پتروشیمی؛ ناجی صنعت نفت

انتظار میرود پتروشیمیها ۲میلیون و ۸۰۰هزار بشکه در روز از این رشد را به خود اختصاص دهند که بیش از ۸۵درصد از کل افزایش تقاضا را دربر میگیرد. این رشد نشاندهنده اهمیت روزافزون پتروشیمیها در بازار جهانی نفت است.

چشمانداز رقابتی پتروشیمیها

رقابت برای کسب سهم بازار در صنعت پتروشیمی برای برخی از بزرگترین شرکتهای انرژی بسیار حیاتی است. سودآوری تولیدکنندگان نفت شیل ایالاتمتحده اخیرا بهشدت افزایش یافتهاست، اما غولهای نفتی جهانی مانند اکسونموبیل و شل باید ظرفیت خود را برای پاسخگویی به این تقاضای روبهرشد ارزیابی کنند و تهدیدهای نوظهور جایگزینهای سبز را درنظر بگیرند. این رقابت نهتنها برای افزایش درآمد بلکه برای حفظ جایگاه استراتژیک در بازار جهانی نیز ضروری بهنظر میرسد.

چین؛ کانون تقاضای پتروشیمی

تولید عظیم صنایع در چین باعث افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمیها شدهاست. این کشور در حالحاضر حدود ۶میلیون و ۷۰۰هزار بشکه در روز نفت به پتروشیمیها اختصاصداده که ۶.۵درصد از مصرف جهانی نفت است. این تقاضا با تولید مواد مصنوعی پرمصرف مانند پلیاستر و نایلون که برای صنعت fast fashion (تولید البسه کیفیت پایین با نازلترین قیمت) به رهبری شرکتهایی مانند Shein و Temu ضروری هستند، افزایش مییابد. بهعلاوه، افزایش مصرف داخلی و توسعه زیرساختهای صنعتی نیز به این تقاضا دامن زده است. علاوهبر این، پتروشیمیها نقش مهمی در دوره انتقال به انرژی سبز دارند. بهعنوان مثال، خودروهای برقی (EVs) در مقایسه با خودروهای موتور احتراق داخلی، از مواد ترموپلاستیک، فوم، الیاف و لنتهای لاستیکی بیشتری استفاده میکنند. این جایگزینی رزینهای پلاستیکی بهجای قطعات فلزی با هدف کاهش وزن خودرو انجام میشود، همچنین تولید پنلهای خورشیدی، باتریها و سایر تکنولوژیهای سبز نیز نیازمند مواد شیمیایی و پتروشیمی است. تقریبا سهچهارم تمام فناوریهای کاهش انتشار گازهای گلخانهای به مواد شیمیایی بستگی دارد که بیشتر آنها از نفت مشتق میشوند. چین تقاضای خود را از طریق پردازش داخلی نفتخام وارداتی برطرف کردهاست. پیشبینی میشود بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴، چین به همان اندازه ظرفیت تولید الفینها را ایجاد کند که در حالحاضر مجموعا در اروپا، کرهجنوبی و ژاپن وجود دارد. رونق نفت شیل ایالاتمتحده این تقاضا را تکمیلکرده و صادرات پلیمرهای ایالاتمتحده به چین بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ به میزان قابلتوجهی افزایش یافتهاست. این روابط اقتصادی، بهنوعی وابستگی متقابل منجر شده که هم به نفع چین و هم به نفع تولیدکنندگان آمریکایی است.

تولیدکنندگان خلیجفارس و بازار چین

تولیدکنندگان خلیجفارس بهشدت بهدنبال سهم بازار در چین هستند. بهعنوان مثال، آرامکوی عربستان بر تبدیل بخش قابلتوجهی از تولید نفت خود به پتروشیمی متمرکز است. این شرکت بخشی از سهامی پتروشیمی «رونگشنگ» را بهدست آورده و در حال مذاکره برای خرید سهام پتروشیمی هنگلی، هر دو تولیدکننده بزرگ چینی است. این اقدامات نشاندهنده استراتژی بلندمدت آرامکو برای کاهش وابستگی به نفتخام و افزایش سهم خود در بازار پتروشیمی جهان است. توسعه زیرساختهای پتروشیمی در خلیجفارس نیز نشاندهنده این است که این منطقه بهطور جدی بهدنبال جایگزینکردن درآمد نفتی با درآمدهای پتروشیمی است. ساخت مجتمعهای پتروشیمی جدید و سرمایهگذاری در فناوریهای پیشرفته تولید، بخشی از این استراتژی گسترده است، همچنین این اقدامات باعث افزایش توان رقابتی تولیدکنندگان خلیجفارس دربرابر رقبای بینالمللی میشود.

توسعه پتروشیمی آمریکا

شرکتهای نفتی ایالاتمتحده نیز در حال گسترش ردپای پتروشیمی خود هستند. اکسونموبیل در حال ساخت یک مجتمع پتروشیمی در گوانگدونگ چین و تقویت تاسیسات تولید مواد شیمیایی خود در ساحل خلیج آمریکا است. این اقدامات نشاندهنده تلاشهای شرکتهای نفتی آمریکایی برای افزایش سهم خود در بازار پتروشیمی جهانی و کاهش وابستگی به بازار سوختهای فسیلی است. شرکتهای آمریکایی همچنین در حال سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه برای بهبود فرآیندهای تولید و کاهش هزینههای تولید هستند. این تلاشها نهتنها به افزایش سودآوری کمک میکند بلکه باعث میشود شرکتهای آمریکایی بتوانند با رقبا در بازار جهانی بهطور موثرتری رقابتکنند.

جنبش آلترناتیوهای سبز

با وجود رقابت در بخش پتروشیمی، تمرکز فزایندهای بر روی توسعه جایگزینهای سبزتر وجود دارد. شرکت فرانسوی TotalEnergies در حال تبدیل یک پالایشگاه در پاریس به یک مرکز بازیافت است و شرکت اینئوس در حال ساخت چیزی است که ادعا میکند سبزترین کراکر اتیلن اروپا در آنتورپ بلژیک است. این پروژهها نشاندهنده تعهد این شرکتها به پایداری و کاهش اثرات زیستمحیطی تولیداتشان است. در ایالاتمتحده، استارتآپهایی مانند Solugen در تبدیل زیستتوده به مواد شیمیایی پیشگام هستند که با سرمایهگذاریهای قابلتوجه وزارت انرژی ایالاتمتحده پشتیبانی میشود. این شرکتها بهدنبال یافتن راههای نوآورانه برای تولید مواد شیمیایی از منابع پایدار و کاهش وابستگی به نفتخام هستند. این تلاشها نشاندهنده تحولی بزرگ در صنعت پتروشیمی و حرکت به سمت استفاده از منابع تجدیدپذیر است.

ایجاد تعادل بین پایداری و تقاضا

البته تغییر به سمت جایگزینهای سبز با چالشهایی مانند لجستیک حملونقل، مقیاسپذیری و تسلط شرکتهای نفتی تاسیسشده مواجه است. علاوهبر این، پایداری منابع زیستتوده همچنان موضوعی بحثبرانگیزاست، با اینوجود مواد شیمیایی، خواه از نفت یا زیستتوده مشتق شده باشند، همچنان در بهبود زندگی مدرن و حمایت از ابتکارات انرژی سبز ضروری خواهند بود.

همانطور که دیوید یانکوویتز از مدیران شرکت مشاورهای Deloitte در انگلستان اشاره کرد، درحالیکه جهان ممکن است میزان تولید کربن را به حداقل کاهش دهد، همواره به سوختهای فسیلی محتاج خواهد بود. بهطور خلاصه، پتروشیمیها بهتدریج برای صنعت نفت اهمیت بیشتری پیدا میکنند، زیرا در حال هماهنگشدن با تغییر الگوهای تقاضای انرژی و بهدنبال یافتن گزینههای سازگار با محیطزیست هستند.رقابت برای سهم بازار، بهویژه در چین، شدید است و توسعه فناوریهای سبز هم چالشها و هم فرصتهایی را برای رشد آینده بهوجود آوردهاست. این تحولات نشان میدهد که چگونه صنعت نفت میتواند بهطور پویا با تغییرات جهانی سازگار شده و بهدنبال راههای جدید برای حفظ سودآوری و پایداری باشد.