پیام کسری ۳۰ درصدی بودجه برای اقتصاد کشور چیست؟ / هشدار یک اقتصاددان: تورم تشدید می‌شود

دولت در هفت ماه ابتدایی امسال با کسری بودجه ۴۰۰ هزار میلیارد تومانی مواجه شده است. رییس سازمان برنامه و بودجه چندی پیش اعلام کرد که ۳۰ درصد از منابع بودجه سالجاری تحقق پیدا نکرده است. پیش از این نیز گزارش بررسی عملکرد مالی دولت در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۲ توسط مرکز پژوهشهای مجلس نشان میداد که فقط ۶۳ درصد از منابع موردنیاز بودجه در این مدت محقق شده است؛ این یعنی کسری ۲۵۸ هزار میلیارد تومانی تا پایان تیرماه. دلایل آن هم مربوط به کاهش فروش نفت، گاز و میعانات گازی و همچنین فروش داخلی خوراک مایع پتروشیمیها بوده که نیمی از درآمد محقق نشده است. بخش مولدسازی هم در چهار ماه نخست امسال عملکرد ۹ درصدی داشته و نتوانسته ۳۶ هزار میلیارد تومان موردنیاز را محقق کند.

اما این ادعا در حالی است که تا پیش از این مقامات دولت سیزدهم، از به صفر رساندن کسری بودجه به عنوان دستاورد دولت سیزدهم یاد میکردند. سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دیماه سال گذشته اعلام کرد که کسری بودجه با حمایت مجلس و سیاستهای جدی دولت، از ۴۰ هزار میلیارد تومان به صفر رسیده است.

۱۶ شهریورماه امسال هم سید ابراهیم رییسی، رییس دولت سیزدهم در جریان سفر به استان خراسانجنوبی اعلام کرد: در دولت مردمی علاوه بر اینکه توانستیم کسری بودجه ۴۸۰ هزار میلیارد تومانی را بدون چاپ پول یا استقراض از بانک مرکزی و با ایجاد منابع درآمدی جدید برطرف کنیم، توانستیم ۵ هزار کارخانه تعطیل و نیمه تعطیل را احیا کرده، تولید کالاهای اساسی را ۲۲ درصد افزایش دهیم و شاخصهای اقتصادی مثل نرخ رشد را مثبت کنیم.

چرا بودجه دولت کسری آورد؟

با این وجود، رییس سازمان برنامه و بودجه درباره تحقق منابع و درآمدهای بودجه امسال تاکید دارد: در مجموع تحقق منابع و درآمدها در هفت ماه ابتدایی امسال ۷۰ درصد است و با آنچه در بودجه پیشبینی شده فاصله داریم.

به گفته منظور، علت این مساله، بیش برآوردهایی است که در بودجه ۱۴۰۲ اتفاق افتاده بود و امروز باید با رویکرد تخصیص بودجه به مدیریت آن بپردازیم. یکی از آن بیشبرآوردها، در حوزه درآمدهای نفتی است؛ درآمدهای نفتی در بودجه ۶۲۰ هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است، فرض بر این بوده که نفت را با قیمت ۸۰ دلار و به میزان ۱.۵ میلیون بشکه بفروشیم، اما در بسیاری ماههای سال قیمت فروش و میزان صادرات کم بوده است.

او همچنین متذکر شد: یکی از دلایل دیگری که منابع پیشبینی شده در بودجه امسال تحقق نیافته، درآمدهای حاصل از واگذاری داراییها و مولدسازی داراییهاست.

وی با اشاره به پیشبینی رقم ۱۰۴ هزار میلیارد تومانی مولدسازی داراییها، خاطرنشان کرد: گرچه مولدسازی را امسال با جدیت دنبال میکنیم و هیات ویژهای در دولت، قوه قضاییه و مجلس هر هفته در این زمینه تشکیل جلسه میدهد، اما چسبندگی در واگذاری داراییهای مازاد در دستگاهها وجود دارد که توفیق ما در این زمینه به کمتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان در هفت ماه نخست امسال رسیده و همین مساله یکی از دلایل تحقق نیافتن درآمدهای بودجه است.

منظور یادآور شد: اکنون به انتهای واگذاری داراییهای دولت رسیدیم و بخشی از واگذاریها در عمل انجام شده است و به همین دلیل در هفت ماه امسال کمتر از ۲۵ درصد از درآمد ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی از این محل محقق شده است.

پیام کسری ۳۰ درصدی بودجه برای اقتصاد کشور چیست؟

اما نکتهای که در این میان وجود دارد، این است که با توجه به کسری ۳۰ درصدی بودجه و اینکه جمع منابع بودجه عمومی دولت در قانون بودجه امسال، ۲۲۶۳ هزار میلیارد تومان است، یک محاسبه سرانگشتی نشان میدهد که در هفت ماهه امسال، نزدیک به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه کسری دارد. با این شرایط، سوالی که مطرح است، اینکه «پیام کسری ۳۰ درصدی بودجه برای اقتصاد کشور چه خواهد بود؟»

احمد حاتمییزدی، کارشناس اقتصادی در گفتوگو با خبرگزاری خبرآنلاین در همین خصوص گفت: تنها کاری که به طور معمول دولت بلد است، این است که نقدینگی را افزایش دهد؛ اینکه پول بدون پشتوانه و بدون ضوابط اقتصادی معمول چاپ کنند، در نتیجه تورم وحشتناکی را تجربه خواهیم کرد.

وی افزود: من تعجب میکنم که میگویند کسری بودجه به خاطر عدم تحقق درآمدهای نفتی باشد، چون از آن طرف ادعا میکنند که فروش نفت افزایش پیدا کرده و قیمت نفت هم به دلیل جنگ اوکراین و جنگ غزه افزایش یافته است. بنابراین چه دلیلی دارد که پیشبینیشان از درآمد ارزی و نفتی تحقق پیدا نکند.

حاتمییزدی تصریح کرد: حرفها با هم تناقض دارد؛ یعنی تناقض در گزارشهایی که بخشهای مختلف دولت میدهند، مشاهده میشود.

وی عنوان کرد: این نشان میدهد که هزینههایی وجود دارد؛ مقدار زیادی هزینههای خارج از کشور میکنند و بخشی هم هزینههای غیرضروری در داخل کشور است. در واقع به فکر رفاه مردم و کنترل تورم نیستند.

دولت به استقراض از بانک مرکزی روی میآورد؟

این کارشناس اقتصادی در عین حال توضیح داد: با این کسری بودجه، ما افزایش نقدینگی و تورم وحشتناکی خواهیم داشت؛ اتفاقی غیر از این نمیافتاد. کسری بودجه یعنی چه؟ یعنی هزینههایی وجود دارد، اما درآمدها تحقق نیافته است. در این صورت، یا از بانکها یا از بانک مرکزی استقراض میکنند. در نهایت پولی که دولت از بانک مرکزی به طور مستقیم یا غیرمستقیم میگیرد، به بازنشستهها و کارمندان بابت یارانه یا حقوق میدهد.

حاتمییزدی متذکر شد: این پول به اقتصاد کشور تزریق میشود؛ در حالی که رشد اقتصادی آنقدر نیست که نیازی به افزایش نقدینگی باشد. پول در اختیار دریافتکنندگان قرار میگیرد، ولی کالایی در برابر این پول در کشور نیست که بخرند. در نتیجه این افزایش نقدینگی موجب بالا رفتن قیمت همه کالاها میشود؛ به خصوص کالاهایی مثل غذا و دارو. همانطور که در دو سال گذشته دولت سیزدهم این اتفاق افتاد؛ به طوری که قیمت شیر در دو سال گذشته سه برابر شده است. گوشت کیلویی ۵۰۰ هزار تومان شده است.

وی گفت: تورم به معنای گرفتن مالیات از طبقات ضعیف و دادن به طبقات ثروتمند است، چون در شرایط تورم، کسانی که خانه و سهام و خودرو دارند، ثروتشان افزایش پیدا میکند؛ بدون اینکه هیچ تلاشی کنند. برعکس اجارهنشینان و مزدبگیران، ارزش واقعی مزدشان کاهش پیدا میکند. این مصیبتی است که در اثر تورم به وجود میآید.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: تورم ناشی از افزایش نقدینگی است. افزایش نقدینگی هم ضرورت تامین کسری بودجه دولت است. تا زمانی که دولت نتواند بودجه متوازنی ایجاد کند، دور باطل ادامه پیدا خواهد کرد.