهگر میان بانک مرکزی بهعنوان سیاستگذار اصلی بازار پول و ارز و فعالان اقتصادی هستند و مشکل در این بخش میتواند به معضلات اقتصادی دامن بزند.

وی تاکید کرد: زمانی که یک کشور در تحریم است و سیاستهای خاصی برای مدیریت یک بازار مهمی مانند ارز در نظر گرفته میشود، دستگاههای مرتبط با این موضوع باید همگام با تصمیم اتخاذ شده حرکت کنند؛ موضوعی که در عملکرد کانون صرافان ایران دیده نمیشد و همین مساله آنها را به سمت انحلال کشاند.

این اقتصاددان گفت: جامعه صرافان باید همه تلاش خود را به کار گیرد تا به بانک مرکزی در اجرای سیاستهای ارزی کمک و دقیق و شفاف از دستورالعملها و ابلاغیههای نهاد بالادستی نیز تبعیت کند، بنابراین هرقدر جامعه صرافان با بانک مرکزی هماهنگتر باشد، مدیریت ارزی توسط این بانک نیز آسانتر خواهد شد.

شقاقی شهری تصریح کرد: یکی از مواردی که در گذشته جای خالی آن در اقتصاد احساس میشد، بحث اقتدار نداشتن بانک مرکزی بود که ماحصل این موضوع مهم را در بیانضباطی نظام بانکی، گسترش قارچگونه موسسات مالی و اعتباری، تخلفات مکرر نهادهای پولی و مالی به هم ریختگی شبکه بانکی کشور شاهد بودیم. به همین علت در طرح بانک مرکزی یکی از مهمترین محورها، بحث تقویت اقتدار بانک مرکزی است.

تصمیم جدید بانک مرکزی برای مدیریت ارز

اربعین امسال آزمونی برای مدیریت ارزی بانک مرکزی بود. در ادوار گذشته برای همه سفرها دلار پرداخت میشد که این موضوع نیاز به ارز دلار را زیاد میکرد، اما امسال ارز دینار به زوار اربعین پرداخت شد. حالا محمد رضا فرزین اعلام کرده که قصد دارد دلار را از مبادلات غیرتجاری و سیاحتی نیز بردارد که این موضوع میتواند به هدف دولت در زمینه دلارزدایی کمک کند. آنطور که فرزین اعلام کرده از ماهها قبل، منابع دیناری عرضه ارز اربعین زائران ایرانی در بزرگترین گردهمایی جهان فراهم و برای اولین بار نیز بهجای ارزهای دلار و یورو از ارز کشور مقصد استفاده شد.