ارکستر ناهماهنگ تامین کالاهای اساسی

از آنجا که کل سیستم ارزی ایران چندنرخی است و آزادکردن یکباره قیمت ارز میتواند اثرات اجتماعی و سیاسی در پی داشتهباشد، بسیاری اقدام یکباره در زمینه حذف نظام ارز چند نرخی را با احتیاط مطرح میکنند. با اینحال فعالان بازار در این زمینه جسارت بیشتری دارند و خواهان تغییر نظام ارز چندنرخی هستند. از سوی دیگر فساد بالقوه و نیز ناهماهنگیهای فراوان و قابلتوجهی که در دستگاههای دولتی دستاندرکار برقرار است، در برخی برههها دست همه را میبندد و کالای مردم نیز روی ارزانی به خود نمیبیند، بهویژه در سالجاری که در میان تصمیمات رسمی دولت در بودجه و سخنان مقامات مسوول تضادهایی آشکار به چشم میخورد. درحالیکه در بودجه به میزان قابلملاحظهای از ارز دولتی کالاهای اساسی حذف شدهاست، اکنون مقامهای رسمی اظهاراتی مبهم درباره تامین ارز نیازهای «قانونی» کالایی مطرح میکنند. سالی که علاوهبر سرگردانی، با وجود کسری ۱۸میلیارد دلاری تجارت ممکن است سالمضیقه دلار در کشور نیز باشد.

ورود زودهنگام تعزیرات

کالاهای اساسی، موضوع چند خبر در روزهای تعطیل بود. سوت آغاز این موضوع را محمدرضا فرزین، رئیسکل بانکمرکزی به صدا درآورد؛ او گفت سیاست تثبیت و تامین ارز کالاهای اساسی ادامه خواهد داشت. او این سخنان را در واکنش به پرش قیمت ارز بازار غیررسمی عنوان و بخشنامهای نیز صادر کرد. بانکمرکزی در این بخشنامه به ضرورت رعایت قیمت مصوب و توزیع کالاهای وارداتی از ابتدای سال۱۴۰۲ تاکید و اعلام کرد: در صورت عدمرعایت، واردکننده مطابق ماده۱۰ قانون تعزیرات حکومتی، بهعنوان متعهد ارزی به تعزیرات حکومتی معرفی میشود. بر این اساس در صورت عدمرعایت موارد فوق، واردکننده مطابق ماده۱۰ قانون تعزیرات حکومتی، بهعنوان متعهد ارزی به تعزیرات حکومتی معرفی شده یا تخصیصهای ارزی پروندههای آتی واردات او تخصیص ارز داده نخواهدشد.

محمدرضا فرزین همچنین بار دیگر به ادامه سیاست تثبیت و تامین ارز کالاهای اساسی با نرخ ۲۸هزار و ۵۰۰تومان تاکید و اعلام کرد: «هیچ نیاز قانونی کالایی وجود ندارد که ارز آن تامین نشود؛ ما در نرخ ارز بازار غیررسمی هم مداخله میکنیم تا خیلی افزایش پیدا نکند، البته افزایش نرخ غیرسمی زودگذر است و این نرخ هم بهزودی کاهش پیدا میکند ولی نرخی نیست که ما در بازار کالا نگران آن باشیم. کسی که میخواهد کالا وارد کند از مرکز مبادله ارز خود را میگیرد. نباید نرخ غیررسمی را مبنای قیمت کالاها و خدمات قراردهیم. هیچکس با نرخ غیررسمی ارز ۶۰هزارتومانی کالا وارد نمیکند و اینکه دائما از این نرخ صحبت کنیم و به اقتصاد کشور تعمیم دهیم، درست نیست.» در همین راستا و پیش از این روابطعمومی بانکمرکزی اعلام کرد بهزودی لیست دریافتکنندگان ارز کالایی را بهمنظور شفافسازی منتشر میکند.

جنبش در لیگ کالاهای اساسی

از طرف دیگر رئیسکل گمرک و قائممقام وزیر جهادکشاورزی؛ دو نفر از بازیکنان اصلی لیگ کالاهای اساسی هم با یکدیگر دیدار کرده و گفتند در ترخیصکالاهای اساسی در سالجاری اهتمام میکنند و تفاهمنامه نیز امضا کردند. در خبری دیگر وزرای اصلی لیگ ارز دولتی نیز از سخنان رئیسکل بانکمرکزی استقبال کردند که به ترتیب وزیر کشاورزی، صمت و بهداشت و درمان باشند.

نخست گمرک و وزارت جهادکشاورزی در نشستی مشترک برای ارائه تسهیلات حداکثری و تسریع در واردات و ترخیصکالاهای اساسی در سال۱۴۰۳ با یکدیگر توافق کردند. در این نشست که با حضور علیرضا پیمانپاک قائممقام وزارت جهادکشاورزی و محمد رضوانیفر معاون وزیر اقتصاد و رئیسکل گمرک ایران در محل گمرک ایران برگزار شد، دو طرف توافق کردند تا در یک برنامه کاری با ارائه حداکثر تسهیلات و بهرهگیری از تمامی ظرفیتهای قانونی نسبت به ترخیص سریع کالاهای اساسی اقدام شود. آنها تاکید کردند استفاده از ظرفیت قانونی امور گمرکی و دیگر ظرفیتهای قانونی سبب میشود ضمن ارزشگذاری دقیق در قالب تفاهمنامه و همکاری و هماهنگی مطلوب، عملیات تشریفات گمرکی برای واردات کالاهای اساسی با سرعت و تسهیلگری بالاتری انجام شود.

همچنین متن پیشنویس تفاهمنامه نحوه تعیین ارزش کالاهای اساسی بین گمرک و وزارت جهادکشاورزی آماده شدهاست که با امضای آن ارزشگذاری کالاهای اساسی بهطور مطلوبتری انجام خواهد شد. اما در اقدامی دیگر وزرای صمت، جهادکشاورزی و بهداشت در اظهارنظرهای جداگانه از عملکرد بانکمرکزی در تامین ارز واردات دارو، مواد اولیه، کالاهای اساسی و ضروری کشور تقدیر کردند. عباس علیآبادی وزیر صمت در ارتباط با این موضوع گفت: از جمله فعالیتهای موفق دولت، تحقق سیاستهای دولت در متنوعسازی سبد صادراتی کشور؛ تامین ارز موردنیاز طرحهای توسعهای معدنی یک شرکت مسی با هدف افزایش صادرات این محصول به ۴میلیارد دلار در سالبرنامهریزی شدهبود. محمدعلی نیکبخت وزیر جهادکشاورزی نیز در رابطه با اقدامات بانکمرکزی در حوزه وزارت کشاورزی گفت: تسهیل تخصیص و تامین ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی به بیش از ۱۴میلیارد در سالگذشته و ادامه تامین در سالجاری با پشتوانه قوی بانکمرکزی صورت خواهد گرفت.

بهرام عیناللهی وزیر بهداشت نیز گفت: تامین و تخصیص ۴.۳۵۰میلیارد دلار برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی در سالگذشته رشد حدود ۳۰درصدی نسبت به رقم هدف در سال۱۴۰۲ دارد. تامین ارز دارو امسال هم با قدرت ادامه دارد و وزارت بهداشت مشکلی در تامین ارز نخواهد داشت. علیرضا پیمانپاک پس از این نیز بحث را ادامه داد و به شبکههای اجتماعی کشاند. قائممقام وزیر جهادکشاورزی و مشاور معاون اول رئیسجمهور در حوزه تجارت در صفحه ایکس نوشت: «با تامین ارز بهموقع بانکمرکزی و همچنین استفاده از منابع رسوب شده در کشورهای همسایه، نهادههای دامی، کشاورزی و کالاهای اساسی تا پایان مرداد امسال تامین شدهاست. در حالحاضر تلاش حوزه بازرگانی وزارت کشاورزی جهت تامین اقلام موردنیاز کشاورزان و دامداران عزیز برای فصل پاییز است.»

نوسان ارز ترجیحی

اما دامداران مورد اشاره پیمانپاک و دریافتکنندگان ارز مورد اشاره رئیسکل بانکمرکزی چندان خوشحال بهنظر نمیرسند. ظاهرا این فعالان ترجیح میدهند اساسا ارزی با نرخ ویژه برای واردات وجود نداشتهباشد و ارز به یک نرخ عرضه شود. در این زمینه رئیس انجمن صنفی گاوداران ایران گفت: تکنرخیشدن ارز باعث میشود که فساد از بین برود و بازار به ثبات برسد. از آن طرف هم دولت میتواند برای حمایت از مصرفکننده یارانهای را بهحساب مردم واریز کند تا آنها کالای اساسی خریداری کنند.

احمد مقدسی که با «ایسنا» مصاحبه کرده است در پاسخ به این سوال که چرا برخی از کالاهایی که ارز ترجیحی دریافت میکنند با نوسانات نرخ ارز دچار نوسان میشوند؟ گفت: دولت برای سه قلم نهاده موردنیاز صنعت گاوداری یعنی جو، ذرت و سویا ارز تخصیص میدهد و به سایر مواد اولیه ارزی تخصیص داده نمیشود، در نتیجه با افزایش نرخ ارز قیمت برخی از مواد اولیه که مشمول ارز دولتی نمیشوند افزایش مییابد که در هزینه تمامشده تولید موثر است. او افزود: موضوع دیگر بار روانی افزایش قیمت دلار است که باعث میشود قیمت یونجه و ذرت علوفهای که ارتباطی با ارز نیز ندارند، بالا برود. رئیس انجمن صنفی گاوداران ایران در ادامه گفت: از طرفی تاخیر در تخصیص ارز و عدمتامین بهموقع نهادههای موردنیاز باعث میشود که واردکنندگان نتوانند بهموقع نهاده موردنیاز بازار را تامین و در سامانههای مربوطه بارگذاری کنند تا نهاده با قیمت مصوب بهدست تولیدکننده برسد که در نهایت تولیدکننده مجبور است برای تامین نهادههای موردنیاز خود به بازار آزاد مراجعهکند. مقدسی در ادامه عنوان کرد: رئیسکل بانکمرکزی اعلام کرده که به همه کالاهای اساسی ارز ترجیحی دادهاند و سایر اقلام نیز مشمول ارز تالار دوم میشوند، اما سوال اینجاست که در چه بازه زمانی ارز تخصیص داده میشود؟

آیا این تخصیص ارز بهموقع است؟ او با اشاره به اینکه دولت باید ارز را تکنرخی کند، گفت: تکنرخیشدن باعث میشود که فساد از بین برود و بازار به ثبات برسد و از آن طرف دولت میتواند یارانهای بهحساب مردم واریز کند تا کالاهای اساسی را خریداری کنند.