وضعیت تولید زعفران در کشور و چالش‌های آن

این روزها، اواخر موسم برداشت گلهای زیبای زعفران به عنوان طلای سرخ از مزارع کشور در استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی و شمالی، کرمانشاه، اصفهان و سیستان و بلوچستان است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، کشت گیاه زعفران کاملا سازگار با شرایط اقلیمی کشور است، این گیاه که از لحاظ نیاز آبی، بسیار کم آبخواه است در مناطق نیمه گرمسیری که زمستانهای ملایم و تابستانهای خشک دارند به خوبی رشد میکند همچنین گونه مناسبی برای جایگزینی در اجرای طرح الگوی کشت است.

زعفران محصول بومی تولیدی ایران است که علاوه بر مصارف غذایی، دارای خواص داروئی است، در حال حاضر ایران بیشترین سطح زیر کشت زعفران در جهان را داشته و سهمی حدود ۹۰ درصدی از تولید این محصول را در اختیار دارد و ۱۰ درصد دیگر در سایر کشورها و به صورت غیر متمرکز تولید میشود.

طبق آمارها سطح زیر کشت زعفران در کشور از ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار هکتار (امسال ۱۲۷ هزار هکتار) اعلام شده و تولید این محصول تا سال ۱۳۹۹، برداشت حدود ۵۰۰ تن زعفران خشک بوده که به گفته عضو شورای ملی زعفران ۲۰ درصد زعفران تولیدی در داخل مورد استفاده قرار میگیرد، اما آماری درباره میزان تولید و صادرات زعفران ایران در سال گذشته و امسال منتشر نشده است.

غالب زعفران ایران (۸۰درصد) به بیش از ۱۰۰ کشور جهان صادر میشود البته صادرات به این کشورها مستقیم نبوده و به وسیله ۳ هاب واسط صورت میگیرد، زعفران به صورت عمده به هابهای واسطی، چون امارات، اسپانیا و هنگ کنگ ارسال و از آنجا با انجام فرایندهای تجاری به سایر کشورها ارسال میشود.

خراسان بزرگ ۹۰ درصد از زعفران کشور را تولید میکند سه استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی به ترتیب بیشترین میزان تولید زعفران در کشور را به خود اختصاص داده اند.

گفته میشود تربت حیدریه قطب تولید زعفران در جهان است با تولید بیش از ۵۰ تن زعفران خشک که دارای رتبه اول از لحاظ تولید زعفران در دنیا است همچنین زعفران قاینات که با توجه به شرایط خاص آب و هوایی منطقه و برداشت قبل از طلوع آفتاب از کیفیت بالاتری در مقایسه با زعفران تولیدی سایر مناطق برخوردار است.

جشنوارهها
برگزاری جشنواره برای معرفی بیشتر زعفران و همچنین ایجاد بازار فروش مستقیم این محصول در برخی مناطق کشور هر ساله تدارک دیده میشود از جمله در تربت حیدریه که باعنوان برزگترین بازار گل زعفران کشور امسال ۷۲ غرفه خرید و فروش گل زعفران را در محل دائمی نمایشگاه فروش زعفران به مصرف کنندگان عرضه کرده و در قائنات هم هر ساله تعدادی تور گردشگری برای بازدید از مزارع زعفران برگزار میشود.

نکات قابل تامل درباره تولید زعفران
۱- گفته میشود وضع تولید زعفران کشور در سطح قرمر قرار گرفته که یک عامل آن ناشی از نبود آمار و ارقام دقیق و رسمی از میزان تولید، فروش و صادرات میباشد، آمار رسمی و دقیقی از تولید زعفران کشور در دست نیست و ارقام ارائه شده بر اساس تحلیلها و گزارشهای خبری است که برای محصول راهبردی، چون زعفران که سهم قابل توجهی در صادرات غیرنفتی دارد قابل قبول نیست.
۲- ضعف در مقوله مهم آموزش کشاورزان و ترویج، که سهم مهمی در بالا بردن عملکرد مزارع دارد از جمله برنامه ریزی برای دورههای آموزشی و ترویجی در شناخت پیاز مناسب منطقه، نحوه آماده سازی زمین، نحوه صحیح کاشت و ترغیب کشاورزان به فراگیری آموزش.
۳- کمبود واحدهای فرآوری و بسته بندی زعفران، در حالی که نحوه خشک کردن و فرآوری زعفران در فروش و صادرات آن تاثیر زیادی دارد.
۴- نایب رئیس شورای ملی زعفران میگوید: با اتمام برداشت زعفران، میتوان جمع بندی نهایی آمار تولید را اعلام کرد، همچنین اعلام سطح زیرکشت زعفران هم به طور کلی با شناسنامه دار شدن مزارع این محصول امکان پذیر است که در آن صورت صادرکنندگان میتوانند برنامه ای برای صادرات داشته باشند و در بحث خرید توافقی هم امسال با پیش بینی کاهش تولید، نیازی به خرید توافقی نیست.