سه پیام سود ۳۰ درصد

رصد این طرح در روزهای اخیر سه پیام اصلی دارد. نخست اینکه با وجود برخی اظهارنظرها، جذابسازی نرخ سود توانست قدرت رقابت بازار پول (ریال) را در مقابل سایر بازارهای دارایی نظیر ارز افزایش دهد و قدری از درجه منفی بودن سود واقعی بکاهد. نکته دوم اینکه استقبال از این طرح نسبت به پیشبینیها بهتر بوده و نشان میدهد که سرمایهگذاری در بانکها در صورت دریافت سود مناسب هنوز برای بسیاری اعتبار دارد. نکته سوم این است که ابزار نرخ سود، یکی از مهمترین ابزارهای بانک مرکزی در هر اقتصادی است که میتواند برای مدیریت انتظارات از آن بهره ببرد.

درحالیکه کمتر از یک هفته از ابلاغ دستورالعمل بانک مرکزی مبنی بر انتشار گواهی سپرده خاص با نرخ سود علیالحساب ۳۰درصد میگذرد و بانکها حدود ۴روز است که به انتشار این اوراق مبادرت میورزند، گزارش میدانی «دنیایاقتصاد» از شعب بانکها حاکی از آن است که بیشتر بانکها انتشار گواهی سپرده را متوقف کردهاند. علت این توقف استقبال گرم سپردهگذاران از این طرح اعلام شده و بسیاری از شعب از اتمام ظرفیت تخصیص یافته برای انتشار گواهی سپرده خبر دادهاند. انتشار گواهی سپرده با نرخ ۳۰درصد میتواند در مهار انتظارات تورمی موثر واقع شود. طبق آخرین گزارشها حدود۹۸درصد از این گواهیها صادر شده است.

به نظر میرسد که رصد این سیاست سه پیام برای سیاستگذار و اقتصاد داشت. نخست اینکه با وجود برخی از اظهارنظرها، استقبال از این طرح قابل توجه بود و بسیاری از بانکها با اتمام سقف، جواب رد به مشتریان میدهند. موضوع دوم اینکه به نظر میرسد این سیاست در ثباتبخشی به فضای اقتصاد کلان و جلوگیری از خروج پول از بازار پول و ورود به بازار دارایی موفق عمل کرده و از سوی دیگر اختلالی در بازار سهام ایجاد نکرده است. نکته سوم اینکه احتمال وجود دارد با این سیاست، شرایط برای تداوم نرخ سود ۳۰درصدی وجود داشته باشد و این سیاست به سایر نرخها نیز سیگنال بدهد، حال سوال بسیاری از مردم در روز گذشته این بوده که آیا این سیاست تمدید خواهد شد یا اینکه موقتی بوده است؟ به نظر میرسد که در روزهای آینده بانک مرکزی در قالب یک اطلاعیه به این سوال پاسخ خواهد داد.

سقف ۲۸۰همتی تمام شد؟

میانه هفته گذشته روابط عمومی بانک مرکزی از تصمیم جدید این نهاد در رابطه با نرخ سود یکی از ابزارهای در اختیار بانکها خبر داد. بر این اساس، اعلام شد که دستورالعمل انتشار گواهی سپرده خاص به شبکه بانکی ابلاغ شده است و بانکها میتوانند برای تامین سرمایه در گردش طرحهای با بازدهی بالا، اوراق منتشر کنند. طبق این اطلاعیه، علاوه بر سود علیالحساب ۳۰درصدی، در پایان دوره مشارکت، سود قطعی نیز به خریداران این گواهی سپرده در شعب بانکها پرداخت میشود. چندی پس از اعلام این خبر، اعلام شد که سهمیه تخصیصیافته از سوی بانک مرکزی برای این طرح، ۲۸۰هزار میلیارد تومان است. این طرح معاف از مالیات و بدون محدودیت سپردهگذاری بوده و بازخرید آن در تمام شعب بانکها امکانپذیر است. علاوه بر این، صاحبان این اوراق میتوانند از آن بهعنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات استفاده کنند. تاریخ شروع عرضه این گواهی از سوی بانکها ۱۱بهمنماه اعلام شد و این فرآیند به مدت هفت روز کاری ادامه مییافت؛ اما بررسیها نشان میدهد که احتمالا این سقف تمام شده یا اینکه در ایستگاه پایانی قرار گرفته است.

در شعب بانکها چه خبر است؟

با گذشت ۴ روز از آغاز فرآیند صدور گواهی سپرده خاص با سود علیالحساب ۳۰درصدی، گزارش میدانی «دنیایاقتصاد» نشان میدهد که بیشتر شعب با اعلام پر شدن ظرفیت و اتمام سهمیه تخصیصیافته به این طرح، صدور گواهی سپرده جدید را متوقف ساختهاند. بر این اساس، طبق اعلام کارمند یکی از شعب بانک پارسیان، هر شعبه این بانک سقفی برای انتشار گواهی سپرده دارد که هماکنون این سقف برای تمامی شعب پر شده است. بانک پاسارگاد تنها بانکی بود که در پاسخ به خبرنگار «دنیایاقتصاد» اعلام کرد که صدور گواهی سپرده خاص همچنان در این بانک ادامه دارد؛ اما حداقل مبلغ برای صدور این گواهی را ۱۰۰میلیون تومان اعلام کرد. کارمند یکی از شعب بانک ملی نیز از توقف صدور گواهی سپرده در این بانک خبر داد.

یکی از کارمندان شعب بانک ملی با تاکید بر اینکه سقف افتتاح سپرده با سود ۳۰درصد تکمیل شده است، از یک ابلاغیه جدید مبنی بر پرداخت سود با نرخ جدید کمتر از ۳۰درصد خبر داد. هرچند معاون سپردههای این شعبه از این موضوع اظهار بیاطلاعی کرد، اما به کسانی که برای افتتاح حساب مراجعه میکردند، تاکید میکرد تا پایان وقت روز یکشنبه حساب خود را افتتاح کنند؛ زیرا مشخص نیست فردا نرخ سود چقدر باشد. همچنین او در پاسخ به یکی از مراجعان که درباره ذکر نشدن نرخ سود روی گواهی خود سوال پرسید، گفت: چون پایان وقت روز یکشنبه نرخها تغییر میکند، نرخ سود روی گواهی ذکر نشده است.

بانک ملت و شهر نیز بانکهای دیگری بودند که از توقف صدور گواهی سپرده با سود ۳۰درصد خبر دادند. بر این اساس، بانک شهر اعلام کرد که سهمیه اختصاصیافته به شعب این بانک به پایان رسیده و این بانک دیگر گواهی سود ۳۰درصدی صادر نمیکند. یکی از شعب بانک ملت نیز اعلام کرد احتمالا تا ساعاتی دیگر ظرفیت سپردهگذاری این بانک نیز به پایان برسد. باید توجه داشت که وضعیت هر یک از شعب بانکها با دیگری متفاوت است و این احتمال همچنان وجود دارد که برخی شعب از بانکهای نامبرده، همچنان به صدور گواهی سپرده ادامه دهند. این اطلاعات بر اساس گزارش میدانی در روز گذشته از بانکها در ساعت حدود ۱۲ظهر گردآوری شده است.

کنترل دماسنج انتظارات

درحالیکه پیشتر بسیاری از کارشناسان درباره نرخ بهره حقیقی و ورود آن به محدوده منفی هشدار میدادند، افزایش تورم و جا ماندن نرخ بهره بانک از آن موجب شده بود تا تلاطمهای قابل توجهی در بازار داراییها رقم بخورد و با افزایش گاه و بیگاه قیمت ارز، طلا و مسکن، ثبات اقتصاد کلان کشور دچار تزلزل قابل توجهی شود. زمان زیادی طول کشید تا سیاستگذار پولی تصمیم بگیرد در مقابل این وضعیت واکنش نشان دهد و در بهمن ماه سال۱۴۰۱، نرخ سود سپرده بانکی از ۱۸درصد به حداکثر ۲۳درصد افزایش یافت. این افزایش، علاوه بر دیرهنگام بودن، برای کاستن از فاصله نرخ تورم و نرخ بهره اسمی همچنان ناکافی بود. با گذشت یکسال از این افزایش، بانک مرکزی تصمیم گرفت تا نرخ بهره را به شکلی دیگر و از طریق یکی از ابزارهای شبکه بانکی افزایش دهد؛ اقدامی که با توجه به استقبال گسترده از آن و کاهش روزهای اخیر نرخ ارز بازار آزاد به نظر در مهار انتظارات تورمی تا حدودی موفق عمل کرده است.

به این ترتیب، بخشی از وجوهی که به واسطه دستیابی به سود بالاتر وارد بازار داراییها میشد، اکنون با این طرح به شکل سپرده بانکی مدتدار نزد بانکها سپردهگذاری شده است. با این حال اظهارنظر دقیق درباره چند و چون اجرای این طرح مستلزم انتشار دقیقتر اطلاعات از این طرح است و با اطلاعات کسبشده از سطح شعب، نمیتوان برآورد درستی از سطح استقبال از این طرح داشت. بنابراین لازم است که بانک مرکزی با یک اطلاعیه به این سوال پاسخ دهد که استقبال از این طرح چگونه بوده است؟ سوال دیگری که بسیاری از مخاطبان ارائه میکنند این است که آیا سیاست انتشار گواهی سپرده با نرخ سود ۳۰درصد ادامه خواهد داشت؟ به نظر میرسد این سیاست گام مثبتی برای کاهش فشار نرخ سود منفی بوده است و از یکسو، مردم به جای سرمایهگذاری در بازارهای پرریسک سعی کردند حتی با وجود نرخ شکست پایین از این طرح استقبال کنند. از سوی دیگر، بانکها نیز در شرایط کنونی برای افزایش اعتبار خود در سپردهگیری از این طرح استقبال کردند.