برنامه هفتم بزنگاه اقتصاد ایران است/ کنترل تورم؛ مهمترین عامل در آرامش اقتصادی

هادی حق شناس، با بررسی مسائل مختلف در اقتصاد ایران، اظهار کرد: در مسائل اقتصادی ایران این مطرح است که چرا رشد اقتصادی منجر به افزایش اشتغال مناسب نمیشود، چرا جذب سرمایهگذاری نداریم، چرا فضای سوداگری و دلالی در اقتصاد ایران رونق دارد یا اینکه چرا بخش واقعی اقتصاد نحیف و بخش غیر واقعی اقتصاد بیشتر مورد توجه است.

وی در پاسخ به چرایی عدم رشد نقدینگی، یا تسهیلات بانکی و یا بخش تولید متناسب با ظرفیتی که در اقتصاد ایران وجود دارد، تصریح کرد: یکی از مسائل یا دلایل عمده و کلیدی، "وجود تورم" در اقتصاد ایران است.

این کارشناس اقتصادی و مدرس دانشگاه با بیان اینکه تورم یعنی افزایش سطح عمومی قیمت کالا و خدمات در طی یک سال، گفت: سه اصطلاح تورم ماهانه، نقطه به نقطه و میانگین وجود دارد، اما آنچه که در افکار عمومی بیشتر مورد توجه قرار میگیرد تورم میانگین است؛ تورم میانگین یعنی تورم ۱۲ ماه منتهی به ماه مورد نظر در مقایسه با ۱۲ ماه گذشته.

وی ادامه داد: در اقتصاد ایران تا قبل از سال ۹۶ تورم میانگین پنج دهه قبل از آن زیر ۲۰ درصد بود و در این چهار، پنج سال گذشته به دو برابر رسیده است.

حق شناس با اشاره به عوارض تورم ماندگار دو رقمی، گفت: معمولا بانک مرکزی و همچنین مرکز آمار، همه کالاها و خدماتی که خانوارها مصرف میکنند را در ۱۲ گروه دستهبندی میکند که از این تعداد دو گروه شامل مسکن و خوراک از همه مهمتر است؛ تقریبا نصف بیشتر تورم حداقل برخی از دهکهای درآمدی جامعه تا دو سوم هزینه خانوارها را هزینه مسکن و خوراک پوشش میدهد.

وی تاکید کرد: اقتصادی که در آن تورم ماندگار وجود دارد، منجر به این میشود که دهکهای پایین فقیرتر بشوند، نه تنها دهکهای کمدرآمد فقیرتر میشوند، بلکه دهکهای متوسط درآمدی هم به دهکهای کم درآمد سقوط میکنند، این یک عارضه مستقیم است که فقر ایجاد میکند و این فقر فقط فقر مواد خوراکی و مسکن نیست بلکه این فقر در بخش بهداشت، درمان و آموزش نیز سرایت پیدا میکند؛ بخشی از بازماندههای تحصیلی هم ریشه در اقتصاد دارد، زیرا مهمترین مسئله اقتصادی بحث تورم است.

حق شناس با اشاره به اینکه اگر تورم کنترل شود، آرامش در اقتصاد شکل میگیرد، گفت: آن زمان میتوان درباره سرمایهگذاری، جذب سرمایه یا تقویت تولید، بکارگیری و افزایش بنگاههای اقتصادی که نیمه ظرفیت فعالیت میکنند، برنامهریزی کرد.

وی با بیان اینکه ریشه تورم در ناترازی بودجه دولتها است، اظهار کرد: وقتی دولتها ناترازی بودجه دارند برای جبران آن به سراغ استقراض از بانک مرکزی یا بانکها و شرکتهای دولتی میروند یا اینکه اسناد خزانه و اوراق مشارکت را میفروشند؛ در این حالت کسری بودجه را جبران میکنند، اما این کسری بودجه بعدا تبدیل به افزایش نقدینگی میشود و رشد نقدینگی را زیاد میکند و این رشد نقدینگی اثر مستقیم بر روی تورم دارد.

این کارشناس اقتصادی درباره بررسی ریشه های تورم نیز، افزود: بخش عمده تورم به ناترازی بودجه، یعنی عدم تراز منابع بودجه با مصارف بودجه باز میگردد و در این حالت تورم در اقتصاد ایجاد میشود.

وی با اشاره به اینکه میانگین تورم از سال ۹۷ به بعد حدودا دو برابر شده و به ۴۰ درصد رسیده است، گفت: یکی از دلایل این تورم، ناترازیها در اقتصاد ایران است؛ طبیعتا اگر تحریم نفتی نبودیم، منابع فروش نفت میتوانست این ناترازیها را کم کند و یا اگر صادرات و واردات ما روال عادی داشت، قطعا میزان تورم به این نقطه نمیرسید.

وی تاکید کرد: در اقتصاد ایران، نفت هم عامل ایجاد تورم و هم عامل مهار تورم است؛ یعنی با پول نفت کالا وارد می شود و با واردات کالا، تورم را سرکوب می کنیم.

حق شناس با بیان اینکه تورم در اقتصاد ایران، ریشه در سیاستهای پولی، مالی و بودجهای دارد، یادآور شد: در آستانه تدوین برنامه هفتم هستیم و مجلس در حال بررسی است، شاید یکی از بهترین بزنگاههای برنامهریزی در اقتصاد ایران همین زمان باشد؛ اگر در قانون برنامه، سیاستهای پولی، مالی و مالیاتی درست تدوین شود، طبیعتا در یک برنامه میان مدت پنج ساله تورم قابل کنترل است؛ همچنان که در ۶ برنامه گذشته هم تماما پیشبینی شده بود، تورم تا پایان برنامه پنج ساله مهار شود که نشد و علت عدم تحقق این بود که دولتها هزینهها را متناسب با درآمدها تنظیم نکردند.

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: در همین برنامه ششم که دو سال تمدید شد، باز هم متناسب با برنامه اقدام نشد؛ وقتی به هر دلیلی مشکل درآمدی پیدا میکنند یا منابعشان دچار مشکل میشود به این شکل نیست که هزینهها را تعدیل کنند و یا مانع افزایش هزینهها شوند.

وی مشکل اساسی در اقتصاد ایران را بهرهوری بسیار پایین در بخشهای مختلف دانست و تصریح کرد: در برنامه های گذشته پیشبینی شده بود که رشد اقتصادی عدد هشت درصد باشد و یک سوم رشد اقتصادی ناشی از بهرهوری باشد، اما هیچ وقت چنین برنامهای در این شش برنامه اتفاق نیفتاد و اکنون در برنامه هفتم باز هم همین پیشبینی شده است.

حق شناس با بیان اینکه بخشی از مشکلات ساختاری اقتصاد ایران از جمله تورم به این موضوع باز میگردد که دولت چه در قانون بودجه و چه در برنامههای پنج ساله، سیاستهای پولی و مالی مصوب شده را اجرا نمیکند، گفت: در نتیجه این اقدام، تورم دو رقمی در اقتصاد ایران ماندگار میشود.

وی ادامه داد: قطعا تحریمها و مشکلاتی که ما در یک دهه گذشته با آن مواجه بودیم بیتاثیر نیست، اما نباید فراموش کنیم که مشکلات ساختاری اقتصاد ایران به سیاستهای ستاد اقتصادی دولتها شامل بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی و سازمان برنامه و بودجه و... برمیگردد که متناسب با واقعیتهای اقتصادی ایران و بودجه واقعی تنظیم نمیشود.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر لزوم حل مسئله تورم در اقتصاد ایران، خاطرنشان کرد: اگر این مسئله حل شود طبیعتا جمعیت فقیر زیر خط فقر مطلق، آسیبهای اجتماعی، فقر آموزشی و بد مسکنی کاهش مییابد. ریشه مسائل و مشکلات اقتصادی ایران در عدم کنترل تورم و ماندگاری تورم دو رقمی در اقتصاد ایران است و تا زمانی که این تورم دو رقمی در اقتصاد ایران وجود دارد، نمیتوان انتظار داشت که سطح معیشت شهروندان و خانوارها بهبود پیدا کند؛ نه تنها چنین انتظاری نمیتوان داشت، بلکه میتوان پیشبینی کرد که موضوع بالعکس اتفاق بیفتد و جمعیت زیرخط فقر افزایش یابد.

این مدرس دانشگاه تقاضای خانوارها برای یارانه را ناشی از تورم دانست و بیان کرد: دولتهای مختلف همواره با ابزار قیمت خواستند مشکل اقتصاد را حل کنند ولی واقعیت مطلب این است که اقتصاد ایران از مشکلات ساختاری رنج می برد؛ مشکل اقتصاد ایران صرفا با افزایش قیمتها حل نمیشود و شاید یکی از مشکلات اقتصادی ایران، همین موضوع قیمتگذاری باشد.

وی مشکلات عمده در اقتصاد ایران را پایین بودن بهرهوری و عدم سرمایهگذاری خارجی دانست و اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات بسیار مهم در اقتصاد ایران اخلال در روند صادرات و واردات کالا بوده و اخلال هزینه اقتصاد ایران را افزایش داده است.

حق شناس یادآور شد: مادامی که مسئله تورم در اقتصاد ایران به یک سرانجام نرسد، هر نوع برنامهای اقتصادی را تحت الشعاع قرار میدهد و لذا برای بهبود اقتصاد ایران اول باید تورم را کنترل و بعد نسخههای درمانی را اجرایی کنیم.