روند مثبت رشد بهره‌وری در حوزه معدن

در برنامه میز اقتصاد که با حضور آقایان محمد آقاجانلو قائم مقام مدیرعامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و مصیب ذوالفقاری مدیر امور سنجش و بهرهوری بخش تولید سازمان ملی بهرهوری ایران برگزار شد، موضوع جایزه بهرهوری معادن و چالشها و فرصتهای پیش روی بهرهوری معادن و صنایع معدنی بررسی شد که به این شرح است:

مقدمه مجری: میدانید که امروز همایش دهمین جایزه بهرهوری معادن برگزار شده است. به همین بهانه در میز اقتصاد میخواهیم بپردازیم به این که اساسا وقتی داریم راجع به معدن و بهرهوری در حوزه معدن صحبت میکنیم راجع به چه چیزی داریم صحبت میکنیم؟ وضعیت بهرهوریمان در حوزه معدن و صنایع معدنی به چه صورت است و چالشهای پیش رو برای ارتقاء بهره وری در این حوزه چه چیزهایی هستند این مهمترین سوالات است که از میهمانان برنامه خواهیم پرسید و جواب آنها را خواهیم گرفت.

سوال: آقای آقاجانلو بفرمایید که امروز در همایش چه گذشت و به ما بگویید که به کدام شرکتها چند تا جایزه دادید و به چه علت؟

آقاجانلو: امروز بهرهوری در حوزه معادن و صنایع معدنی را داشتیم، این دهمین همایشی که سالانه برگزار میشود، استحضار دارید این یک همایش تخصصی در حوزه معدن و صنایع معدنی است با مدلهای دیگر بهرهوری که عمدتا مدلهای عمومیتری هستند یک تفاوتهایی دارد، در این مدل انواع بهرهوریهایی که شاید در مدلهای عمومیتر کمتر به آن بها داده میشود این جا ملاحظه میشود، پیشرفتهایی که در حوزه کاهش مصارف زیرساختی مثل برق، آب و یا حتی گاز، این جا دیده میشود، در خصوص تکنولوژیهای جدید که شاید هنوز هم به مرحلهای نرسیدند که خیلی اقتصادی باشند، اما نشان میدهد که این در مراحلی هست که صنعت میتواند بپذیرد و روی آن سرمایهگذاری بیشتری بکند و یا در حوزههای دانشی، حمایت از اساتیدی که در حوزه بهرهوری دارند کار میکنند، حتی همکارانی از خود ما که مجموعه زنجیره معدن و صنایع معدنی در موضوعات بهرهوری کار میکنند این جا میآید، کمیتهای هست و سالانه ارزیابی میکند و بر آن اساس هم افراد پروژهها و شرکتها را ارزیابی میکند و این مبنایی شده که شرکتها میتوانند بر این اساس خودشان را یک کارنامهای برای خودشان صادر میشود که سال به سال بتوانند بهبودی در مجموعه خودشان ایجاد کنند، چه از باب شاخصهای کلان مثل تولید، بهره وری عوامل تولید و سرمایهگذاری شان، سودآوری شان و چه در شاخصهایی مثل حوزههای نوآوری، پژوهش، اکتشاف، اینها که شاید الان در سال جاری مثلا اینها در شاخصهای مالی شان به آن شدت دیده نشوند، اما میآید در سالهای آینده با توجه به این که این تیمها تیمهای تخصصی حوزه هستند تشخیص میدهند که ورود به این حوزههای فناوری، ورود به این تکنولوژیها، ورود به این پروژهها میتواند بهبود مناسبی در زنجیره بدهد، بهرحال کاری که ما باید در حوزه بهرهوری در این حوزه انجام بدهیم این است که ما اول رفع گلوگاهها را هدف قرار بدهیم، شناسایی کنیم و این چالش را برطرف کنیم در کنار آن روی ارزش افزوده کار کنیم و بعد از آن توسعه اقتصادی آن را بیشتر کنیم، در این سه تا مرحله همه اینها بررسی میشود متناسب با اینها ممکن است یک جایی در ارزش افزوده پروژهای الان مناسب تشخیص بدهد ولی فعلا ظرف سه سال تا ۵ سال آینده اثر خودش را روی شاخصهای اصلی بهرهوری آن شرکت بگذارد، اما در این مدل اینها دیده میشود و ارزیابی میشود، امروز چیزی حدود ۴۰ تا شرکت در حوزههای مختلف و اشخاص هم همین طور، کاندید ۹ تا پروژه بود و مابقی هم شرکتها و اشخاص که کاندید بهبود بهره وری شدند، رشد بهره وری داشتند نسبت به سالهای قبل و تقدیر شدند.

سوال: یک کم مصداقیتر بگویید مثلا از این ۳۹ تا ۴۰ تا شرکتی که یا شخصهایی که به آنها جایزه دادید مشخصا در حوزه بهرهوری چه اقدامی در حوزه معدن و صنایع معدنی انجام داده بودند؟

آقاجانلو: بعضیهایشان در حوزه کاهش مصرف آب کار کرده بودند، اینها بعضیهایشان در حوزههای یکسری تکنولوژیهایی که مثلا در حوزه تولید آهن اسفنجی، نرمه گندله هست، نرمه اسفنجی هست، اینها را تبدیل کنند به آهن اسفنجی و ارزش افزوده ایجاد کنند و در مجموعه خودشان بهره وری را ارتقا بدهند یا اساتیدی که در حوزه بین الملل حتی کار کرده بودند یا ارتباط گرفته بودند اینها مواردی بود که به طور خلاصه میتوانم بگویم که در همایش تقدیر شدند.

سوال: آقای ذوالفقاری شما بعنوان کارشناس از سازمان ملی بهرهوری بفرمایید وضعیت بهرهوری در حوزه معادن را خیلی این چند ساله ما داریم با واژه بهرهوری داریم راجع به آن مسئولین مختلف صحبت میکنند و همه هم دارند بر لزوم افزایش آن تاکید میکنند، اما در حوزه معادن وضع ما به چه صورت است اگر بخواهیم با شاخصه و عدد و رقم بخواهیم با هم بحث کنیم و بخواهیم ببینیم در حوزه معدن و صنایع معدنی در حوزه بهره وری در کجا قرار گرفتیم عددها در کجا قرار گرفتند؟

ذوالفقاری: نکتهای که خیلی حائز اهمیت است موضوع معدن و بخش معدن که در قانون برنامه ۵ ساله هفتم توسعه خیلی به صراحت مباحث خیلی مختلفی در آن گفته شده و مطرح شده، به ویژه موضوعاتی که بعنوان مثال در ماده ۴۷ قانون یا ماده ۴۸ قانون برنامه توسعه مثلا در مورد بحث آن سنجههای عملکردی تولید در بخش معدن، هدفگذاری این سنجهها و یا بحث افزایش استخراج یا توسعه زیرساختهای ریلی د رحوزه لجستیک بخش معدن یا موضوعاتی مثل جلوگیری از خام فروشی که موضوع خیلی مهمی الان در بخش معدن است اینها موضوعاتی است که در قانون برنامه هفتم به آن اشاره شده و موضوعات خیلی اساسی در حوزه بهره وری است، بهره وری در حوزه معدن را اگر بخواهیم با یک تعریف خیلی کلانی به آن نگاه کنیم، استفاده موثر و استفاده بیشتر از آن خروجیها یک معدن در ازای آن نهادهها و منابعی که دارد مصرف میشود، مثل نیروی کار، مثل سرمایه، ما هر چقدر بتوانیم این نسبت را افزایش بدهیم اصطلاحا بهره وری را داریم افزایش میدهیم، تقریبا طبق آمارهای مختلفی که به طور رسمی د رکشور هست ما از سال ۸۴ تا سال ۱۴۰۱ یک رشد خوب و رشد مثبتی را در حوزه بهره وری حوزه معدن داشتیم، یعنی من در بخشهای ۹ گانه اقتصادی که یک بخش آن بخش معدن هست، این روند، روند مثبت و خوبی بوده است.

سوال: ۸۴ بهره وری ما چقدر بوده است؟

ذوالفقاری: در سال ۸۴ در حوزه معدن تقریبا رشد بهره وری کل عوامل تولید ما ۷ درصد بود.

سوال: ۷ درصد رشد داشتیم یا عدد آن ۷ بوده است؟

ذوالفقاری: نه، به نسبت دورههای قبل رشد آن ۷ درصد بوده است. مثلا ما در سال ۱۴۰۱، ۱۲ و ۳ دهم درصد رشد بهره وری کل عوامل تولید را داشتیم این رشد به طور کل روند این رشد مثبت بوده ولی در سالهای مختلفی افت و خیزهای مختلفی هم داشته مثلا ما در سال ۱۴۰۱ یک رشد خیلی چشمگیری در حوزه بهره وری کل عوامل تولید داشتیم.

سوال: این ناشی از چه بوده؟

ذوالفقاری: دو تا مولفه که در حوزه آن نهادهها و هزینهها در حوزه بهرهوری که محاسبه میشود یکی در حوزه رشد اشتغال هست و یکی در حوزه رشد سرمایه است، ما به واسطه این که رشد اشتغالمان و رشد سرمایه مان کاهش پیدا کرد در سال ۱۴۰۱، بخواهیم ریشهیابی هم کنیم موضوعات متنوع است مثلا فرض کنید رشد اشتغال، رشد بهرهوری عامل اشتغال زمانی حاصل میشود که مثلا ما خود سطح اشتغالمان کاهش پیدا میکند یعنی سطح اشتغال یا سطح رشد موجودی سرمایه ما وقتی کاهش پیدا میکند اصطلاحا بهرهوری آن افزایش پیدا میکند، خروجی آن بخش معدن در ازای آن سرمایه یا نیروی کاری که دارد هزینهای برای آن میشود، این نسبت افزایش پیدا میکند، وقتی مخرج کسر کاهش پیدا میکند اصطلاحا این نسبت را افزایشی خواهیم داشت. ما تقریبا در سال ۱۴۰۱ به نسبت مابقی بخشهای اقتصادی این دو پارامتر یعنی مولفه رشد اقتصادی، رشد سرمایه و رشد نیروی کار، این دو تا کاملا افزایشی بودند رشد خیلی زیادی داشتند بواسطه آن موضوعی که من گفتم یعنی ما از این تحلیل میکنیم که ما کاهش اشتغال را داشتیم خروج نیروی کار را از بخش معدن داشتیم یا موجودی سرمایه ما به طور کلی و رشد آن کاهش پیدا کرده است، این یک کم نیاز به توضیح بیشتری دارد که نیاز بود عرض میکنم.

سوال: یعنی لزوما نمیتوانیم این رشد را رشد مثبتی تلقی کنیم، چون سرمایه کاهش پیدا کرده و اشتغال در آن بخش کاهش پیدا کرده و مخرج کسر کاهش پیدا کرده و بهره وری را داریم بالاتر میبینیم. درصورتی که ما اشتغال را کمتر داشتیم درست است؟

ذوالفقاری: بله دقیقا، ما زمانی میتوانیم بهرهوری کل عوامل تولید را به طور کامل مثبت درنظر بگیریم درصورتی که ما تولید ناخالص داخلی ما هم افزایش کرده باشد یعنی ما ارزش افزوده در بخش معدنمان و اصطلاحا خروجی فرآوردههای معدنی ما، وقتی افزایش پیدا کرده باشند، نسبت آنها با رشد خود آن اشتغال و سرمایه میتواند روند مثبتش، نتیجه مثبتی هم از آن بگیریم.

سوال: در کدام سال از ۸۴ تا ۱۴۰۱ که شما بررسی کردید، در کدام سال یک چنین اتفاقی افتاده است؟

ذوالفقاری: ما سال ۱۴۰۱ عملا بین بخشهای دیگر اقتصادی یعنی مثلا در بخش آی سی تی در حوزه حمل و نقل، در حوزه کشاورزی، ما تقریبا در حوزه معدن بالاترین رشد اشتغال، یعنی رشد بهره وری نیروی کار و رشد بهرهوری سرمایه را داشتیم که این به نسبت آن موضوعاتی بود که من عرض کردم یعنی ما خروج نیروی کار بالاتری داشتیم، یا کاهش موجودی سرمایه را داشتیم، به این واسطه آن رشد بیشتر اتفاق افتاده است.

سوال: آقای آقاجانلو شما اگر بخواهید در یک نگاه، آقای ذوالفقاری به یکسری اعداد و ارقام اشاره کردند و بررسی هایشان را گفتند، الان از شما که در داخل و بطن کار هستید، شما مهمترین ملاکها را در چه میبینید در حوزه افزایش بهرهوری و خودمان را در کدام پله میبینید که وضعیت بهره وری مان به نظر شما مطلوب هست در حوزه معدن و صنایع معدنی یا نه؟ نیاز به بهبود بیشتری میبینید؟

آقاجانلو: اصولا معدن و صنایع معدنی در کشور ما از پتانسیل خیلی خوبی برخوردار است، بهرحال میدانید این صنایع عمدتا صنایع انرژی بر هستند، کشوری که هم معدن دارد، هم ذخایر انرژی دارد جزء معدود کشورهایی در دنیا هستیم که هر دو را در کنار هم داریم و این عامل باعث شده که این حوزه مورد توجه قرار گرفته، رشد کرده، برای مثال این اعدادی که رشد صنعت فولاد را شما در نظر بگیرید در زنجیره از مرحله کنستانتره، گندله، آهن اسفنجی، فولاد و یا حتی محصولات فولادی تقریبا در ۱۰ سال گذشته رشدی سالانه نزدیک به ۱۰ درصد هر کدام داشتند بعضا بالای ۱۰ درصد یا ۹ درصد و اینها، یعنی میتوانیم بگوییم متوسط ۱۰ درصد و همین الان صنعت فولاد یکی از صنایعی است که به اهداف ۱۴۰۴ خود میتواند کاملا دستیابی پیدا کند چرا که الان بیش از ۵۰ میلیون تن ظرفیت است تا سال آینده هم یکسری واحدها دارند در مدار تولید قرار میگیرند یعنی طرحها به تولید میرسند، میتوانیم بگوییم که از معدود صنایعی هست که میرسد به اهداف ۱۴۰۴، اما چرا واقعا ما به بهره وری مان افزایش پیدا نمیکند در این حوزه؟ من که در این حوزه فعال هستم و اعداد و ارقام را رصد میکنم، ما چیزی بالای یک میلیارد تن عملیات معدن کاری داریم، برای این ما احتیاج به یکسری ماشین آلات معدنی داریم، چندین سال است ماشین آلات معدنی ما به روز نشده، نتوانستیم تولید مشترکی انجام بدهیم که نیاز کشور را تامین کند، نه توانستیم که ماشین آلات مورد نیاز را تامین کنیم یک روز بالاخره، مسئله ارزی کشور و اینها، اینها ماشین آلات خط تولید هستند اینها ماشین الات مورد استفاده عموم جامعه نیست خط تولید نیاز دارد ولی متاسفانه آن مقدار که معادن ما احتیاج دارند نمیشود، موضوع بعدی که درحوزه معادن هست بحث.

سوال: یعنی به نظر شما اولین دلیلی که برای کاهش بهرهوری آوردیم و پایین بودن بهرهوری در معدن و صنایع معدنی این است که ماشینآلات به روز نیست؟

آقاجانلو: بله، دوم بحث اتوماسیون است، دنیا دارد به سمت ماشینآلات خودران میرود این باعث چه میشود؟ مصرف انرژی پایین میآید، بهرهوری تولید افزایش پیدا میکند، همین الان در بعضی از معادن ما یک بخشی از اتوماسیون را انجام دادیم نمیخواهم بگویم اتوماسیون، یک جوری مثل ناوبری را یک مقدار خیلی سادهای بهینه کردیم میبینیم مصرف انرژی مان کاهش پیدا میکند.

سوال: چقدر توانستید از این محلی که به آن اشاره کردید صرفه جویی کنید؟

آقاجانلو: ۲۰ تا ۳۰ درصد بعضا کاهش مصرف انرژی داشتیم در معادن، یکی دو تا معدنی که انجام شد ۲۰ درصد کاهش مصرف انرژی داشتیم این عدد خیلی قابل توجه است یا حتی نزدیک ۱۵ درصد افزایش تولید داشتیم.

سوال: چه کاری را دقیقا هوشمند کردید؟

آقاجانلو: حرکت دامپتراکها، این که از کدام جبهه، از کدام بخش بتوانند سنگ را برداشت کنند، به کجا دپو کنند، همین به جای این که صبح به صبح به راننده گفته شود که از این جبهه کاری بریزید به این دامپ متناسب با شرایط و ترافیک خود معدن مشخص میشود که این دامپ تراک الان بایدبرود سمت فلان دامپ، این کار را بهینه کرده و سرعتها بهینه شده، بهرحال سرعت آنجا مشخص است، شما میدانید استهلاک این ماشین الات معدنی بالاست، لاستیک بعنوان یک عامل مهم است و قیمت آن هم به شدت بالا است، اینها زمانی که با سرعت کنترل شده حرکت میکنند، استهلاکها پایین میآید همه اینها را کنار هم میگذاریم میبینیم دارد یک بهبود و بهره وری ایجاد میشود، میخواهم بگویم مراحل ابتدایی اتوماسیون است، این را بخواهیم در مراحل بالاتر ببریم، هم این که ماشینآلات به روز نداریم که بتوانیم این کار را انجام بدهیم و دوم در بحثهای امنیت سایبری آن هم باید بتوانیم که به یک تعامل کلی با بخشهای مختلف برسیم که این جا یک خط تولید هست، نیاز به بهره وری دارد، این یک موضوع که در حوزه بهره برداری ازمعادن است، با توجه به ظرفیتی که کشور ایجاد شده و پتانسیل افزایش آن را هم دارد، ما در حوزه اکتشاف هم هنوز سرعت مان پایین است، از مجوزها گرفته تا این که ماشین آلات خود حوزه اکتشاف و عملیات اکتشاف تا بتواند تبدیل به معدن بشود این هم جایی است که واقعا یک پنجره واحدی که یک زمانی مدنظر بود هیچ وقت به آن شکل، شکل نگرفت که بیاید پنجره واحد باشد و بتوانیم که کار را در حوزه معدن جلو ببریم.

سوال: اقای ذوالفقاری،نسبت نکتهای که آقای آقاجانلو به آن اشاره کردند بحث این که بروز نبودن ماشین آلات بعنوان یکی از مولفههای تولید با کاهش بهره وری در حوزه معدن و صنایع معدنی چقدر است و چقدر این عقب ماندگی میتواند به آن بهره وری که مدنظر ما است آسیب بزند؟

ذوالفقاری: در حوزه معدن علاوه بر آن فرآیندهای حوزه استخراج و اکتشاف و فرآوری که اتفاق میافتد، بحث لجستیک و حمل و نقل این موضوع خیلی اساسی است یعنی عملا عمده هزینههایی که در حوزه بخش معدن میشود در حوزه حمل و نقل است، چه حمل و نقل درون یک معدن یا حمل و نقلی که در حوزه جابجایی و آن انتقال مواد معدنی بین معادن یا در بازار و در سطح اقتصاد، نکتهای که وجود دارد، ما هر چقدر بتوانیم آن فناوری و سطح سرمایه در حوزه تجهیزات را بالاتر ببریم یعنی فناوری تجهیزات ما بالاتر برود اصطلاحا ما میتوانیم بگوییم بهره وری در حوزه سرمایه ما هم افزایش پیدا میکند یعنی ما رشد بهره وری در حوزه سرمایه خواهیم داشت، موجودی سرمایه ما افزایش پیدا میکند، اما هر چقدر اینها مستهلک باشند، آن هزینههای استهلاک، هزینههای تعمیرات نگهداری، هزینههای توقف خطوط تولید در حوزه معدن، هر چقدر این هزینهها بیشتر بشو د، عملا روی پایین آمدن کالایی و کارآمدی در بخش معدن و بالا رفتن هزینههای کلی و در نهایت پایین آمدن بهره وری اثر میگذارد یعنی ارتباط اینها به طور خطی بخواهیم عرض کنیم به همین شکل است هر چقدر ما هزینه هایمان که عرض کردم یک بخش عمدهای از این هزینه، هزینه لجستیک و هزینه جابجایی و حمل و نقل است، هر چقدر این هزینهها بواسطه موضوعات مختلف چه از جنس پایین آمدن آن راندمان تجهیزات و ماشینآلات و چه ا زجنس هزینههای نگهداری، چه از جنس استهلاک در حوزه تجهیزات اینها باعث میشود که بهره وری ما هم کاهش پیدا کند.

سوال: آقای آقاجانلو، البته خیلی قبلا هم اعلام شده بود از طرف معاونت معدنی وزارت صمت در گزارش هم با هم دیدیم آقای محتشمی پور خیلی گفتند و در این برنامه هم خیلی صحبت کردیم از چالش بین تولیدکنندگان ماشینآلات تا وارد کنندگان آن، خود همین موضوعی که اشاره کردید اگر بخواهیم جزئیتر کنیم بحث ماشین آلات را، الان در چه جایگاهی قرار داریم و حالا که تقریبا داریم روزهای آخر دولت سیزدهم را هم پشت سر میگذاریم به کجا رسیده این ماجرای نوسازی ناوگان ماشین آلات معدنی؟

آقاجانلو: متاسفانه نوسازی الان شیوه خوبی را طی نمیکند، چون بهرحال نوسازی اگر خوب انجام شده بود ما در حوزه تولید معادن شرایط بهتری را شاهد بودیم، متاسفانه نتوانستیم هنوز آن تعامل خیلی مناسب بین تولید کنندگان داخل و نیازهای صنعت را داشته باشیم، کشوری که در حوزه ظرفیت فولاد میشود هفتمین کشور دنیا، دیگر نمیتواند با دامپتراک ۳۰ تنی همچنان کار کند، این دیگر الان دامپتراک ۱۳۰ تنی هم شاید برایش کم باشد یا الان در حوزه مس شما مشاهده میکنید بهرحال کشور در آستانه یک جهش در حوزه مس است خوشبختانه اکتشافات خیلی خوبی داشتیم، ذخیره خیلی خوبی از ۲۰ میلیارد تن ذخیره مس با مس محتوای حدود ۵۴ میلیون تن، این احتیاج است که ظرفیت فعلی مس کشور سه برابر بشود برای این سه برابر شدن دیگر با ماشین الات قدیمی، با این که این همه معادن را عمیق کنیم و ماشین آلاتی که ظرفیت پایین داشته باشند بخواهند ماده معدنی را بیرون بیاوریم اصلا شدنی نیست، لذا میخواهم بگویم هنوز بین این حلقه گیر افتادیم که تولید داخل و تامین، این دو تا یک جایی یا بعضا تامین از بیرون باعث میشود که تولید داخل ضربه بخورد یا تولید داخل باعث میشود که تامین تجهیزات خط تولید دچار مشکل شود، ما هنوز این چالش را متاسفانه نتوانستیم به خوبی حل کنیم، روی این باید بیشتر کار کنیم و شرکتهای داخلی ما باید بتوانند و باید کمک شان کرد شفاف، هپکو، بقیه تولید کنندگان باید بعنوان دولت کمک کرد تامین ارزشان را انجام داد، اینها بتوانند بروند با شرکتهای بزرگ حوزه بتوانند یک حالت مشارکتی داشته باشند بتوانند انواع ماشین آلات بزرگ مقیاس را تولید کنند، واقعا کشوری که پتانسیل دارد، الان هم یک بخشهایی از آن آماده شده و میخواهد جهش کند با ماشین آلات ۲۰ سال پیش، ۳۰ سال پیش نمیتواند به آنها دست پیدا کند لذا بهره وری کاهش پیدا میکند.

سوال: در حوزه ماشین آلات سن ناوگان ما چقدر است؟

آقاجانلو: ناوگان ما که خیلی فرسوده است، بیش از ۱۵ سال عمر دارد بین ۱۵ تا ۲۰ سال است، الان دنیا ماشینآلات بالای ۵ سال را بعضا استفاده نمیکنند، یعنی ۵ سال که میگذرد میفروشند خیلی جاهای دنیا، ولی متوسط عمر ماشینآلات ما الان شاید بیش از ۱۵ سال است.

سوال: چقدر از ناوگانی که داریم در حوزه ماشینآلات الان فرسوده است و نیاز دارد که جایگزین بشود یا تعمیر بشود یا.

آقاجانلو: یک برآوردی انجام شده بود، ما در برنامه ۵ ساله، چیزی حدود ۲ میلیارد دلار در این حوزه باید حداقلها است که باید هزینه کنیم، چه به صورت تولید داخل، چه به صورت تامین، این را سالانه خطی هم در نظر بگیرید سالی حدود مثلا ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار ما باید د ر این حوزه هزینه کنیم و ماشینآلات را اجازه بدهیم بیاید داخل تولید بشود یا بتوانیم وارد کنیم که خط تولیدمان د رحوزه معادن دچار وقفه نشویم.

سوال: چقدر از این برنامه ۵ ساله جایگزینی ماشینآلات فرسوده در حوزه معدن انجام شد؟ چقدر از آن سرمایه گذاری محقق شد؟

آقاجانلو: من یکی از چالشهای دیگری که اصلا این که باعث میشود که نسبت تولید به ظرفیت مان یک مقدار کاهش پیدا کند، یکی هم بحث ارز است که آنجا هم تامین این ارز، تامین مناسب آن الان یکی از دغدغهها شده یعنی خارج از حوزه صمت بعضا میآید یک تصمیمگیریهایی میشود ولی این ارز و آن نگاه تخصصی به تولید بعضی جاها احتمالا دغدغههای دیگری هست که من خبر ندارم، تامین آن باعث میشود که ما نتوانیم به اهداف مان برسیم روی این هم من بعدا توضیح میدهم.

سوال: از آن سالی ۴۰۰-۵۰۰ میلیون دلار چقدر محقق شد؟

آقاجانلو: میتوانم سوال کنم عدد دقیق آن را خدمت شما عرض کنم.

سوال: آقای ذوالفقاری ما کلا در حوزه ایجاد ارزش افزوده در حوزه معادن که هر چه آن آقای آقاجانلو هم به آن اشاره کردند هر چه ارزش افزوده را افزایش بدهیم، طبیعتا بهرهوریمان هم افزایش پیدا میکند در آن حوزه چقدر توانستیم ارزش افزوده را افزایش بدهیم؟ شما آماری دارید؟

ذوالفقاری: ما تقریبا در حوزه ارزش افزوده در بحث معدن روندمان به طور کلی مثبت بوده و روند کشور از سال ۸۴ تا سال ۱۴۰۱ که آمار خیلی شفافی هست و آمار متقنی هست روند خوبی داشتیم مثلا سال ۹۴ بیشتری میزان رشد ارزش افزوده را داشتیم یعنی حدود ۳۴ درصد ما رشد ارزش افزوده را داشتیم در حوزه بخش معدن و فرآوردههای معدنی و سالهای مثل سال ۹۵، ۹۷ و ۱۴۰۰ عملا این رشد منفی بوده، یعنی ما رشد ارزش افزوده مان در طی این سالهای مختلف رشد منفی ما داشتیم ولی به طور کلی روندی که نشان میدهد با توجه به آن سهم ارزش افزوده بخش معدن در کل جی دی پی و بحث تولید ناخالص داخلی که ما در سال ۱۴۰۱، ۲ و نیم درصد و بیشترین سهم را ما از کل بخش اقتصادی داشتیم در حوزه معدن.

سوال: آمار سال ۱۴۰۲ را هم دارید؟

ذوالفقاری: نه بخاطر این که آن صورتهای مالی و گردشهای مالی در کشور نهایی نشده، ما آخرین آمار متقنی که داریم برای سال ۱۴۰۱ است.

سوال: برای نیروی کار و سرمایه و اینها چطور؟

ذوالفقاری: من بخواهم یک آماری در حوزه سرمایه و نیروی کار بگویم، مثلا ما رشد بهره وری نیروی کارمان در سال ۱۴۰۱ نزدیک ۵۰ درصد بوده یعنی دقیقا ۴۹ و ۷ دهم درصد رشد نیروی کار داشتیم.

سوال: تفسیر این چه میشود؟

ذوالفقاری: یعنی این که میزان اشتغال و سطح اشتغال در بخش معدن کاهش پیدا کرده

سوال: یعنی با نیروی کار کمتر تولید بیشتر صورت گرفته

ذوالفقاری: بله، یعنی نسبت آن ارزش افزوده به نسبت آن نهادهای که ما این جا در حوزه نیروی کار داریم صحبت میکنیم در شرایط ثابت یعنی زمانی که ما در شرایط ثابت میگوییم که فرض کنید ارزش افزوده ما در یک حالت ثابتی باشد، بحث جی دی پی را ما یک عدد مشخص و ثابت در نظر میگیریم، زمانی که سطح اشتغال کاهش پیدا میکند عملا بهرهوری نیروی کار ما افزایش پیدا میکند یا موجودی سرمایه ما وقتی کاهش پیدا میکند عملا بهرهوری سرمایه ما افزایش پیدا میکند، حالا ترکیبی از اینها که بعنوان نهادههای و آن عوامل کل تولید در نظر میگیریم میشود اصطلاحا بهره وری کل عوامل تولید ما را شامل خواهد شد، که من عرض کردم حالا بنا به آن چقدر سهم آن در بخش معدن در نظر گرفته میشود د رحوزه سرمایه و چقدر در حوزه نیروی کار، این بهره وری کل عوامل تولید را مشخص میکند.

سوال: یک نکتهای آقای آقاجانلو، بعد از ماشینآلات شما هم اشاره کردید در حوزه استفاده از فناوریها و تکنولوژیهای روز چقدر معدن ما در چه جایگاهی قرار دارد و چقدر نیاز به بهبود دارد ما در برنامههای مختلف میز اقتصاد راجع به این موضوع صحبت کردیم، یک برنامه داشتیم راجع به باطلههای معدنی که الان در دنیا دارند اینها را استفاده میکنند، استفاده بهینه میکنند ما هنوز خیلی تا آن جایگاه مطلوب فاصله داریم.

آقاجانلو: یکی از بخشهای مهم همین است که ما باید به سمت تکنولوژیهای نو برویم، یکی از بحثهای بهره وری آن ارزش افزوده است خیلی وقتها ارزش افزوده از همین محل میآید تکنولوژیهای جدید، مطالعه روی پسماندها، کار کردن و تبدیل آنها به محصول نهایی و همین طور فناوریهای جدید، مستحضر هستید کشور ما در حوزه فولاد و خیلی از فلزات اساسی، تولیدش بیش از مصرف داخلی است به عبارتی ما کشور صادرات محور هستیم برای صادرات محور بودن باید بتوانیم بازارهایمان را توسعه بدهیم دنیا دارد به سمتی میرود که در خیلی از صنایع، صنایع سبز دارد اعلام میکند، و در چند سال آینده احتمال این که مالیات کربن روی خیلی از محصولات وضع بشود خیلی زیاد است و کم نیست این است که از همین الان باید برویم به سمت صنایعی که باطله را کاهش بدهد، مصرف انرژی را پایین بیاورد یا از حاملهای دیگر انرژی استفاده کند، برای مثال در تولید فولاد دنیا دارد به سمت هیدروژن میرود، به جای این که co مصرف بشود بیاید عمل احیا را انجام بدهد، co۲ خارج بشود، H۲ میآید اکسیژن را از سنگ آهن میگیرد بعنوان H۲o خارج میشود یک کار کاملا محیط زیستی، اما این هیدروژن از چه محلی تامین شود؟ چقدر اقتصادی باشد؟ با خط تولیدهای ما چقدر بتواند همخوانی داشته باشد؟ این یک کار فوق العاده بزرگی است که بخشهایی از آن شروع شده، اما واقعا باید جدیتر روی اینها کار کرد چرا؟ اگر کار نکنیم ۵ سال دیگر ۱۰ سال دیگر مجبور خواهیم شد یک بخشهایی را خودمان دیگر تعطیل کنیم، چرا؟ چون اعداد درشتی در صادرات مان بابت مالیات کربن از ما کسر خواهد شد و همه شرکت هایمان مجبور میشوند فقط در حوزه بازار داخل با هم رقابت کنند لذا الان ما ۳۰-۳۲ میلیون تن تولید فولاد داریم کمتر از ۲۰ میلیون تن مصرف داخل است مابقی صادرات است این عدد فرض کنید ما بتوانیم که بهرهوری را بالا ببریم به نزدیک همان ۵ میلیون تن که داریم ۵۰ میلیون تن ۴۵ میلیون تن تولید کنیم، پس نشان میدهد که صادراتمان بیشتر خواهد شد، این صادرات بیشتر اگر مواجه بشود با یک عارضهای مثل عارضه مالیات کربن، آن زمان یواش یواش کم میشود و تمام توجه میشود روی مصرف داخل و این جا است که صنعت به هم میریزد، بهرهوری سرمایهگذاری که انجام دادیم پایین میآید.

سوال: چقدر نیاز به سرمایه گذاری در این بخش داریم؟ یعنی اگر بخواهیم از این فناوریها استفاده کنیم و خودمان را نزدیک بکنیم به استانداردهای روز دنیا، چقدر باید سرمایه گذاری بکنیم در حوزه معدن و صنایع معدنی؟

آقاجانلو: این که باید به روز باشیم، این که توجه کنیم و به موقع این پروژهها، ببینید خیلی وقتها ما بی توجهی میکنیم.

سوال: اصلا قبل از آن بپرسم که آیا الان به روز هستیم نسبت به استانداردهای جهانی، کشورهایی که مثل ما دارای معدن هستند دارند از این ظرفیت استفاده میکنند یا نه؟

آقاجانلو: با توجه به این که انرژی غالب در صنعت ما انرژی گاز است، دنیا از ذغال سنگ استفاده کرد، به همین لحاظ ما نسبت به دنیا شاید میتوانم بگویم ۴۰ درصد جلوتر هستیم، اما این نباید باعث بشود که ما احساس کنیم که، چون ما الان جلوتر هستیم پس در آینده دچار مشکل نخواهیم شد به سرعت دنیا دارد ذغال را جایگزین میکند بخشی با گاز و بخشی هم آمدن سراغ هیدروژن و حاملهای دیگر که میتواند این کار را انجام بدهد و یک شرایط کاملا به لحاظ زیست محیطی سبز رقم بزند، این است که ما از الان اگر در این حوزه تمرکز نکنیم، شرکت هایمان، وزارت خانه هایمان، سازمان ایمیدرو، اگر تمرکز نکنیم ممکن است ۵ سال یا ۱۰ سال دیگر واقعا دیر باشد و باید به دست خودمان خیلی از این صنایع را تعطیل کنیم.

سوال: برای همین سرمایه گذاری چقدر پول لازم است؟

آقاجانلو: مثل عملیات اکتشاف است شما زمانی که عملیات اکتشاف معادن را انجام میدهید، عدد نسبت به ارزش معدن خیلی عدد کوچکی است ولی ریست بالایی دارد اکتشاف ممکن است یک دفعه از هر صد تا آنومالی دو تا یا سه تا از آن معدن در بیاید شما ۹۷ جا را دارید اکتشاف میکنید آخر به یک ذخیره اقتصادی نمیرسید این جا هم همین است ابتدا ممکن است یک مقدار احساس کنید عدد درشتی دارد هزینه میشود، اما این نسبت به عددی که میخواهد در آینده. واقعا عدد ناچیزی است که باید روی این همه کار کنیم و این جا است که آن پژوهش کاربردی معنا پیدا میکند و شرکتها، ارگانها و حتی قوانین دولت باید حمایت کند این جا را به نظر من باید یک جایی از مالیات شرکتها را معاف کنیم بروند روی اینها کار کنند.

سوال: شما خودتان که نماینده بخش دولتی هم حساب میشوید در همین زمینههایی که به آن اشاره میکنید و بایدهایی که اشاره میکنید چقدر اینها تا الان انجام شده و ایمیدرو چقدر خودش در این زمینهها تمرکز کرده و کار انجام داده است؟

آقاجانلو: ما یک اتاق فکر از کل زنجیره فولاد تشکیل دادیم همین الان، زنجیره فولاد را برای این مثال میزنم که بزرگترین صنعت در این حوزه صنایع معدنی است، یک اتاق فکر تشکیل دادیم از تمام بزرگان صنعت فولاد، بخش خصوصی دعوت کردیم در همین حوزه پروژههایی که میشود انجام داد، چه اساتید دانشگاهها، چه حوزه صنعتی، چه حوزه شرکتهای مهندسی مان، بیایند و ایمیدرو هم سعی میکند تامین مالی آن را انجام بدهد.

سوال: چقدر تا الان کار انجام شده در این اتاق فکر؟

آقاجانلو: روی بحث فولاد سبز اگر بخواهیم جلو برویم گام اول شاید نزدیک به یک همت نیاز است که در این حوزه سرمایه گذاری شود، یعنی چیزی حدود شاید میخواهم به دلاری حساب کنیم ۱۵ تا ۲۰ میلیون دلار، ابتدای کار خیلی شرکتها ممکن است جلو نیایند و نگران شوند و بگویند اعداد درشت است ولی این عدد معادل یک مهندسی یک پروژه بزرگ ما است

سوال: تا الان عملیاتی کاری کردید؟

آقاجانلو: دارد جلو میرود، این اتاق فکر بیش از سه سال است که همه شرکتها آمدند و مسیرها مشخص شده و ما از چه مسیرهایی میتوانیم اینها را تامین کنیم.

سوال: چقدر خروجی داشته؟

آقاجانلو: به ریال هنوز عدد قابل توجهی نشده، اما در آستانه تصمیمگیری که پایلوت فولاد سبز زده بشود، این پایلوت عدد درشتی خواهد بود، این که بیاید درحوزه حاملهای دیگر هیدروژن کار شود، بهرحال اساتید دانشگاه ما باید بیایند روی ترمودینامیک سینه تیک واکنشها مطالعه بکنند، تحقیقات بکنند که آیا همین کورههای فعلی ما میتواند جوابگو باشد؟ چقدر باید تغییرات انجام شود؟ همه اینها آنجا مشخص میشود که ما چقدر سرمایه گذاری در ادامه میخواهیم و نکتهای که هست این است که ما در این حوزه نمیتوانیم محتاج به دیگران باشیم، چون خودمان اولا جزء کشورهای پیشرو شدیم خوشبختانه در این حوزه، بهرحال ما در زمینه آهن اسفنجی صاحب تکنولوژی هستیم، بخش کنستانتره گندله مشکلی نداریم فولادسازی هم شرکتهای داخلی خوشبختانه توانستند ورود کنند لذا زنجیره را تقریبا میتوانیم بگوییم به لحاظ دانشی بومی شده و مشکلی نیست به همین خاطر باید روی این موضوع بیشتر جلو برویم تا انشاالله اعداد و ارقام هم نهایی شود.

سوال: اقای ذوالفقاری شما در سازمان ملی بهرهوری در حوزه معدن راهکار هم به معدنکاران و فعالان این حوزه میدهید یعنی بررسیهایی که انجام میدهید بهرحال شما هم باید چالشها و فرصتها را هم طبیعتا ببینید پیش روی بهرهوری و افزایش بهرهوری، در این زمینه اگر شما بخواهید پیشنهادی یا راهنمایی داشته باشید و چالشها و فرصتها را بررسی کنید از چه چیزهایی نام میبرید؟

ذوالفقاری: من اگر بخواهم الان دو تا از چالشهای اساسی در حوزه بهره وری بخش معدن را نام ببریم دو تا موضوع اصلی یکی بحث ارزش افزوده در حوزه معدن است و یکی بالا بودن هزینهها است ارزش افزوده از آن جنس که ما یک مدت بحث خام فروشیها بالا بود بحث صنایع تبدیلی کم بود و فکر میکنم الان هم همچنان در حوزه وزارت صمت و در شرکت ایمیدرو نکتهای که خیلی مهم است و جزء یکی از دغدغههای وزارت صمت هم هست که بحث صنایع تبدیلی گسترش پیدا بکنند در بخش معدن یعنی عملا از زمانی که بحث اکتشاف و استخراج انجام میشود، آن مواد معدنی با تبدیلهای مختلف، فرآوری مختلف که عملا یک جورایی آن زنجیره ارزش و آن زنجیره صنایع زنجیره ارزش هر چقدر افزایش پیدا بکنند ارزش افزوده در حوزه معدن و محصولات معدنی هم قطعا بالا میرود این یکی از آن چالشها و یکی از ضعفهایی است که ما در بخش معدن داریم که باعث میشود که ارزش افزوده کل محصول معدنی ما خیلی بالا نباشد به نسبت خیلی بخشهای مختلف، نکته دیگر و موضوع دیگر بحث هزینهها است، ما با توجه به خیلی از موضوعی که آقای دکتر هم فرمودند یعنی چه در حوزه تجهیزات و ماشین آلات و چه در حوزه بحث سرمایه گذاری یعنی عملا ما اگر یک سرمایهگذاری خوبی در بخش صنعت اتفاق بیفتد که ما بتوانیم روی بحث فناوری در حوزه صنعت در حوزه تجهیزات و ماشینآلات، در حوزه آن فرآیندهای داخلی یک رشدی اتفاق بیفتد قطعا هزینهها هم به تبع آن کاهش پیدا میکند یعنی هزینهها باعث شده که بهرهوری در حوزه صنعت خیلی کم بشود، من یک مثالی بزنم، فکر میکنم چند سال گذشته یک پروژههایی داشتیم در حوزه بررسی روند هزینههای انرژی در معادن که شاید بگویم آن مطالعه ما در حوزه طلا بود، مثلا معدن طلای زرشوران یا معادن طلای دیگر که ما این روند را بررسی میکردیم، هزینههای انرژی در این بخشهای معدنی خیلی بالا است، یعنی من فکر میکنم یک کم ما بتوانیم یک نگاه کلان هست که باید سرمایهگذاری در سطح کلان در کشور اتفاق بیفتد یک بخشی هم در سطح آن معدن و مجتمع معدنی است که هر چقدر روی این موضوع تجهیزات و روی هزینههای انرژی بتوانند مدیریت هزینه انجام بدهند، مدیریت انرژی درستی انجام بدهند که باز خود این با موضوعات محیط زیستی هم که فرمودند کاملا میتواند مرتبط باشد یعنی اینها چند وجه مختلف را میتوانند تمرکز پیدا کنند هر چقدر این هزینههای انرژی کاهش پیدا کند به تبع آن میتواند ما بهرهوری را روی موضوع افزایش بدهیم، در مورد سوالی هم که شما فرمودید در سازمان بهره وری، ما دو تا موضوع در حوزه بخشها یا به طور صنوف مختلف دارد بررسی میشود یکی بخش اقتصادی و بخش کلان هست، که در سطح کلان بخش معدن دارد بهرهوری آن سنجیده میشود با آن مولفههایی که در سطح کشور وجود دارد یک حوزه دیگر بحث خود آن بنگاه است، یعنی ما در سطح وزارتخانه و در سطح خود شرکتهای دولتی سنجش را سازمان بهره وری دارد انجام میدهد که به تبع آن کارنامههای مختلف و گزارشات مختلفی دارد منتشر میشود گزارشات، گزارشات کاملا آماری و بر اساس آن آمارهای کارایی و اثربخشی و موضوعات مولفههای بهره وری دارد به خود مجتمعهای معدنی و شرکتهای دولتی که صرفا ما در گفتگویمان، چون در حوزه معدن است در این حوزه به شرکت داده میشود، خود شرکتها میتوانند بیایند با تحلیل آن و این که ببینند در کدام موضوعات یعنی آیا ما در حوزه اشتغال، د رحوزه سرمایه گذاری، در حوزه رشد موجودی سرمایه مان، روی کدامیک از این موضوعات بهتر میتوانیم کار کنیم و به علاوه چقدر میتوانیم ارزش افزوده را در این موضوع بالاتر ببریم، تا الان سازمان بهره وری شاید طی دولت سیزدهم و دولت شهید رئیسی به قبل که من اطلاع کمتری دارم ولی تا جایی که میدانم و مطالعات نشان میدهد شاید خیلی روی این موضوع بحث مطالعات تحلیلی که علتها به چه شکلی بوده؟ کمتر اطلاعاتی ما میتوانیم پیدا کنیم، روند و آن ماموریتهایی که در این دو سه سال اخیر در سازمان بهره وری بود به این سمت رفته که عملا ما بتوانیم به هم دستگاههای اجرایی، وزارتخانهها، شرکتهای دولتی و هم در حوزه استانها، بیاییم با توجه به آن مولفههای بهره وری و آمار و اعدادی که وجود دارد، کمک کنیم و بگوییم در چه موضوعاتی بیشتر میتوانند ورود کنند.

سوال: الان برای معدنی این کار را کردید؟

ذوالفقاری: الان در حوزه معدن بحث اصطلاحا موضوعات پروژههای بهره وری نوآور مطرح شده که کمک گرفتن از شرکتهای دانش بنیان و حوزه متخصصین و نخبگان بهره وری که در این حوزه میتوانند به خود بنگاهها کمکهای خیلی بالایی بکنند، آقای دکتر هم اشاره کردند به این موضوع و این موضوع خیلی مهمی است که اگر ما بتوانیم در حوزه معادن به طور خیلی خاص و به طور خیلی جزئیات حوزه ارزش افزوده، هزینهها، سرمایه گذاری، از متخصصین و نخبگان در این موضوع استفاده بشود، سرمایه گذاری به طور هدفمند و خیلی برنامهریزی شده با توجه به برنامه ۵ ساله هفتم که ابلاغ شده با توجه به اینها میشود خیلی رشدهای خیلی خوبی را اتفاق بیفتد.

سوال: سوال آخرم از شما سوال انتخاباتی است تقریبا، انتخابات تمام شد ولی راجع به دولت چهاردهم شما پیشنهادی که میتوانید بدهید به رئیس جمهور دولت چهاردهم آقای پزشکیان و کابینهای که ایشان را همراهی میکنند، وزیر صمتی که ایشان را همراهی خواهد کرد در حوزه افزایش بهرهوری معدن تمرکز روی چه بخشی است؟

آقاجانلو: در حوزه بهره وری اگر بخواهم خدمت شما عرض کنم، بهره وری را من از این طریق استفاده میکنم نسبت خیلی ساده اش نسبت تولید به ظرفیت، تولید به ظرفیت الان در صنعت فولاد ما پایین است و در خیلی از صنایع دیگر ما هم همین طور است و دارد روز به روز کاهش پیدا میکند این شاخصهایی مثل تامین برق آن و تامین گاز آن، اینها با توجه به این که برق صنعت فولاد شایدکمتر از ۵ درصد برق کل کشور است، گازی که در صنعت فولاد مصرف میشود و صنایع معدنی حتی کمتر از سه تا ۴ درصد است، آبی که در این صنعت مصرف میشود کمتر از ۳ دهم درصد مصرف سالانه کشور است، اما چرا میآید این صنایع را ما در اولویت کاهش مصرف میگذاریم؟ و باعث میشویم که سالانه نتوانیم به اهدافمان برسیم؟ امسال ما سال جهش تولید را داریم مقام معظم رهبری این دستور را دادند مصوبه هیات دولت هم هست که تولید فولاد کشور باید به ۴۰ میلیون تن برسد واقعیت این است که با شرایطی که فعلا در تامین برق هست من به شدت نگرانم که به این اعداد که نمیرسیم، حالا بتوانیم تولید سال قبل مان را هم داشته باشیم، من خواهشی که از دولت جدید دارم این است که مبنای بهره وری را بگذارد یکی از الگوهای اصلی، این را ما یک صنعتی داریم کجاها ما بیشترین بهره وری را خواهیم داشت؟ یعنی یک نگاه کارشناسانه که همانطور که خود آقای دکتر پزشکیان فرمودند نگاه کارشناسانه مبنا بشود بیاید ببیند ما کجاها بیشترین بهره وری را داریم، بهرهوری ممکن است یک بخشی از آن مالی باشد، یک زمانی شما بگویید اشتغال هم برای من بخشی از بهرهوری است در ارزش افزوده یا نه در بعضی جاها من با فرمایش آقای دکتر ذوالفقاری در یک جایی برای من جای سوال است خام فروشی لزوما پدیده بدی نیست، ما یکسری کشورهای بزرگ دنیا را میدانیم پیشرفته و صنعتی سنگ آهن دارند صادر میکنند، نفت خام دارند صادر میکنند همین الان، رقیب کشور ما در حوزه نفت شدند، میخواهم بگویم که متناسب با این که ما کجاها ارزش افزوده بیشتری ایجاد میکنیم، چه مالی، چه در حوزه اشتغال، اینها را بشود با یک مدل مناسب کارشناسی انشاالله کنار هم بگذاریم، بیشترین بهره را برای کشور دارد، یعنی اصلا هدف من فقط زنجیره معدن و صنایع معدنی نیست من میگویم بهره وری در کل کشورمان برود، ممکن است وزارت نفت بگوید من فقط صادرات گاز داشته باشم از هر لحاظ بهتر باشد، باشد، بیایند حساب و کتاب کنند، سرمایهای که گذاشته شده، اشتغالی که ایجاد شده، اینها را ما بگذاریم کنار، بله، صادرات گاز داشته باشیم، اما واقعیت این است که من احساس میکنم بعضی جاها هنوز اعداد و ارقام ما دقیق و کارشناسی متاسفانه نیست که بر آن اساس بشود تصمیمات کارشناسی گرفت بهرحال همه مردم کشورمان هم نشان دادند در برهههای مختلف میآیند به کمک کشور، ما هر چقدر بتوانیم تولید بیشتر، صادرات بیشتر، ارزآوری بیشتر نهایتا رفاه بیشتری بر خود مردم مان هم خواهیم داشت و این قطعی برق و گاز به این شکلی که شاید الان در بحث خانگی یک رفاهی ایجاد میکند، اما متاسفانه سه ماه بعد با تورم، با نبود ارز، کمبود ارز، عملا این رفاه را یک طوری از دل مردم در میآورد و یک مقدار کم خلق شان میکند و ناراحت شان میکند، میگویم که انشاالله ما در دولت جدید بتوانیم این اعداد را کارشناسی کنیم.

سوال: آقای ذوالفقاری شما هم جمع بندی کنید.

ذوالفقاری: نکته من اینجاست که ما اصلا بحث خام فروشی و جلوگیری از خام فروشی جزء ماده قانونی ۴۸ خود برنامه ۵ ساله هفتم است، درست فرمودند یعنی ما لزوما نمیتوانیم بگوییم خام فروشی موضوع شاید منفی هست، اما نکته این جا است که ما وقتی جایی میتوانیم ارزش افزودهای ایجاد کنیم به تناسب این که با ایجاد یکسری صنایع تبدیلی و با ایجاد افزایش سرمایه گذاری در حوزه معدن هر چقدر ما بتوانیم این ارزش افزوده بالاتر برود قطعا میتواند رشد بیشتری هم د رحوزه سهم اقتصادی بخش معدن در کل صنایع اقتصادی ما ایجاد کند این نکتهای است که ما خیلی در معدن ما شاید تا الان کمتر بود، حوزه این که ما مواد خامی که در کشور داریم خیلی زیاد است ما به تناسب خیلی از کشورها در این موضوع واقعا پیشرو بودیم ولی در حوزه سهم آن ارزش افزوده قطعا باید کار خیلی بیشتری اتفاق بیفتد.