آیا پیوستن به FATF بر روابط تجاری ایران با روسیه و چین اثر می‌گذارد؟

در چند هفته گذشته، موضوع پیوستن به FATF و خروج از لیست سیاه باردیگر به تیتر اول رسانههای داخلی تبدیل شد. همچنین رئیسجمهور درخواست بررسی این موضوع را در مجمع تشخیص مصلحت نظام عنوان کرد. در همین راستا، برنامه تلویزیونی پایش، میزبان دکتر مجید شاکری، کارشناس اقتصادی بود. وی درباره این موضوع صحبت کرد که پیوستن به FATF اصلاً مسئله ایران نیست، بلکه مسئله اصلی کشور خروج از لیست سیاه است. وی معتقد بود که خروج از لیست سیاه هم برای ما نفعی ندارد. همچنین به گفته شاکری باوجود تحریمها، FATF مشکلات مبادلات مالی ما را حل نمیکند.

FATF فقط یک نهاد حقوقی نیست

این کارشناس اقتصادی در ابتدا راجعبه دو نگاه عمده به FATF توضیح داد و گفت: «یک نگاه FATF را یک نهاد فنی و حقوقی میداند که به لحاظ حرفهای با مسئله پولشویی و تامین مالی تروریسم مبارزه میکند. نگاه دوم میگوید با بررسی پرونده هر کشور، متوجه میشویم FATF با یک موضوع سیاسی درگیر است. ترکیه، امارات، ایسلند، کوبا و چین، همگی درگیریهای سیاسی داشتند. حقیقت میان این دو است. جایی که قدرتهای مختلف با زبان حقوقی درباره پولشویی هماوردی میکنند. ما با یک موضوع خالص حرفهای فنی پولشویی مواجه نیستیم، بنابراین نگاه دوم واقعبینانهتر است.»

او در پاسخ این پرسش که تجربه کشورهای دیگر در پیوستن به FATF چه بوده است، بیان کرد: «کشورها دو مدل متفاوت برخورد کردند. مثلا پاکستان به این نتیجه رسید که تا جای ممکن برنامه اقدام را انجام ندهد تا از لیست خاکستری خارج شود. برای این موضوع مسئولان این کشور رفتند با کشورهایی جز آمریکا صحبت کردند تا آنها اجازه ندهند وضعیت پاکستان از لیست خاکستری بدتر شود. من در گذشته گفته بودم ما اگر بتوانیم از کشور دیگری تعهد بگیریم به لیست سیاه نخواهیم رفت.»

شاکری افزود: «سه ماه بعد از آن روسیه به ما یک بسته پیشنهاد کرد. پیشنهاد مرکزی آن بسته این بود که به ازای این که ما ارزیابیمان را به سمت اوراسیا میبریم آنها هم با ابزارهای خودشان ضمانت کنند ما به لیست سیاه نرویم. در تهران این پیشنهاد پذیرفته نشد. یک مدل دیگر مدل کوبا است. کوبا در مذاکراتشان با اوباما، FATF را قرار دادند و به سرعت به برنامه اقدامشان عمل کردند و سه روز بعد از سفر اوباما به کوبا از بیانیه مجمع عمومی خارج شدند.»

کمپینهای رسانهای مشکلات ما را حل نمیکند

شاکری ادامه داد: «ما برای حل برنامه اقدام، به جز در مسئله CFT و پالرمو، باید در فضای بروکراتیک خودمان تغییری ایجاد کنیم. اگر موضوع این است که میخواهیم هزینه CFT و پالرمو را بپذیریم ولی از بیانیه مجمع عمومی خارج شویم، باید این را در مذاکرات با آمریکا پیش ببریم. هیچ جای این تصویر به ما نمیگوید FATF را به یک کارزار سیاست داخلی تبدیل کنیم. حضور رئیسجمهور در مجمع تشخیص مصلحت برای الحاق CFT و پالرمو صرفا ابزار ما برای خروج از لیست سیاه را تضعیف میکند.»

پرسش دیگری که در برنامه مطرح شد این بود که آیا پیوستن به FATF مشکلات ما را حل میکند. این اقتصاددان در پاسخ گفت: «حضور در لیست سیاه به هیچ وجه خوب نیست. حضور در لیست سیاه، محدودیت در شعب خارجی بانک های ایرانی و محدودیت در همکاری بانکهای خارجی در داخل ایجاد میکند. در انتقالات مالی ما باوجود تحریم، FATF هیچ اثری ندارد. بعضی میگویند بانکهای خارجی به خاطر ریسک پولشویی با ما همکاری نمیکنند، پس FATF خوب است. آن ریسک پولشویی که بانکهای خارجی میگویند FATF نیست. نهاد اطلاعات مالی آمریکاست که هشدار اعلام کرده است برای کسانی که شناسنامه ایرانی دارند و محدودیتها به این علت است که باز به تحریمها بر میگردد.»

پیوستن به FATF نفعی برای ایران ندارد

شاکری درباره علت سرمایهگذاری در ایران توضیح داد: «به خاطر مسائل جغرافیایی و سیاسی در ایران سرمایهگذاری میشود که هیچ ارتباطی با FATF ندارد. برای مبادلات با کشورهای دیگر هم؛ مثلا پول صادرات گاز و برق را در بانک TBI میگذاریم. این بانک تحت نظارت آمریکاییهاست. خودمان پول را بردیم جایی که زیر ذرهبین آمریکاست که این مشکل با پیوستن به FATF حل نمیشود. باید در مذاکرات با آمریکا حلش کنیم.»

او درباره اینکه FATF در دستورکار رسانهها قرار گرفته است، تصریح کرد: «ما با گروههایی طرف هستیم که دائم میگویند تحریم و لیست سیاه چه قدر بد است و برجام خوب است. راه حل ایجابی آنها چیست؟ من از کسانی که این کمپینهای سیاست داخلی را راه انداخته خواهند میگویم واقعا FATF هیچ کمکی به ما نمیکند. خروج از لیست سیاه هم هیچ نفعی جز در کنار کرۀ شمالی نبودن، ندارد.»

دولت باید اولویتهای اقتصادیاش را تغییر دهد

شاکری درخصوص اولویت الان اقتصادی ایران گفت: «ما برای تامین کالاهای اساسی به معافیتهای آمریکا وابسته هستیم که فورا این موضوع باید حل شود. در حوزه تسویه به درهم وابسته هستیم که همین موضوع باعث شد سال گذشته امارات در لیست خاکستری قرار بگیرد. این به نفع ما نیست. ما خیال میکنیم تحریمها را دور زدهایم ولی در دید آمریکاییهایی قرار داریم. اینها باید مطالبات ما باشد. ما باید به سراغ چیزهایی برویم که طرف مقابل ما با آن میتواند به ما فشار بیاورد و آنها را از دستش بگیریم.»

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به پرسش آیا پیوستن به FATF بر روابط تجاری ایران با روسیه و چین اثر میگذارد، بیان کرد: «الان دو نوع تجارت بینالملل و دو جانبه وجود دارد. بین الملل مدلی است که ما به آن عادت داریم. پول را در بانکهای بینالمللی نگه میداریم و با آن هرجایی که قیمت پایینتر بود، تجارت میکنیم. دوجانبه یعنی ما مازاد حساب جاری خودمان و طرف مقابل را در طول سال صفر کنیم که تسویه مابین ما در طول سال خودبهخود رخ میدهد. FATF جلوی تجارت بین الملل را میگیرد نه دوجانبه؛ چون ریسک پولشویی خودبهخود در تجارت دوجانبه حل میشود.»

وی در پایان گفت: «رئیسکل بانک مرکزی در مسکو گفت که باید FATF با استانداردهای خودمان راه بیاندازیم. این اقدام برای اینکه بتوانیم مدل جایگزین مبادلات را انجام دهیم خوب است. ما با روسها که صحبت میکنیم مشکل ناترازی حساب جاری داریم که حل این موضوع فقط با بانک مرکزی نیست. با صمت، جهاد کشاورزی و ... هم هست. دولت آنقدر کارهای اضطراری دارد که رئیسجمهور فرصت نمیکند در مجمع تشخیص درباره FATF صحبت کند اما فعلاً جهتگیری دولت این نیست.»