پیامد‌های ورود ترکیه به بریکس

تصمیم ترکیه در پیوستن به بریکس ناشی از قصد آن برای ارتقای جایگاه خود در نظم ژئوپلیتیکی در حال تغییر، در بحبوحه حرکت برگشتناپذیر جهان به سمت چندقطبی اعلام شده است و هان جیانوی، کارشناس موسسه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه مطالعات بینالمللی شانگهای اظهار کرد درخواست ترکیه برای پیوستن به بریکس، سایر کشورهای خاورمیانه را تشویق به پیوستن به این انجمن خواهد کرد.

پیامدهای پیوستن به بریکس برای ترکیه کدامند؟

تلاش ترکیه برای پیوستن به بریکس به این معنی است که پس از عضویت عربستان سعودی، امارات، ایران و سایر کشورهای خاورمیانه، کشور بزرگ دیگری نیز به این سازمان خواهد پیوست. این کارشناس معتقد است که این مورد برای همکاریهای اقتصادی منطقهای و ادغام در خاورمیانه مفید خواهد بود.

به عقیده وی، تصمیم مربوط به ترکیه ناشی از قصد این کشور برای ارتقای جایگاه خود در نظم ژئوپلیتیکی در حال تغییر در میان حرکت غیرقابل برگشت جهان به سوی چندقطبی است.

پیوستن ترکیه به بریکس به نفع همکاری ترکیه با چین و روسیه و همچنین سود اقتصادی سایر کشورهای در حال توسعه خواهد بود و به تقویت موقعیت ترکیه بهعنوان مرکز تجارت، انرژی و لجستیک بین شرق و غرب کمک خواهد کرد. همچنین پس از نپذیرفتن تلاشهای متعدد ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا، جایگزینی برای ترکیه خواهد بود.

هان در عین حال معتقد است که پیوستن ترکیه به بریکس نباید بر روابط این کشور با کشورهای غربی تاثیر بگذارد. ترکیه باید برای دیپلماسی متنوع و متعادلتر تلاش کند و در روابط شرق و غرب از خودمختاری راهبردی بیشتری برخوردار باشد، در واقع روابط ترکیه و کشورهای غربی تحت تاثیر هیچ عاملی قرار نخواهد گرفت.

درخواست ترکیه برای پیوستن به بریکس چه زمانی اعلام شد

در دوم سپتامبر، بلومبرگ به نقل از منابعی اعلام کرد مقامات ترکیه چندین ماه پیش برای پیوستن به بریکس درخواست داده بودند و گسترش این انجمن ممکن است در نشست سران بریکس در کازان در تاریخ ۲۲ تا ۲۴ اکتبر مورد بررسی قرار گیرد.

عمر چلیک، سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه گفت اردوغان بارها در مورد تمایل به پیوستن به بریکس صحبت کرده است، اما هیچ تصمیم مشخصی در مورد عضویت ترکیه در این سازمان وجود ندارد.

یوری اوشاکوف، دستیار رئیسجمهور روسیه در چهارم سپتامبر گفت که بریکس درخواست ترکیه برای عضویت کامل در این ائتلاف را بررسی خواهد کرد.

یکی دیگر از مقامات، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه نیز اظهار کرد ترکیه جذب بریکس شده است، زیرا به تعهدات یا توافقات سیاسی یا اقتصادی نیاز ندارد.

وزیر خارجه ترکیه میگوید ما بریکس را جایگزین ناتو یا اتحادیه اروپا نمیدانیم، اما روند متوقف شده پیوستن به اتحادیه اروپا ما را تشویق میکند تا سایر پلتفرمهای اقتصادی را بررسی کنیم.

این مقام افزود که متحدان روی کاغذ ترکیه اغلب نگرانیهای امنیتی آنکارا را نادیده میگیرند و تسلیحات پیشرفته را انکار میکنند. ما دوست داریم بخشی از هر پلتفرم چندجانبه باشیم، حتی اگر سود کمی برای ما به همراه داشته باشد.

هدف ترکیه از پیوستن به بریکس چیست؟

لئون روزمارین، کارشناس مسائل روسیه در دانشگاه نورث ایسترن در ایالاتمتحده میگوید ترکیه با ایجاد همکاری هم با غرب و هم با دولتها و ساختارهای کلیدی دیگر، قصد دارد تا نقش منحصر به فردی ایفا کند که هر کشوری نمیتواند به آن دست یابد. پیگیری ترکیه برای پیوستن به بریکس با سیاست آن در حفظ روابط تجاری با روسیه، حتی پس از حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ همخوانی دارد. اگر ترکیه به بریکس بپیوندد، لزوما حرکت ضدغربی نیست، زیرا هند و برزیل نیز از ابتدا در این سازمان بودهاند.

حیاتی اونلو از دانشگاه دفاع ملی ترکیه، استدلال کرد علاقه ترکیه به بریکس نباید بهعنوان یک محور کامل از غرب تلقی شود. ترکیه میخواهد شبکهای از روابط مکمل خود با غرب برای غلبه بر مشکلات اقتصادی ایجاد کند. نهادهای سنتی جهانی، مانند سازمان ملل متحد و سازمان تجارت جهانی، بهطور فزایندهای منسوخ به نظر میرسند و منجر به ظهور پلتفرمهای جایگزین مانند گفتگوی چهارجانبه امنیتی (گفتگوی امنیتی شامل استرالیا، هند، ژاپن و ایالات متحده) یا بریکس در حال گسترش، معروف به بریکس پلاس شده است.

روزمارین بیان کرد با این حال، با توجه به تمرکز اخیر اتحادیه بر دلارزدایی و توافقات آنکارا با کشورهای منطقه برای ایجاد مکانیسمهای تسویه حساب به ارزهای محلی، یکی از مقامات ترکیه در مورد امکان عضویت در بریکس ابراز تردید کرد. این مقام مسئول با اشاره به اینکه ترکیه همچنان بیش از نیمی از تجارت سالانه خود را با اتحادیه اروپا انجام میدهد، گفت ما به جز چین تجارت قابل توجهی با کشورهای بریکس نداریم. همچنین نفوذ سیاسی بریکس را زیر سوال برد و گفت تاثیر این بلوک محدود باقی میماند و اگر از نظر سیاسی اهمیت بیشتری پیدا کند و در افکار عمومی بینالمللی طنینانداز شود، بریکس در آینده میتواند معنادارتر باشد.

اونلو معتقد است که خود مشارکت قدرتهای میانی مانند ترکیه میتواند اهمیت بریکس را افزایش دهد، زیرا این کشورها به دنبال نظم جهانی چند قطبی هستند که تحت سلطه ابرقدرتها نباشد.