چینی‌ها بای بای

دو سه هفته پیش بود که وزیر «صنعت، معدن و تجارت» خواستار حضور و بازگشت دوباره خودروسازان بزرگ دنیا به ایران شد و اوایل هفته نیز خبر رسید که قرار است از آنها به صورت رسمی دعوت به عمل بیاید.

حالا نیز به گفته منابع آگاه، کارهای مربوط به دعوت از خودروسازان خارجی نهایی شده و فعالان صنعت خودرو امیدوارند مذاکرات عنقریب ایران و غرب بر سر مسائل هستهای، نتایج مثبتی در پی داشته باشد و حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران را محتمل تر کند.

فردا و پس فردا شهر ژنو در حالی میزبان نمایندگان ایران و گروه 1+5 خواهد بود که قرار است طی مذاکراتی فشرده و متفاوت از قبل، پرونده هستهای کشور مورد بررسی قرار بگیرد؛ پروندهای که اگر بسته شود، به لغو تدریجی تحریمها علیه ایران میانجامد و بخشهای اقتصادی کشور از جمله «خودروسازی» متاثر از اثرات مثبت آن خواهند شد.

فضای سیاسی مثبتی که طی به خصوص یک ماه اخیر بین ایران و غرب به وجود آمده، همه را امیدوار کرده که با تعیین تکلیف نهایی پرونده هستهای، تحریمها یکی یکی حذف و اقتصاد ایران نفسی تازه کند. در این بین اما خودروسازان ایرانی یک گام جلوتر رفته و به اصطلاح میخواهند تا تنور داغ است، نان را بچسبانند و با استفاده از بهبود روابط سیاسی ایران و غرب به خصوص آمریکا، خودروسازان بزرگ دنیا را به جاده مخصوص بکشانند. آن طور که منابع آگاه در گفتوگو با دنیای اقتصاد عنوان کردند، قرار است طی همایشی که نهم آذر ماه امسال در تهران برگزار میشود، از بزرگان صنعت خودرو دنیا دعوت به عمل بیاید و دعوت نامههای موردنظر نیز به زودی به دست مدعوین خواهد رسید.

ظاهرا خودروسازانی که قرار است به ایران دعوت شوند نیز مشخص شدهاند و در میان آنها نام غولهایی چون جنرال موتورز و فورد از آمریکا، فولکس واگن و بنز از آلمان، فیات از ایتالیا و دو قلوهای فرانسوی (رنو و پژوسیتروئن) به چشم میآید. هرچند از قدیم گفتهاند «سنگ بزرگ علامت نزدن است» و بعید به نظر میرسد تمامی این بزرگان نهم آذر ماه در ایران جمع شوند، اما با توجه به فضای سیاسی مثبت فعلی، کارشناسان امیدوارند راه برای ورود خودروسازان بزرگ دنیا به جاده مخصوص هموار شود. به گفته آنها، حتی اگر مذاکرات ژنو طی فردا و پس فردا به نتیجه دلخواه طرفین نرسد، باز هم همایش آذر ماه را خطر خاصی تهدید نخواهد کرد، زیرا ایران و 1+5 قطعا تاریخی جدید را برای مذاکرات تعیین میکنند و این گونه نیست که طرفین رفتار گذشته خود را تکرار کنند.

البته فقط خودروسازان معتبر دنیا نیستند که به همایش نهم آذر دعوت خواهند شد، بلکه قطعهسازان مشهور جهان نیز در لیست مدعوین قرار دارند و در این بین میتوان به شرکتهایی چون ولئو فرانسه و بوش آلمان اشاره کرد. گویا قطعهسازان نیز تمایل زیادی برای حضور دوباره در یکی از بزرگترین بازارهای خاورمیانه دارند، اما آنچه مانع این کار شده، تحریمهای ایالاتمتحده آمریکا علیه خودروسازی ایران است. این تحریم که اوایل تابستان سال جاری به اجرا درآمد، هرگونه تجارت خارجی بین قطعهسازان و خودروسازان خارجی با صنعت خودرو ایران را ممنوع کرده است. بر این اساس، هر شرکتی که تحریم موردنظر را نادیده بگیرد، با مجازات شدید دولت ایالاتمتحده روبهرو خواهد شد.

حالا ایرانیها انتظار دارند مقامات آمریکایی حسن نیت خود را برای حل مسالمت آمیز پرونده هستهای ایران نشان داده و با برداشتن تحریمها علیه صنعت خودرو، به نوعی اعتمادسازی لازم را انجام دهند.
به گفته کارشناسان، لغو تحریم صنعت خودروی ایران از سوی آمریکا، سبب میشود خودروسازان بزرگ دنیا انگیزه زیادی برای حضور در بازار ایران پیدا کرده و بدون ترس از مجازات توسط ایالاتمتحده، وارد یکی از بزرگترین بازارهای خاورمیانه شوند.

طی دو سال گذشته تقریبا تمام خودروسازان بزرگی که در ایران فعالیت داشتند، راهی کشورشان شدند و بعدها مشخص شد رفتنشان از ته دل نبوده و به اجبار تحریمها دل از جاده مخصوص کندهاند. در واقع آنها نیز حالا امیدوارند راهی برای بازگشت به ایران پیدا شود و این راه خوشبختانه یا بدبختانه از آمریکا میگذرد.

با این حال، فعالان صنعت خودروی ایران گام اول را برای آشتی با بزرگان صنعت خودروی دنیا برداشتهاند و میخواهند با دعوت از آنها، راه را برای حضورشان در جاده مخصوص هموار کنند. اگرچه مشخص نیست متن دعوت نامههای ارسالی چیست، اما گفته میشود در آنها به ظرفیت تولید بیش از دو میلیون دستگاهی صنعت خودروی ایران اشاره و تاکید شده که هرگونه سرمایهگذاری خارجی در این صنعت بسیار سودمند خواهد بود.

در این دعوتنامهها همچنین پیشبینی شده که تحریم صنعت خودروی ایران در ماههای آینده برداشته میشود و در این صورت، این صنعت به محل سرمایهگذاری شرکتهای معتبر خارجی با سودآوری بالا تبدیل خواهد شد.

چینیها میروند؟ 

کارشناسان اما بر این باورند که حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران، از جنبه بازار، به نفع طرفین است. در حال حاضر چینیها بخش قابلتوجهی از بازار خودروی ایران به خصوص بازار قطعات و لوازم یدکی را در اختیار گرفتهاند و ظاهرا  نه مردم و نه فعالان صنعت خودرو و نه بسیاری از مسوولان، از این هجوم چینی رضایت ندارند. البته با توجه به اعمال تحریمهای شدید علیه ایران به خصوص ضد صنعت خودرو، چارهای جز روی آوردن ایرانیها به چینیها نبود و چشمبادامیها نیز تا جایی که شد، از این فرصت استفاده کردند. حالا اما صدای پای جنرال موتورز و فولکس واگن و فیات میآید و با وجود آنها (البته اگر میهمانی ایران را بپذیرند) به نوعی چینیها دیگر جایی در خودروسازی ایران نخواهند داشت و باید راهی کشورشان شوند. صنعت و بازار خودروی ایران آنقدر ظرفیتهای بزرگی دارد که خودروسازان بزرگ دنیا را جذب خود کند، چه آنکه شرکتی مثل رنو با درک این موضوع، اقدام به سرمایهگذاری در آن کرد و حتی تبدیل ایران به پایگاه صادراتی خود در خاورمیانه را نیز در برنامههایش قرار داد. با این شرایط، قطعا حضور امثال جنرال موتورز و فیات و فولکس واگن، هم به نفع ایرانیها تمام میشود و هم نفع خود این شرکتها را در پی خواهد داشت. به عبارت بهتر، خودروسازان خارجی میتوانند با حضور خود در ایران از ظرفیتهای صنعت و بازار کشور سود ببرند و خودروسازی ایران نیز در کنار بزرگان، رشد کند و جهانی شود.

در حال حاضر «چین» بزرگترین بازار خودروی دنیا به شمار میرود؛ اما تقریبا اشباع شده و حالا «ایران» میتواند در اشلی کوچکتر جای چین را بگیرد و میزبان بزرگان صنعت خودروی دنیا شود. با توجه به بازار بکر خودرو و ظرفیت تولید بالای خودروسازی ایران، شرکتهای خارجی میتوانند مسیر سرمایهگذاریهای خود را از چین به ایران تغییر دهند و تجارتی پرسود را تجربه کنند. قطعا از این ماجرا، خودروسازی ایران و ایرانیها نیز سود خواهند برد، چه آنکه آمدن امثال جنرال موتورز و فولکس به جاده مخصوص، به معنای ارتقای فناوری و رشد تکنولوژیکی صنعت خودروی ایران خواهد شد. با این شرایط قطعا ایرانیها خاطرشان جمع میشود که صنعت و بازار خودروی خود را به دست بزرگانی مطمئن سپردهاند.

تحریم؛ مانع بزرگ

اما با فرض اینکه خودروسازان بزرگ دنیا دعوت ایران را بپذیرند و میهمان همایش نهم آذر ماه شوند، پرسش اینجا است که روند مذاکرات طرفین به چه شکل خواهد بود و تا رسیدن به نتایج مطلوب، چقدر طول میکشد؟

آنچه را که کارشناسان پاشنه آشیل مذاکرات احتمالی میدانند، تحریمهای بینالمللی علیه خودروسازی ایران است، چه آنکه تا این تحریمها لغو نشوند، نمیتوان به آشتی خودروسازی ایران و دنیا امیدوار بود. به اعتقاد کارشناسان، کلید قفل تحریمها علیه صنعت خودرو ایران، در دست آمریکاییها است و اگر آنها قدم پیش بگذارند و بابت لغو تحریم، به اصطلاح چراغ سبز نشان دهند، اروپاییها و آسیاییها نیز پشت سر رییس شان، آماده حضور در خودروسازی ایران خواهند شد.

آن طور که یکی از کارشناسان اقتصادی عنوان میکند، تا تحریمها لغو نشوند، خودروسازان بزرگ دنیا اعم از آمریکاییها و آسیاییها و اروپاییها، حق مذاکره با خودروسازان ایرانی را نخواهند داشت.

به گفته وی، وزارت «صنعت، معدن و تجارت» با توجه به شرایط فعلی صنعت خودروی کشور تصمیم گرفته رویکردی جدید را در پیش بگیرد و با دعوت خودروسازان بزرگ دنیا، مسیری متفاوت از قبل را در این صنعت طی کند. این کارشناس اقتصادی تاکید میکند که هدف از برگزاری همایش نهم آذر و دعوت از خودروسازان بزرگ دنیا، شناساندن ظرفیتهای صنعت و بازار خودروی ایران به خارجیها است و فعلا تا تحریمها برقرارند، امکان مذاکرات جدی بین طرفین وجود ندارد. به گفته وی، قرار است در همایش آذر ماه، مشوقها و همچنین معافیتهای مالیاتی و تعرفهای به مدعوین خارجی عرضه شود تا در کنار ظرفیتهای صنعت و بازار خودروی کشور، انگیزههای بیشتری برای خودروسازان خارجی بابت حضور در ایران به وجود بیاید. این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه دادن معافیتهای مالیاتی و تعرفهای به خودروسازان بزرگ دنیا، به نفع کشور است، میگوید: این کار سبب میشود خارجیها برای حضور در صنعت و بازار ایران ترغیب شوند و همچنین در ازای این معافیتها، آنها نیز بابت حفظ تراز ارزی و کمک به رشد و توسعه قطعهسازی کشور، تضمین خواهند داد.

اما ساسان قربانی دبیر انجمن قطعهسازان نیز با اشاره به اینکه حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران سبب ارتقای صنعت خودروی کشور خواهد شد، تاکید میکند که روند مذاکرات قطعا طولانی خواهد بود.  به گفته وی، این آمریکاییها هستند که باید حسن نیت نشان داده و تحریمها علیه خودروسازی را لغو کنند تا به این واسطه، مقدمات حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران فراهم شود. دبیر انجمن قطعهسازان؛ اما در ادامه تاکید میکند که آمدن خودروسازان بزرگ دنیا به ایران مساوی رفتن یا محدود شدن چینیها است. به گفته قربانی، در حال حاضر اگر آمریکاییها، اروپاییها و آسیاییها بیایند، فضا برای چینیها محدود و صنعت خودرو طعم زندگی با بزرگان را خواهد چشید. او تاکید میکند که آمدن خودروسازان بزرگ به ایران، ارتقای صنایع قطعه و خودروی کشور را در پی خواهد داشت، کاری که چینیها نتوانستند انجام دهند.