آخرین وضعیت توسعه 16 میدان مشترک نفتی ایران با همسایگان

یکی از مهمترین برنامههای وزارت نفت دولت سیزدهم، تعیین تکلیف توسعه میادین مشترک نفتی و گازی در طول عمر ۴ ساله این دولت بوده است. حال با گذشت دو سال از عمر دولت فعلی، بد نیست به مجموعه اقدامات شرکت ملی نفت در این حوزه پرداخته شود.

در این یادداشت صرفا اقدامات انجام شده توسط شرکت ملی نفت برای توسعه میادین مشترک نفتی از مصاحبهها و اظهارات مقامات وزارت نفت جمعآوری و آورده شده است و نتایج خوب یا بد این اقدامات در سالهای آینده مشخص خواهد شد و مورد قضاوت قرار میگیرد.

طرح توسعه بخش جنوبی میدان آزادگان: توسعه میدان آزادگان به عنوان بزرگترین میدان نفتی مشترک کشور واقع در جنوب غرب استان خوزستان از اهمیت ویژهای برخوردار است. متأسفانه در دولت یازدهم و به دلایل نامعلوم قرارداد سرمایهگذاری خارجی با شرکت چینی CNPCI از طرف وزارت نفت لغو شده و در دو سال پایانی دولت دوازدهم توسعه بخش جنوبی میدان به دلایل مختلف عملاً از اولویتهای وزارت نفت خارج شد. قرار بود ظرفیت تولید نفت این بخش میدان در انتهای فاز اول توسعه به سقف 320 هزار بشکه در روز برسد اما تولید در حدود 110 هزار بشکه در روز ثابت مانده بود.

اما از نخستین روزهای آغاز به کار دولت سیزدهم، شرکت ملی نفت ایران بر دو مسئله مهم تمرکز کرد: نخست اینکه چگونه عملیات اجرایی فاز اول توسعه بخش جنوبی آزادگان از رخوت خارج شده و به پیشرفت قابل قبولی برسد. دوم اینکه تکمیل توسعه میدان آزادگان یا به عبارتی فاز دوم توسعه این میدان، چگونه و با چه مکانیسمی صورت پذیرد که تحریمهای ظالمانه بینالمللی منجر به اخلال و توقف در آن شود.

برای حل مسئله اول، شرکت ملی نفت ایران با اعمال تغییرات جدی در سطح مدیریتی کارفرمایی، بهویژه در همه سطوح شرکت مهندسی و توسعه نفت، و همچنین اعمال تغییرات مدیریتی لازم در شرکت پتروپارس که پیمانکار عمومی بخش آزادگان جنوبی است، گام اول را بطور جدی برای تحرک مجدد و سرعت بخشیدن به عملیات توسعه این میدان برداشت. سپس طی جلسات متعدد و منظم که در شرکت ملی نفت ایران برگزار میشد، مشکلات و موانع پیشرفت شناسایی شده و راهکارهای جدید، مشخص و متنوعی برای تسریع و به حرکت درآمدن فعالیتهای اجرایی توسعه میدان به کار گرفته شد.

در نتیجه و طی دو سال زمان سپری شده از شروع دولت سیزدهم، موفقیتهای قابلتوجهی حاصل شد که از آن جمله میتوان به تولیدی نمودن 20 حلقه چاه از چاههای حفاری شده قبلی و افزایش 70 درصدی ناوگان حفاری فعال در میدان و به تحرک افتادن فعالیتهای سطحالارضی اشاره کرد. همچنین یک برنامه جبرانی (Catch up Plan) به منظور جبران عقب افتادگی طرح در این میدان مشترک ارائه شد که براساس آن پیشرفت پروژه در حال تسریع است. در پی این تغییرات و با توجه به برنامهریزیهای صورت گرفته، پیشبینی میشود تا پایان شهریور 1402 فاز تولید زود هنگام این میدان تکمیل شده و ظرفیت تولید نفت از میدان آزادگان جنوبی به 180 هزار بشکه در روز برسد.

طرح توسعه بخش شمالی میدان آزادگان: قرارداد بهرهبرداری از میدان آزادگان شمالی در دولت دهم منعقد شد و در حال حاضر و با اجرای برنامههای نگهداشت توان تولید با نرخ 75 هزار بشکه در روز در حال بهرهبرداری است. با آغاز دولت سیزدهم اجرای فاز دوم توسعه این میدان در اولویت قرار داشته و ضمن نهاییسازی مذاکرات فنی با طرف چینی با هدف تولید 150 هزار بشکه در روز و سرمایهگذاری حدود 2 میلیارد دلار، اقدامات موثری به منظور حفظ و نگهداشت تولید و به روزرسانی مطالعات مدیریت مخزن صورت پذیرفته است.

از جمله این اقدامات میتوان به در سرویس قرار گرفتن سیستم گازرانی (Gas Lift) تمامی چاهها، اجرای پایلوت EOR با روش تزریق آب و برنامهریزی تعمیر سه حلقه از چاههای تولیدی میدان اشاره کرد. همچنین به منظور انتقال تکنولوژی، استفاده از توان داخلی و بومیسازی عملیات بهرهبرداری میدان، مسئولیت راهبری و بهرهبرداری از این میدان از شرکت چینی CNPCI به شرکت نفت و گاز اروندان منتقل شد.

طرح یکپارچه میدان مشترک آزادگان- فاز دوم (مشترک با عراق): شرکت ملی نفت ایران برای اجرای فاز دوم توسعه و افزایش ظرفیت تولید میدان آزادگان (شامل دو بخش آزادگان شمالی و جنوبی) به 570 هزار بشکه در روز در دولت سیزدهم برنامهریزی، رایزنی و اقدام کرده است. هدف اصلی این بود که تا پیش از پایان عملیات اجرایی فاز اول آزادگان جنوبی در سال 1402، عملاً عملیات اجرایی فاز دوم توسعه یکپارچه میدان نیز آغاز شده و کمترین تأخیری در توسعه حداکثری میدان مشترک نفتی آزادگان رخ ندهد. در این طرح برای اولین بار تفاهمنامهای به صورت همزمان جهت استفاده از ظرفیت بانکهای دولتی و خصوصی مطرح کشور (6 بانک)، صندوق توسعه ملی و شرکتهای اکتشاف و تولید (EP) صاحبنام کشور (6 شرکت EP) در قالب یک شرکت اکتشاف و تولید جدید منعقد شده است که استفاده حداکثری از توانمندی شرکتهای ایرانی را در توسعه میدان عظیم آزادگان فراهم میآورد.

همچنین شرکت CNPCI برای ادامه همکاری درخواست کرده تا قرارداد بهرهبرداری فاز یک آزادگان شمالی تمدید و همزمان با ارایه اطلاعات جدید میادین آزادگان شمالی و جنوبی، مطالعات و مذاکره برای توسعه یکپارچه آزادگان انجام شود. در این طرح برای اولین بار موضوع ازدیاد برداشت با تزریق آب در حجم وسیع مد نظر قرار گرفته است. طول مدت این قرارداد در دوره توسعه 7 ساله بوده و تا 20 سال بهرهبرداری از میدان به طول خواهد انجامید.

توسعه و بهرهبرداری از میدان مشترک یاران (مشترک با کشور عراق): با توجه به مشترک بودن میدان یاران، با شروع به کار دولت سیزدهم، شرکت ملی نفت ایران اهتمام جدی در خصوص توسعه میدان مشترک نفتی یاران داشته است. در این راستا، وضعیت بهرهبرداری آن تعیین تکلیف شده و اجرای طرح نگهداشت توان تولید میدان (20 هزار بشکه در روز) در اولویت کاری قرار گرفت. به علاوه، مصوبات موردنیاز به منظور تنفیذ قرارداد مانند اصلاحیه مصوبات شورای اقتصاد و اصلاحیه هیات تطبیق اخذ شد. نهایتاً عملیات اجرایی توسعه یکپارچه میدان یاران در مردادماه 1401 با سرمایهگذاری 227 میلیون دلاری و با هدف تولید تجمعی 39.5 میلیون بشکهای (هدف 60 هزار بشکه در روز) طی دوره 10 ساله آغاز شد.

توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک یادآوران (مشترک با عراق): با توجه به بهرهبرداری از فاز یک میدان یادآوران با ظرفیت تولید 110 هزار بشکه در روز و توقف عملیات اجرایی فاز دوم میدان با هدف تولید 210 هزار بشکه در روز، پس از روی کار آمدن دولت جدید، از مهرماه 1400 مذاکرات فشردهای با شرکت چینی برای توسعه فاز دوم این میدان برگزار شد. با توجه به نهایی شدن پیشنهاد توسعه فاز-2 میدان یادآوران با شرکت ساینوپک در اسفند سال 1400 و زمانبر شدن فرآیندهای اخذ مجوزهای لازم برای اجرای آن در قالب الحاقیه-7 قرارداد موجود، شرایط و نحوه اجرای این فاز با یک شرکت چینی مذاکره شد.

بر این اساس آن شرکت، علاقهمندی خود را به همکاری در فاز-2 میدان یادآوران در قالب اجرای این فاز توسط شرکت ملی نفت ایران و پشتیبانی فنی و مالی ذیل قرارداد بهرهبرداری فاز یک میدان (OM) اعلام کرد. بر این اساس تأمین مالی پروژه فاز-2 تا حدود 500 میلیون دلار با در نظر گرفتن بازپرداخت مبالغ باقیمانده از فاز-1 از طریق تهاتر با بدهی به شرکت ملی نفت ایران و همچنین برداشت نفتخام ایران در حال پیگیری است.

توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک لایه نفتی پارس جنوبی (مشترک با قطر): طبق بررسیهای صورت گرفته در ابتدای دولت سیزدهم، مشخص شد امضای قرارداد توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک لایه نفتی پارس جنوبی به دلیل اختلاف بین طرفین مدتها بلاتکلیف مانده است. به منظور نهاییسازی این قرارداد، جلسات متعددی برگزار و در نهایت این قرارداد با مشارکت یک شرکت خارجی و تاسیسات دریایی ایران با سهم مشارکت 90 به 10 درصد در اسفند 1400 امضا شد. هدف از این قرارداد، توسعه لایه نفتی پارس جنوبی و دستیابی به تولید 25 هزار بشکه در روز از میدان است.

این قرارداد با اخذ مجوزهای لازم و پس از نهاییسازی اسناد محل اختلاف بین دو عضو مشارکت طرف قرارداد در اواخر اردیبهشت سال 1402 تنفیذ و وارد فاز اجرایی شد. هدف این طرح افزایش تولید از این میدان در دوران 20 ساله قرارداد به میزان حدود 87 میلیون بشکه نفتخام با حجم سرمایهگذاری مستقیم 497 میلیون دلار است. در اجرای این طرح، ضمن بهروزرسانی و تغییرات اصلاحی شناور پالایشگاهی و سکوی سرچاهی و همچنین تعمیرات 7 حلقه چاه موجود، 10 حلقه چاه جدید با استفاده از تکنولوژی حفاری ERD، نصب سیستم CALM buoy برای انجام تخلیه و بارگیری و تقویت سیستم تزریق آب و خط انتقال بر روی شناور پالایشگاهی انجام خواهد شد.

توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک آذر (مشترک با عراق): فاز اول توسعه میدان آذر با ظرفیت تولید 65 هزار بشکه در روز به پایان رسیده و در حال حاضر تولیدی شده است. همچنین به منظور توسعه فاز دوم میدان، تفاهمنامه توسعه این فاز، با مشارکت شرکتهای سرمایهگذاری اهداف و مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) در اسفند ماه 1400 منعقد شد. همچنین تفاهمنامه ای نیز با شرکت روسی گازپروم به منظور مطالعه توسعه این میدان در تیرماه 1401 امضا شده است که با توجه به انجام مطالعه قبلی میدان توسط شرکت گازپروم نفت، به روزرسانی مطالعات میدان در حال انجام است که پیشبینی میشود تا پایان مهرماه گزارش مطالعه ارائه شود.

توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک سهراب (مشترک با عراق): قرارداد توسعه میدان مشترک سهراب پس از دریافت مجوزهای لازم از شورای اقتصاد و هیئت تطبیق قراردادهای نفتی، با اخذ مجوز سازمان حفاظت محیط زیست وارد فاز اجرایی شد. حجم سرمایهگذاری مستقیم در این قرارداد 840 میلیون دلار بوده و هدف این طرح تولید از میدان در دوران 20 ساله قرارداد به میزان حدود 162 میلیون بشکه نفتخام و با حداکثر نرخ تولید روزانه 30 هزار بشکه در روز است.

توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک دهلران (مشترک با عراق): تولید فعلی میدان مشترک دهلران قریب به 40 هزار بشکه در روز است. همچنین در سفر رئیس جمهور محترم به کشور روسیه، تفاهمنامه مطالعه توسعه این میدان نفتی مشترک بین شرکت ملی نفت ایران و یک شرکت روسی به منظور تکمیل توسعه و افزایش تولید از میدان امضا شد. طبق برنامهریزی صورت گرفته، همزمان با انجام مطالعات فنی در خصوص نحوه توسعه میدان توسط طرف روسی، مذاکرات قراردادی بین طرفین نیز آغاز شده است.

توسعه و بهرهبرداری میدان مشترک چنگوله (مشترک با عراق): تفاهمنامه مطالعه توسعه این میدان با شرکت گازپروم در تیرماه سال 1401 امضا شده است. با توجه به اینکه شرکت "گازپروم نفت" قبلاً این میدان را مطالعه کرده و پیشنهاد فنی ارائه شده مورد تایید شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است، به روزرسانی مطالعه این میدان در حال انجام است. همچنین به موازات شرکت ملی نفت ایران با اخذ مجوز شورای اقتصاد، به منظور تسریع در توسعه میدان، طرح تولید زودهنگام میدان چنگوله با هدف دستیابی به تولید 15 هزار بشکه در روز و استفاده حداکثری از تاسیسات سطح الارضی موجود در قالب EPC-D/F را در دست اقدام دارد.

توسعه و بهرهبرداری میادین آبان و پایدار غرب (مشترک با عراق): میادین آبان و پایدار غرب تولیدی بوده و قرارداد توسعه این میادین بین شرکت ملی نفت ایران و مشارکت یک شرکت روسی و دانا انرژی با سهم مشارکت 80 به 20 درصد در حال اجرا است. هزینه سرمایهگذاری مستقیم این قرارداد 674 میلیون دلار و هدف آن دستیابی به تولید حدود 67 میلیون بشکه طی مدت 10 سال است. این قرارداد در حال اجرا بوده و تاکنون حدود 45 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

در این طرح حفر 8 حلقه چاه جدید و تبدیل 5 حلقه چاه موجود به تزریق پساب و تجهیز 34 حلقه چاه به پمپهای درون چاهی و اجرای تاسیسات سطح الارضی در نظر گرفته شده است. شایان ذکر است با وجود سرمایهگذاری شرکت روسی در طرح، به جز در بخشی از اقلام محدود نظیر پمپهای درون چاهی، کلیه بستههای کاری به پیمانکاران و سازندگان داخلی واگذار شده است.

توسعه و بهرهبرداری میدان اسفندیار (مشترک با عربستان): با بررسی مجدد مطالعات و ارزیابیهای قبلی انجام شده توسط شرکتهای مشاور خارجی بر روی میدان نفتی مشترک اسفندیار، طرح توسعه مجدد میدان در دولت سیزدهم در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت. بر این اساس در فاز تولید زودهنگام، حفاری 4 حلقه چاه تولیدی در بخش شمالی و نیز حفاری یک حلقه چاه توصیفی در ناحیه میانی میدان در برنامه اجرایی قرار دارد و در تولید زودهنگام فاز اول تولید 5 هزار بشکه در روز نفت و 4 میلیون متر مکعب در روز گاز همراه و تولید تجمعی 11 میلیون بشکه طی مدت 14 سال برنامهریزی شده است. به منظور جذب سرمایه، این بسته در مرحله ارائه به سرمایهگذاران و تعیین تکلیف است.

توسعه و بهرهبرداری از میدان هنگام (مشترک با عمان): تفاهمنامه مطالعه توسعه یکپارچه میادین هنگام- بخاء غربی با وزارت انرژی و مواد معدنی عمان امضا شده است و کارگروه فنی جهت تعیین نحوه انجام مطالعه مشترک میادین هنگام/بوخاء غربی بین ایران و عمان تشکیل شده است.

توسعه و بهرهبرداری از میدان رشادت (مشترک با قطر): تکمیل توسعه و نوسازی این میدان توسط قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا در قالب قراردادهای EPCF/EPDF با هزینههای مستقیم 277 میلیون یورو در حال انجام است.

توسعه و بهرهبرداری از میدان نصرت (مشترک با امارات): تعمیر 4 حلقه از چاههای میدان با نصب پمپهای درونچاهی در حال انجام است.

توسعه و بهرهبرداری از میدان نفت شهر (مشترک با عراق): تسریع در اجرای طرح نگهداشت و افزایش تولید میدان جهت افزایش تولید به میزان 2500 بشکه در روز، حفر یک حلقه چاه جدید و تعمیر 4 حلقه چاه موجود و در سرویس قرار گرفتن یک حلقه چاه با تولید روزانه 500 بشکه در روز (در راستای طرح نگهداشت و افزایش تولید) از جمله اقدامات شرکت ملی نفت برای توسعه این میدان است.

توسعه و بهرهبرداری میدان فروزان (مشترک با عربستان): شرکت ملی نفت ایران برای تولید حداکثری از میدان مشترک فروزان پروژهای در قالب طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت تعریف کرد که این پروژه با مبلغ 288 میلیون یورو به مشارکت پتروپارس و مبین سازه خلیج فارس واگذار شد و تاکنون پیشرفت حدود 20 درصدی داشته است. هدف از اجرای این پروژه حفاری 12 حلقه چاه جدید و تعمیر 3 حلقه چاه قدیمی و دستیابی به تولید 7 هزار بشکه در روز نفت خام است. این پروژه شامل 11 بسته سطح الارضی شامل ساخت و نصب دو سکو دریایی و خرید ساخت و اجرای 27 کیلومتر خطوط لوله بین سکوها و 18 کیلومتر کابل دریایی است.

در دولت سیزدهم در این پروژه دو دکل حفاری فعال و عملیات ساخت جکتها آغاز و کالای مورد نیاز در بخش جاکتها تأمین شده است. همچنین با توجه به مشکلات موجود در قرارداد ساخت سکوهای تولیدی، طی نشست با پیمانکار و سازنده موضوع بررسی و منابع مالی به حساب پیمانکار واریز شد. علاوه بر این شرکت ملی نفت ایران به منظور جمع آوری گازهای مشعل سکوی فروزان، گزینههای مختلف فرآورش و استفاده از گازهای مشعل را در دست پیگیری دارد. همچنین در راستای توسعه مخزن گازی فروزان و انتقال گاز آن به جزیره خارک یک بسته سرمایهگذاری تعریف شده که در مرحله معرفی به سرمایهگذاران است.