آیا نیاز به واردات برنج داریم؟

برنج از مهمترین غلات و اقلام غذایی جهان است. نیمی از جمعیت جهان، به برنج به عنوان غذای اصلی وابسته هستند. ایران سالانه بیش از ۲ میلیون تن برنج تولید میکند که بیشترین برنج تولید شده مربوط به دو استان مازندران و گیلان است.تابستان آغاز فصل برداشت برنج است و در انواع مختلف برنج، این زمان برداشت متفاوت است و در نقاط متفاوت این بازه زمانی میتواند اختلاف یکی دو هفتهای داشته باشد. با توجه به اینکه چندین سال است که جهان بهویژه ایران درگیر تغییرات اقلیمی است، شرایط جوی، بارشهای بیموقع، کمبارشیهای شدید و ... را تجربه میکنیم که از جمله آنها بارش باران در مرداد ماه است که میتواند ورس و یا خوابرفتگی برنج را به همراه داشته باشد و این پدیده در برخی مواقع میتواند به محصولات شالیزارها آسیب وارد کند. این آسیبها میتواند کاهش میزان برنج شالیهایی که برداشت میشود را به همراه داشته باشد.

در این میان به گفته کشاورزان و کارخانهداران برنج علاوه بر بارندگیها، موضوعاتی همچون کاهش سطح زیر کشت برنج به دلیل تغییر کاربریها و... موجب کاهش سطح زیر کشت برنج شده است و هیچ ذخیره برنجی نیز نداریم و میتواند رکود برنج و افزایش قیمت و کمبود این محصول را به همراه داشته باشد که این مسئله نیز نظرات متفاوتی را به همراه داشته است.

جمیل علیزاده شایق- رئیس هیات مدیره و دبیر انجمن برنج ایران- درباره موضوع سطح زیر کشت برنج و نیاز به واردات اظهار کرده بود: برداشت برنج تا شهریور و حتی مهر ادامه دارد و بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت برنج در کشور حدود ۷۰۰ هزار هکتار است. بر خلاف آنچه که فکر میکردیم در فروردین و اردیبهشت بارندگی نخواهیم داشت؛ بارندگیهای خوبی رخ داد و همین مسئله نیز موجب شد که کشاورزانی که قصد کشت برنج نداشتند از این کار استقبال کنند. همچنین به دلیل پربودن انبارها و مناسب بودن شرایط کمی وکیفی تولید ما دیگر نیازی به واردات برنج نداریم و اگر برنجی وارد شود در حق ارز محدود کشور و مردم ظلم است چرا که این ارز باید در جای مهمتری هزینه شود.

به گفته وی همچنین سطح زیر کشت برنج مناسب است و به دلیل آفتابهای داغ تیرماه و مردادماه برنجها از نظر کیفی و کمی وضعیت خوبی دارند. بنابراین به دلیل آفتاب داغ تابستان و بارشهای مناسب و اضافه شدن سطح کشت، نسبت به سالهای قبل از نظر کیفی و کمی در شرایط مناسبی قرار داریم و در سال جاری حداقل ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج سفید خواهیم داشت و چه بسا میزان تولید حتی بیشتر نیز باشد و شاید این بارندگیهای مردادماه موجب خوابیدگی برنج شده باشد اما با چند روز تابش نور خورشید و گرمای هوا مجددا برنجها شادابی خود را به دست میآورند.

هیچ آمار دقیقی از سطح زیر کشت برنج وجود ندارد

در حالی که نظراتی مبنی بر تولید مناسب برنج وجود دارد، سید تقی جعفریان - رئیس هیئت مدیره کارخانجات تولید برنج شمال کشور و عضو انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج ایران- معتقد است که هیچ آمار دقیقی از میزان تولید برنج در کشور وجود ندارد. همچنین علی رغم اینکه بارها اعلام کردهایم به آمار دقیقی نیاز داریم هیچ کس هیچ اطلاعاتی ندارد. به کرات اعتراض کردهایم که میزان تولید را اعلام کنند که واردکنندگان از آن اطلاع داشته باشند و دولت نیز درباره وضعت برنج کشور اطلاعات کامل داشته باشد؛ اما هیچکس هیچ اطلاعاتی ارائه نمیدهد.

وی ادعا داشت: میزان تولیدی که اعلام میشود اصلا درست نیست. آمار غلط ارائه میشود از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن تا ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن و ... آمار ارائه میشود که هیچ کدام صحت ندارند. هر ساله زمینهای زیرکشت برنج کوچک و کوچکتر و تغییر کاربری داده میشوند. در سال جاری نیز با توجه به شرایط جوی کسری محصول داریم. مسئولین متولی باید پاسخگو باشند.

به گفته جعفریان، برنج طارم در سال جاری با کسری حدود ۳۰ درصدی مواجه است و بر اساس آمار کشاورزان نیز ۲۰ تا ۳۰ درصد در زمینها کسری محصول وجود دارد که از جمله این دلایل میتوان به اینکه شرایط جوی و بارندگیها به محصولات آسیب وارد کردند، کود و سمی که استاندارد و مناسب نیستند و اینکه بذرهای ما اصلاح شده نیستند اشاره کرد. بسیاری از افراد نیز زمینهای خود را از برنج تغییر کاربری دادهاند و به دنبال واردات صیفیجات و مرکبات هستند چراکه درآمد بیشتری نسبت به برنج دارد و در این کسری آب دیگر کاشت برنج برای آنها صرفه ندارد. هر ساله از میزان زمینهای زیر کشت برنج کم میشود که بیشتر نمیشود و این آسیب بزرگی است که نیاز به واردات را بیشتر میکند.

امسال نیازی به واردات نداریم

مسیح کشاورز - دبیر انجمن واردکنندگان برنج- درباره سطح زیر کشت برنج در کشور اظهار کرد: سطح زیر کشت برنج در کشور، اگر با توجه به شرایط ساخت و سازهایی که صورت میگیرد و شرایط اقلیمی کاهش نیافته باشد همچون سالهای گذشته است. آنچه که کشاورزان و تولیدکنندگان برنج در شمال کشور هنگام خرید برنج مطرح میکنند و عضو انجمن برنج نیز هستند میگویند این است که با توجه به بارندگیهای اخیری که رخ داد، متاسفانه حدود ۳۰ درصد محصولات آسیب دید و نسبت به سالهای گذشته ۳۰ درصد کاهش تولید در فصل زراعی جدید داریم. این افراد کسانی هستند که کشاورز هستند و کارخانه دارند و اطلاعات آنها کاملا قابل اطمینان و اتکا است.

کشاورز ادامه داد: مسئله مهم این است که کشاورز و کارخانهدار بر اساس مشاهدات میدانی اعلام میکند که ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته محصولاتی که وارد کارخانه میشود، برنج شالیهایی که برداشت میشود کمتر است، شاید شالی به اندازه سال قبل نیز وجود داشته باشد اما ۳۰ درصد برنج آن به دلیل آسیبهایی که خوشه دیده است قابل فرآوری نیست.

ذخیره برنج ایرانی در کشور وجود ندارد

وی افزود: نکته مهم این است که هیچ ذخیره برنج ایرانی در انبارهای کشور نداریم. در سال ۱۴۰۲ بخش خصوصی به مسئله ورود کرد و به امید اینکه هم برنج با قیمت مناسبی به دست خریدار برسد و هم کشاورز دچار ورشکستگی نشود، محصولات را خریداری کرد اما در سال جاری مسئله متفاوتتر است. امسال هر محصولی که وارد بازار میشود، هنوز شرکتهای بزرگ برای خرید اقدام نکردهاند و علت آن نیز این است که دولت قرار بود مشوقهایی دهد و متاسفانه این کار را نکرد و شرکتهای بزرگ نیز تمایلی ندارند که در این زمینه سرمایهگذاری کنند.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج با بیان اینکه برداشت و خرید و فروش برنج بهصورت سنتی انجام میشود ادامه داد: این شیوه قطعا هم گرانی و هم رکود را به همراه خواهد داشت چراکه قدرت خرید برنج ایرانی وجود ندارد و نیاز است که بخش خصوصی قدرتمند که فروشگاه زنجیرهای نیز دارد به قضیه ورود، برنج را خریداری و به بازار عرضه کند. بارها این نظرات را به صورت رسمی نیز به دولت اعلام کردهایم.

اما و اگرهای قانون ممنوعیت واردات

وی درباره برنج خارجی تصریح کرد: متاسفانه رویهای طی سال ۱۳۹۰ در مقطعی ایجاد شد که دولت میزان زیادی برنج وارد کرد و سپس اعلام کردند که برای حمایت از تولید باید ممنوعیت واردات را اعمال کنیم و این مسئله تبدیل به قانون شد. در سال جاری نیز این قانون در حال اجرایی است. مشکلی که وجود دارد و آن را گوشزد کردیم این بود که اگر در سال ۱۴۰۲ ممنوعیت واردات مقرر شد به این دلیل بود که در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن برنج وارد کشور شد و اگر یک میلون و ۲۰۰ هزار تن مصرف شده باشد، حدود ۲۰۰ هزار تن باقی مانده به سال ۱۴۰۲ منتقل شده است و نگرانی وجود نداشت.

کشاورز درباره میزان واردات در سال جاری ادامه داد: حدود ۴۵۰ هزار تن در سال ۱۴۰۲ و قبل از دوره ممنوعیت و در سال جاری نیز به همین میزان برنج وارد شد اما با این تفاوت که از سال ۱۴۰۱ ذخیرهای وجود داشت که نگرانی بازار را رفع میکرد ولی در سال جاری هیچ ذخیرهای وجود ندارد. واردکنندگان طی مرداد و شهریور که در اواسط آن هستیم، حتی یک کیلو برنج نیز برای عرضه ندارند و درسطح عرضه کشور کمبود برنج وجود خواهد داشت که منجر به گرانی و گرانفروشی میشود.

ممنوعیت واردات برنج کمکی به رونق تولید داخلی نمیکند

وی افزود: با عنوان حمایت از تولید داخلی، واردات برج ممنوع شد اما این مسئله نه تنها کمکی به رونق برنج ایرانی نکرد بلکه به اقشار آسیبپذیر جامعه که برنج پاکستانی و هندی مصرف میکردند و حال مجبور به خریداری برنج ایرانی با قیمت بالاتر هستند آسیب وارد میکند. در چنین شرایطی که بازار خالی است و مردم نیز نمیتوانند برنج ایرانی را خریداری کنند، این ممنوعیت واردات اصلا منطقی نیست.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج با بیان اینکه حدود ۶۰ درصد و ۶ دهک جامعه برنج خارجی مصرف میکنند اظهار کرد: حمایت از تولید داخلی با ممنوعیت واردات، به ضرر مردم و سطح برنج خارجی است که دچار کمبود شده است. این شرایط در حالیست که اگر بخشی از برنج ایرانی را نیز دلالها خریداری کنند، به واسطه گران شدن برنج خارجی، برنج ایرانی را نیز گران میکنند و این مسئله به رکود برنج ایرانی و ضرر کشاورز دامن میزند. این مسئلهای است که اگر بهصورت منطقی به آن نگاه کنیم قابل دفاع است و اگر شعار دهیم که به طور مثال در مقایسه با سال ۱۴۰۰ افزایش تولید برنج داریم و نمیدانم چرا باید با سال ۱۴۰۰ مقایسه شود اصلا درست نیست. حتی مستندات میدانی نیز درباره این آمار وجود ندارد و صرفا نظرات کارشناسی است.

لزوم ترخیص برنج وارداتی از گمرکات برای تنظیم بازار

کشاورز ضمن تاکید بر اینکه باید به اطلاعات تولیدکنندگان، کارخانهدارها و کسانی که متولی هستند استناد کنیم گفت: در یک مقطعی برنج خارجی وارد کشور شد اما تا پیش از ۳۱ تیرماه از گمرک ترخیص نشده و رسوب کرده است و این درحالیست که ارز آن نیز پرداخت شده و به لحاظ هزینههای نگهداری، انبارداری،سرمایهای و ... آسیبهایی به همراه دارد که منجر به افزایش قیمت تمام شده میشود. پیشنهاد ما به وزیر جهاد کشاورزی این بود که حداقل بخشی از این برنج وارد کشور شود تا هم بازار را تنظیم کند و سپس بررسی کنیم که با این میزانی که در گمرک وجود دارد آیا نیازی به واردات هست یا نه؟ این کمکی است که دولت میتواند به ما، مردم و بازار کند تا از رکود برنج ایرانی و گرانی جلوگیری کند.

تفاهمنامه بخش خصوصی و دولتی برای حمایت از مشارکتکنندگان در طرح خرید برنج ایرانی

بر اساس اطلاعات انجمن تولیدکنندگان و تأمینکنندگان برنج ایران وی همچنین در خصوص حمایتهای دولت مطرح کرده است: براساس تفاهمنامه میان دولت و بخش خصوصی مقرر شده بود، مشارکتکنندگان در طرح خرید برنج ایرانی مشوقهایی دریافت کنند تا طرح تداوم یافته و شرایط برای رونق وتوسعه بازار و بهبود کمی و کیفی برنج ایرانی فراهم شود. بر اساس تفاهمنامه منعقده با استاندارمازندران و ابلاغ دستورالعمل نحوه مشارکت بخش خصوصی در خرید برنج ایرانی به روسای سازمانهای جهاد کشاورزی سه استان شمالی و دستور وزیر جهادکشاورزی وقت، مشارکتکنندگان در طرح خرید برنج ایرانی، مشمول مساعدت برای واردات برنج میشوند.

کشاورز با تاکید براینکه هرساله میزان واردات برنج متناسب با وضعیت تولید تعیین میشود، توضیحداد: تشویقی که قرار بود به عنوان مشوق واردات برنج به شرکتها داده شود از محل واردات تعیین شده در نظر گرفته میشد و قرار نبود این تشویق به افزایش واردات برنج منتهی شود. براین اساس، قرار بود سازمانهای جهادکشاورزی سه استان شمالی گزارشی از مجموع برنج خریداری شده توسط هر شرکت آماده و در اختیار وزارت جهادکشاورزی قرار دهند تا معاونت توسعه بازرگانی این وزارتخانه براساس عملکرد شرکتها به ایشان مساعدت واردات برنج اختصاص دهد.

دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمینکنندگان برنج ایران با اشاره به اینکه از دی ماه سال ۱۴۰۲ تا کنون، هنوز هیچ گزارشی ارائه نشده است؛ اظهارکرد: در این خصوص چندین جلسه با مدیران وزارت جهادکشاورزی برگزار و آخرین بار در روزهای آغازین شهریور ماه جاری با حضور معاون توسعه بازرگانی و مدیران جهادکشاورزی استانهای شمالی نشستی برگزار و مصوب شد که در اسرع وقت گزارش خود را ارائه دهند اما همچنان چون ۸ ماه گذشته هیچ گزاری ارائه نشده است.

وی ادامه داد: انجمن تولیدکنندگان و تأمینکنندگان برنج ایران و اعضای آن حمایت از تولید داخل را در اولویت میدانند اما باور داریم حمایت از تولید داخل و واردات جهت حمایت از مصرفکننده باید منطقی و با در نظر گرفتن اولویتها باشد. در ابتدای سال ۱۴۰۲ به خواسته و دعوت وزارت جهادکشاورزی و استاندار استان شمالی، شرکتهای عضو انجمن در طرح خرید برنج ایرانی مشارکت کردند، این مشارکت از یک سو مانع رسوب برنج تولید سال ۱۴۰۱ در انبار کشاورزان شد و از سویی تعدیل و کاهش چشمگیر قیمت برنج ایرانی و بازگشت آن به سفره خانوار ایرانی را فراهم کرد. با تصویب و ابلاغ دستورالعمل، بامشارکت شرکتهای بزرگ وتوانمند که امکان فراوری وتوزیع مستقیم در فروشگاههای زنجیرهای خود را دارنددر طرح خرید برنج ایرانی در ابتدای زمستان سال گذشته، بازار برنج ایرانی با شوکی مثبت و رونق روبرو شد.

دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمینکنندگان برنج ایران با اشاره به اینکه تعلل و تاخیر مدیران جهادکشاورزی سه استان شمالی، آسیبهایی جدی را متوجه بازار برنج کشور کرده است، افرود: این تعلل و بدقولی از یک سو موجب شده تا شرکتها تمایلی به مشارکت دوباره در طرح خرید برنج ایرانی نداشته باشند و از سویی موجب افزایش قیمت برنج ایرانی میشود و معطل ماندن واردات برنج برای تامین کسری بازار کشور، به سفره بیش از ۵۰ میلیون نفر جمعیت کشور که در دهکهای کم برخوردار قرار میگیرند، آسیب میزند.