خطر فراموشی زعفران ایران در بازارهای جهانی

محمدعلی رضایی، درباره وضعیت تولید زعفران در کشور اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن ۱۲۳ هزار هکتار سطح زیر کشت در سال ۱۴۰۲ و توان تولید بیش از ۴۵۰ تا ۴۷۰ تن زعفران در سال بزرگترین و مهمترین تولیدکننده زعفران در جهان است. استان خراسان رضوی با سطح زیر کشت ۹۲ هزار هکتار مزارع تولید زعفران رتبه اول و پس از آن خراسان جنوبی با سطح زیر کشت ۱۷ هزار هکتار در رتبه دوم تولید قرار دارند.

افزایش سطح زیر کشت

وی افزود: در حال حاضر بیش از ۲۷ استان کشور زعفران کشت میشود بدون تردید به دلیل اقتصادی بودن کشت این محصول ارزشمند افزاش سالیانه آن را در سال جاری نیز شاهد خواهیم بود در همین رابطه میتوان به سطح زیر کشت ۱۱۱ هزار هکتاری در سال ۱۳۹۷ و افزایش آن به ۱۲۳ هزار هکتار در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد.

فروش زعفران ۱۲ تا ۱۵ درصد کاهش یافته است

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران در ادامه درباره میزان تقاضا و فروش محصول زعفران گفت: میزان تقاضا و فروش در مرحله اول ارتباط مستقیم با قیمت زعفران دارد. براساس قانون عرضه و تقاضا هر قدر قیمت افزایش پیدا کند میزان تقاضا بیشتر میشود و بالعکس. با توجه به افزایش قیمت زعفران در طی دو سال اخیر و همچنین سطح درآمد خانوارها میزان تقاضا و فروش داخلی زعفران به ۱۲ تا ۱۵ درصد از کل تولید کاهش یافته است. البته این ارقام تخمینی بوده و از میزان دقیق ارز میزان فروش داخلی اطلاعی در دست نیست اما کاهش مصرف داخلی کاملا مشخص است.

کاهش صادرات

وی درباره صادرات این محصول نیز بیان داشت: در رابطه با فروش خارجی عوامل متعددی دخیل است که قیمت نیز یکی از آنهاست اما خوشبختانه میزان صادرات ۱۴۰۱ بالغ بر ۲۱۷ تن، در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۲۱ تن بوده است که موضوع کاهش چشمگیر تولید در این دو سال نیز در کاهش صادرات تاثیر زیادی داشته است.

چرا زعفران استراتژیک است؟

رضایی درباره چالشهای تولید و صادرات محصول زعفران در کشور توضیح داد: مشکلات زعفران را به دو دسته کلی میتوان تقسیم کرد یکی مشکلات تولید کشاورزی و دیگری مشکلات صادرات است، در زمینه مشکلات تولید کشاورزی در ابتدا باید اعلام کنم که براساس مطالعات میدانی شورای ملی زعفران ایران بیش از ۸۰ درصد کشاورزان زعفرانکار دارای سطح زیر کشت کمتر از یک هکتار هستند. ثانیا زعفران یک کشت خانوادگی است، در زمان برداشت محصول کلیه افراد خانواده در جمع کردن گل و جداسازی کلاله مشارکت دارند و حتما بیش از ۷۰۰ تا ۷۵۰ هزار نفر از کشاورزان و خانوادههایشان گذران معیشت خود را از همین کشت تامین میکنند بنابراین زعفران به نوعی یک محصول استراتژیک محسوب میشود.

بیبرنامگی در کشت

وی بیبرنامگی در کشت زعفران در کلیه استانهای کشور، عدم وجود آمار دقیق و مبتنی بر واقعیات از میزان سطح زیر کشت و تولید زعفران را از جمله مشکلات تولید و فروش زعفران در کشور برشمرد و گفت: البته در شورای ملی زعفران ایران پیشنهاد اجرای طرح شناسنامهدار کردن زعفران را چند سال متوالی به مسئولین دستگاه اجرایی زیربط ارائه کردهایم.

افزایش ضایعات ۳۰ درصدی

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران عدم وجود ماشینآلات و تجهیزات کاشت، برداشت گل و جداسازی کلاله را از دیگر چالشهای این حوزه دانست و افزود: هنوز این عملیات مانند دهها سال و شاید صدها سال به صورت سنتی و دستی انجام میگیرد که باعث افزایش ضایعات بیش از ۳۰ درصدی آن و افزایش چشمگیر قیمت تمام شده محصول میشود.

پیشفروش ارزان

وی با بیان اینکه عدم تعیین تکلیف پیاز زعفران مازاد کشاورزان با توجه به اینکه در طی مدت کشت پیاز تکثیر میشود، تصریح کرد: عدم وجود دستگاههای جداسازی، ضدعفونی پیاز زعفران جهت افزایش میزان تولید، عدم وجود آموزش کشاورزان جهت افزایش میزان برداشت در هکتار از متوسط ۳ کیلوگرم فعلی به ۷ تا ۸ کیلودر هکتار، عدم اختصاص وام کوتاهمدت در زمان برداشت محصول به کشاورزان به منظور جلوگیری از پیشفروش ارزان زعفران در زمان برداشت از دیگر مشکلات است.

کشاورز نمیداند زعفران تولیدی با چه قیمتی به فروش خواهد رسید

حسینی به شخصی نبودن قیمت پایه حمایتی زعفران در زمان برداشت و همچنین نبود قانونی برای انجام خرید تضمین زعفران کشاورزان اشاره کرد و افزود: کشاورز نمیداند زعفران تولیدی با چه قیمتی به فروش خواهد رسید. همچنین نداشتن برنامه و مطالعهای روی گلهای زعفران پس از جداسازی کلاله باعث میشود که عمدتا معدوم شوند.

۸۵ درصد زعفران جنبه صادراتی دارد

وی در ادامه با بیان اینکه بیش از ۸۵ درصد زعفران تولیدی کشور جنبه صادراتی دارد بنابراین نقش و اهمیت صادرات آن کمتر از تولید نیست، گفت: عدم وجود یک برند جمعی قدرتمند ثبت شده در بازارهای جهانی به منظور معرفی اصالت و کیفیت زعفران ایران از جمله این مشکلات است.

اختلاف فاحش با قیمتهای خرید مواد اولیه

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران همچنین بیان داشت: وجود قیمت پایه صادراتی که براساس آن صادرکننده ملزم به بازگشت و ارائه ارز است و اختلاف فاحش آن با قیمتهای خرید مواد اولیه، ظروف بستهبندی، بیمه داخلی بر اساس قیمت ارز بازار در حالی که نرخ ارز مورد محاسبه این اقلام در محاسبه قیمت پایه نرخ ارز تایید شده بانک مرکزی است، از دیگر مشکلات صادرات زعفران است.

چالش قاچاقچیان

وی حضور قاچاقچیان و کارتهای یکبار مصرف یا به تعبیری اجارهای که قادرند زعفران را با نرخ ارز بازار در کشورهای هدف عرضه و عملا صادرکننده واقعی را در محدودیت قرار دهد را نیز از دیگر چالشها برشمرد و گفت: عدم وجود برنامه حمایتی از صادرات زعفران در بستهبندیهای کمتر از ۱۰ گرم که مستقیما در سبد کالایی مصرفکننده نهایی قرار گیرد، همچنین عدم وجود تبلیغات روی زعفران ایران در کشورهای هدف صادرات به خصوص در زمینه کیفیت زعفران ایران، عدم تامین مالی صادرکنندگان با نرخهای یارانهای به شرط تعهد صادرات از جمله مشکلات است.

هند زعفران ایرانی را از کشورهای دیگر میخرد

حسینی گفت: عدم وجود تعرفه ترجیحی با هند باعث شده این کشور که سالیانه بیش از ۵۰ تن زعفران مصرف دارد نیاز آن با استفاده از زعفران ایران توسط دیگر کشورهای منطقه انجام میگیرد.

نوسانات فراوان در قیمت

وی همچنین بیان داشت: وجود نوسانات فراوان در قیمت زعفران در داخل کشور امکان ارائه یک قیمت ثبات برای حتی یک هفته به خریدار را از صادرکننده سلب میکند.

مشروط کردن معافیت مالیاتی به رفع تعهد ارزی

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران مشروط کردن معافیت مالیاتی صادرات مندرج در قانون به رفع تعهد ارزی در حالیکه این دو موضوع ارتباطی با هم ندارند و به نظر نمیرسد استفاده از ابزاری که بایستی در جهت توسعه صادرات استفاده شود به عنوان عامل بازدارنده منطقی باشد را از جمله چالشهای این محصول عنوان کرد.

افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت

وی درباره تغییر قیمتها نسبت به سال گذشته گفت: در طی سال ۱۴۰۲ با افزایش قیمت زعفران در داخل و خارج از کشور مواجه بودهایم که جای خوشحالی است و این افزایش در مقایسه با سال ۱۴۰۱ میتواند بیش از ۱۰۰ درصد باشد.

فروش زعفران ایران به نام دیگر کشورها ادامه دارد

حسینی درباره فروش زعفران ایران به نام دیگر کشورها اظهار داشت: این موضوع باشدت تمام در حال انجام است. زعفران صادراتی ایران به میزان زیادی از کشورهای هدف بستهبندی مجدد شده و بنام زعفران آن کشور در بازارها عرضه میشود، به عنوان مثال اسپانیا کمتر از یک تن تولید دارد اما صادرات آن بیش از ۵۰ تن است.

خطر فراموشی زعفران ایران در بازارهای جهانی

وی درباره خطر بهفراموشی سپردن زعفران ایرانی در بازارهای جهانی گفت: این خطر سالیان متمادی است که وجود داشته و دارد، طبیعی است که چنانچه راهحلی منطقی برای حل این مشکل نداشته باشیم احتمالا در ابتدا بازارها و حتی تولید را واگذار کنیم، کم نیستند کشورهایی که با استفاده از زعفران ایران برای خود بازارسازی کرده و همزمان با آن روی کشت نیز متمرکز شدهاند و هرساله با افزایش تولید بخشی از واردات از ایران را کاهش داده و تولید خود را جایگزین میکنند ما در شورای ملی زعفران مکررا در خصوص این خطرات را اعلام کردهایم اما هنوز مورد توجه دستگاههای اجرایی زیربط قرار نگرفته است.