توصیه سیف به شورای عالی آمار/ تقویت یک نظام آماری غیرمتمرکز

ولی الله سیف امروز در همایش بزرگداشت روز آمار و برنامه ریزی گفت: دولت یازدهم که با شعار تدبیر و امید توانست ضمن پشت سرگذاشتن بسیاری از موانع، دریچههای امید را به روی مردم کشورمان بگشاید، به ایجاد وحدت در یکی از حوزههای اصلی حاکمیت یعنی آمار نیز اهتمام خواهد ورزید.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: توسعه سوادآماری، توجه به تقویت فرهنگ آماری، بالابردن سطح کیفیت و رعایت استانداردها و توجه بیشتر در ایجاد بانکهای اطلاعاتی و توسعه آمارهای ثبتی حتما باید جزو استراتژیهای آماری کشور قرار گیرد.

وی تصریح کرد: تحقق این مهم، استراتژی تعامل بیشتر مراکز تولید آمارهای رسمی را  که مهمترین آنها بانک مرکزی و مرکز آمار ایران هستند میطلبد. لذا توصیه من به شورای عالی آمار بهعنوان مرجع اصلی تصمیمگیری در این زمینه، این است که از همه ظرفیتهای آماری کشور استفاده بهینه نموده و با تقویت یک نظام آماری غیرمتمرکز و اثربخش به تخصصی کردن بخشهای مختلف تولید آمار کمک نماید تا سیاستگذاران و برنامهریزان بتوانند در محیطی شفاف در انجام وظایف خویش موفقتر عمل نموده و اعتماد عمومی که بزرگترین سرمایه حاکمیت است را بیش از پیش گسترش دهند. مطمئنا دستاورد این عمل کاهش انتظارات تورمی و امید به توسعه همه جانبه در آینده خواهد بود.

رئیس شورای پول و اعتباربا بیان اینکه علم، پدیدهها را تعریف میکند و در صدد شناخت و بیان علت آنها است تصریح کرد: ارتباط بین یک نظریه علمی تا اثبات آن در دنیای امروز به کمک روشهای مبتنی بر اصول منطقی است که یکی از مهمترین این روشها، روشهای آماری میباشد. مبرهن است اقتصاد نیز از این مقوله مجزا نیست و حلقه ارتباطی بین نظریات اقتصادی و دنیای واقعی، آمار است. به کمک روشهای آماری است که تفکر اقتصادی، در قالب مدلهای ریاضی و اقتصادسنجی عنوان علم را احراز میکند.

وی تفاوت علوم تجربی با سایر شاخه های معرفتی را در آزمون پذیری آنها برشمرد و تاکید نمود: علم اقتصاد نیز دیر زمانی است که شایستگی این عنوان را یافته، زیرا با اتکا به آمار و روش های آماری توانسته است اعتبار فرضیه های اقتصادی را در بوته آزمون های تجربی مورد ارزیابی قرار دهد. البته نیاز علم اقتصاد به آمار ،رابطه ای یک سویه نبوده بلکه موجب غنای بیشتر آمار و روش های آماری نیز شده است. موضوعاتی چون رفتار عقلایی انسان به صورت فردی یا جمعی، مصرف، تولید، پول، سرمایه گذاری، استقراض و نظایر آن مهم ترین مقولاتی هستند که در جوامع انسانی مورد بررسی قرار گرفته و فرضیاتی که راجع به آن ها مطرح بوده  بر اساس روش های آماری آزمون شده اند.

سیف با بیان اینکه اگر بپذیریم اقتصاد به منظور ارزیابی فرضیات و نظریات مطرح شده در حوزه موضوع و روششناسی خود به داده های کمی متکی است،افزود: آنگاه می توان گفت که روش بکارگیری داده های تجربی برای تولید اطلاعات و تبدیل آنها به دانش، آمار و مفاهیم ریاضی است. اعتبار  اغلب  سیاست های اقتصادی که مبنای تصمیم گیری می شوند  از طریق روش های آماری مورد آزمون قرار خواهد گرفت. از طرف دیگر، پیش بینی وضعیت آینده با استفاده از داده های گذشته بر اساس روش های علمی و دقیق یکی از نیازهای اصلی برنامه ریزان است و این مهم در سایه نظریهها و روش های آماری انجام می شود.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به الزامات آمارهای رسمی در فرآیند تهیه آمارهای رسمی خاطرنشان کرد: لازمه ارائه آمارهای دقیق و با کیفیت و همچنین میزان اثربخشی این آمارها در رفع نیازهای بخشهای مختلف، ارتباط موثر بین تولیدکنندگان آمار، خانوارها، بنگاههای اقتصادی و دولت است. تولید کنندگان آمار با رعایت استانداردهای بین المللی، داده ها را از بخش های مختلف دریافت و با  ارائه گزارشهای مورد نیاز باعث شفاف سازی وضعیت موجود و ایجاد بستر لازم برای پیش بینی آینده در سه بخش خانوارها، بنگاه های اقتصادی و دولت می شوند اما روان بودن جریان اخذ و تبدیل داده ها به آمار قابل استفاده الزاماتی را می طلبد.

وی با تاکید بر تقویت سوادآماری تصریح کرد: داده ها تنها شامل اعداد نیستند، بلکه حامل اطلاعاتی در مورد یک سیستم مشخص می باشند و جریان تبدیل داده به اطلاعات، این نقش مهم را ایفا می کند. لذا لازم است اطلاعات در سیستم مربوطه با مفاهیم اختصاصی تفسیر شوند .  آمارشناس ها از توانایی های ریاضی، علم آمار و مهارت های روابط عمومی و برقراری ارتباط برای حل بسیاری از مشکلات و مسایل موجود جامعه استفاده می کنند. آنها  در تعیین روش های نمونهگیری و جمع آوری داده ها، نظارت بر اجرای بررسی آماری، پردازش دادهها و اظهار نظر در مورد نتایج نقش اصلی را ایفا می کنند.

سیف در مورد بسترسازی، ایجاد و تقویت آمارهای ثبتی خاطرنشان کرد: یکی از اهداف نظام آماری کشور، گسترش آمارهای ثبتی و ایجاد یک نظام مشخص برای آن بوده است. امیدواریم مراکز تولید آمارهای رسمی در این جهت بیش از پیش کوشا بوده و بتوانند بستر لازم را در جهت استفاده آحاد مختلف از مزایای آمارهای ثبتی مهیا کنند.

وی همچنین رعایت استانداردهای آماری بین المللی در فرآیند تولید آمار را مورد تاکید قرار داد و افزود: استانداردهای آماری بین المللی، در حقیقت مجموعه جامعی از توصیهها و رهنمودها را برای تولید آمار از طریق منابع ثبتی و طرحهای آمارگیری فراهم میکند. تجربیات بهدست آمده نشان میدهد سازمانهای بینالمللی به این امر اهمیت زیادی داده و در زمینه موضوعات مختلف مربوط به طرحهای آماری، استاندارد هائی ارائه کردهاند. این استانداردها بیشتر در قالب دستورالعملها، توصیهها و اساسنامهها مطرح شدهاند.

رئیس شورای پول و اعتبار ضمن اشاره به اهمیت آمار و سیاستگذاری اقتصادی بیان کرد: در مباحث اقتصادی اهداف مورد نظر سیاستگذار بایستی سازگار بوده و همه ارکان اقتصاد را در یک مجموعه ببیند. برای مثال، چنانچه هدف کاهش و تثبیت تورم است، بایستی به آثار جانبی سیاستهای پیشنهادی بر رشد اقتصادی نیز توجه نمود. لذا به تبع آن می بایستی در ارزیابی عملکرد سیاستهای خویش ابزار اندازه گیری دقیقی که همه مشخصه ها را در بر بگیرد به کار ببندد . از طرف دیگر، به منظور سیاستگذاری و درسپذیری از گذشته نیاز به ابزارهایی است که به کمک آن بتوان آینده را پیش بینی کرد. امروزه بر این باوریم که باید از مدل های پیش بینی برای بهره بردن در ساختن آینده استفاده کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: با توجه به این عوامل؛ پیشبینی با حداقل خطا، موجب اتخاذ تصمیمات بهینه میگردد. بر این اساس کیفیت پیشبینی که منتج از کیفیت دادهها و نحوه مدل سازی است، بسیار حائز اهمیت خواهد بود. ضمن پیش بینی آینده،  می توان در مورد ساختن آن خوب فکر و عمل کرد و این مهم در سایه نگرش سیستمی محقق خواهد شد.

سیف در خصوص نیازهای آماری خاطرنشان کرد: با گسترش اقتصاد بین الملل و رقابتهای جهانی و با توجه به اهمیت سیاستهای دولتها و سیاستگذاریهای بانکهای مرکزی، دقت تصمیمگیریها بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. از جمله نیازهای آماری کشور میتوان به احصاء خلاءهای اطلاعاتی موجود، تشکیل بانکهای اطلاعاتی و توسعه آمارهای ثبتی، جلوگیری از تشتت و سر در گمی آماری ، آموزش عمومی آمار،  ترغیب افراد مستعد به تحصیل در این رشته و تجدید نظر در متون دانشگاهی اشاره نمود.

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه امروزه آمار و اطلاعات دقیق یکی از ابزارهای اساسی برای هدایت برنامه ها و تصمیم سازی و تصمیم گیری های اقتصادی محسوب می گردد و تا حد زیادی  توانسته است به نیازها  پاسخ دهد اضافه نمود: ولی همواره این سوال مطرح است که در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد و نیازهای بشری تا چه اندازه تغییر خواهد کرد. بدون شک با توسعه  آمارهای ثبتی و تشکیل بانکهای اطلاعاتی گسترده نیازهای آماری نیز از جنبههای نظری و کاربردی دستخوش تغییرات نهادی خواهد شد. قاعدتا با گسترش این حوزه سوالات پیچیدهتر و دقیقتر شده و انتظار از سطح پاسخ نیز به همین اندازه افزایش خواهد یافت و پنجره های جدیدی را خواهد گشود.

وی توجه به وجوه آمار و اطلاعات بیشتری نظیر آمار و اطلاعات مربوط به رقابتپذیری، تسهیل کسب و کار، محیط زیست، توسعه پایدار و سایر مضامین بر اساس سند چشم انداز را لازم خواند و افزود: متاسفانه به دلیل مغفول ماندن تهیه یا انتشار به موقع برخی از آمارها، در مقایسه های بین المللی، رتبه کشورمان در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پائین تر از برخی از کشورهای منطقه قرار گرفته است. این درحالی است که به طور شهودی وضعیت شاخص های مورد مقایسه در کشور ما بالاتر از کشورهایی است که صرفاً به دلیل وجود شاخص های مذکور در مجموعه آمارهای مورد مقایسه در رتبه بالاتری قرار گرفته اند. نکته اینجا است که  بسیاری از آمارها با توجه به توان بالقوه مراکز تولید کننده آمارهای رسمی کشور  قابل تهیه است.