جزییات کامل دستورالعمل تامین مالی در زنجیره به پشتوانه اسناد اعتباری در بورس کالا

به گزارش روز شه شنبه از بازار سرمایه ایران (سنا) ، معین محمدی پور افزود: در اوایل مهرماه سال جاری با حمایتهای وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، اتصال موفق بورس کالا به سامانه عملیاتی گام بانک مرکزی صورت گرفت و تست عملیاتی موفق با شبیهسازی تسویه معاملات بورس کالا نیز انجام شد؛ اجرای این دستورالعمل هم شفافیت در تسویههای اعتباری را دوچندان میکند و هم احراز برخط و اتوماسیونی اسناد را جایگزین احراز دستی میکند.

دستورالعمل تامین مالی در زنجیره تامین به پشتوانه اسناد اعتباری در بورس های کالایی ذیل بند الف ماده ۲۰ قانون تامین مالی تولید اخیرا به امضای وزیر اقتصاد رسیده، این دستورالعمل شامل چه مواردی است و چگونه می تواند مشکلات تامین مالی صنایع را برطرف کند؟

بند الف ماده ۲۰ تسویه معاملات کالا در بورس کالا با استفاده از اسناد اعتباری پشتوانه قانونی لازم را پیدا کرد تا به توسعه استفاده از این ابزارها کمک کند. مهمترین ابزارهایی که در این دستورالعمل بر روی آنها تاکید شده است، اوراق گام، ال سی یا اعتبار اسنادی و همچنین برات است. البته اعتبار اسنادی یا ال سی از گذشته در معاملات کالا مورد استفاده قرار میگرفت و دو ابزار دیگر یعنی گام و برات نیز کم و بیش در سالهای اخیر مورد استفاده قرار گرفته؛ اما موضوع مهم این است که دستورالعمل جدید کمک میکند تا از یک طرف هماهنگی بین بورس و بانک و متقاضیان قاعدهمند و راحتتر شود و از طرف دیگر با الکترونیکی شدن ارسال دستور صدور یا انتقال برای این ابزارها، تبادل تمامی اسناد و تاییدیهها به صورت سامانهای انجام شود.

از سوی دیگر اجرای این دستورالعمل هم شفافیت در تسویههای اعتباری را دوچندان میکند و هم احراز برخط و اتوماسیونی اسناد را جایگزین احراز دستی میکند. در حال حاضر نیز در حوزه اوراق گام ارتباط با سامانه گام بانک مرکزی فراهم شده است و زیرساختها به طور صددرصد در بورس کالا آماده است و قابلیت استفاده دارد. همچنین بورس کالا در دو حوزه دیگر نیز در حال انجام هماهنگیها و توسعه سامانهها است.

با توجه به اینکه هم اکنون استفاده از اوراق گام در بورس کالا امکانپذیر شده است، توضیح دهید که اوراق گام چیست و چه مزایایی دارد؟

اوراق گام یا همان اوراق گواهی اعتبار مولد، اوراق بهاداری است که با ضمانت بانک یا موسسه اعتباری برای تامین نقدینگی بنگاههای اقتصادی با سررسید حداکثر ۱۲ ماهه صادر می شود.

طرح ایده اوراق گام توسط بانک مرکزی به منظور تامین مالی زنجیرهای ایجاد شده و برخلاف روشهای سنتی تامین مالی، قرار است کل زنجیره تامین کالا به صورت پیوسته تحت پوشش ابزارهای تامین مالی قرار گیرد.

فرض کنید یک شرکت تولیدکننده قصد دارد مواد اولیه را از یک شرکت دیگر خریداری کند اما مشکل نقدینگی دارد و فروشنده مواد اولیه نیز حاضر نیست ریسک نکول خریدار را قبول کند و محصولاتش را به صورت نسیه با چک و سفته به فروش برساند. در این شرایط خریدار به جای ارائه چک یا درخواست تسهیلات از بانک، میتواند درخواست دهد بانک به ذینفعی فروشنده اوراق گام صادر کند.

در این فرآیند متقاضی خرید کالا به بانک عامل مراجعه کرده و بعد از تعیین حد اعتباری در بانک، فروشنده مواد اولیه را به عنوان ذینفع گام به بانک معرفی می کند و بانک نیز پس از اخذ مدارک لازم اوراق گام را صادر می کند. در این حالت، بانک ضامن پرداخت مبلغ اسمی اوراق گام در سررسید است لذا ریسک نکول خریدار از میان برداشته میشود و فروشنده به بانک عامل اعتماد میکند.

از مزایای اوراق گام این است که فروشنده هم میتواند این اوراق را تا زمان سررسید نزد خود نگه دارد و هم میتواند در خریدهای مواد اولیه موردنیاز خود گام را به فروشنده دیگری منتقل کند، همچنین امکان تنزیل اوراق، نزد بانک تحت شرایط دستورالعمل گام بانک مرکزی فراهم است.

در حال حاضر برخی دستگاههای اجرایی مکلف شدهاند بابت بدهیهای اشخاص، اوراق گام را تحویل گرفته و بدهیها را تسویه کنند. بنابراین مطابق آیین نامه هیأت وزیران در اسفند ۱۴۰۲ دستگاههایی نظیر سازمان امور مالیاتی، وزارت صمت، سازمان تأمین اجتماعی، بیمارستانهای دولتی و دانشگاههای علوم پزشکی، وزارت نفت و وزارت نیرو و شرکتهای تابعه، گمرک و بانک ها موظف به پذیرش اوراق گام شدند و در مهرماه امسال نحوه استفاده از اوراق گام به عنوان سپرده ریالی تخصیص ارز توسط بانک مرکزی ابلاغ شده است.

بورس کالا در حوزه اوراق گام چه اقداماتی انجام داده است؟

بورس کالای ایران در سال ۱۴۰۱ برای ایجاد زیرساخت تأمین مالی در زنجیره، با مشارکت بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی و در اجرای بند مربوط در بودجه، مقدمات اولیه استفاده از اوراق گام را فراهم کرد و به منظور استفاده از ابزارها به صورت غیرالکترونیک پیشرفتهایی نیز حاصل شد.

همچنین مذاکرات فراوانی با بانک مرکزی و بانکهای دیگر در خصوص ایجاد زیرساخت تسویه اعتباری معاملات صورت گرفت، ضمن اینکه هیات مدیره بورس کالا نیز استفاده از گام در تسویه اعتباری را در همان سال تصویب کرد.

از سوی دیگر به منظور الکترونیک کردن فرایند استفاده از گام در تسویه معاملات، مذاکراتی با بانک مرکزی جهت اتصال بورس کالا به سامانه گام بانک مرکزی انجام شد و تغییرات مورد نیاز در سامانه تسویه بورس کالا اعمال شد. در نهایت در اوایل مهرماه سال جاری با حمایتهای وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، اتصال موفق بورس کالا به سامانه عملیاتی گام بانک مرکزی صورت گرفت و با همکاری یکی از بانکها، تست عملیاتی موفق با شبیهسازی تسویه معاملات بورس کالا نیز انجام شد.

چگونه از اوراق گام در تسویه معاملات بورس کالا استفاده میشود؟

اوراق گام در تسویههای ترکیبی نقد و اعتباری استفاده میشود. به منظور بهرهمندی از این ابزار، ابتدا عرضهکننده در بورس کالا امکان تسویه با اوراق گام را به همراه جزئیات مشخصات گام در اطلاعیه عرضه خود درج میکند، خریدار کالا بعد از اطلاع از انتشار اطلاعیه عرضه فروشنده و امکان تسویه با اوراق گام، به بانک عامل مراجعه میکند.

خریدار پس از اطمینان از وجود حد اعتباری در بانک مدنظر، به کارگزار خود مراجعه کرده و فرایند ثبت سفارش خرید کالا را طی میکند. اگر خریدار در روز عرضه برنده حراج شود، کارگزار خریدار با هماهنگی او درخواست تسویه با گام را به بورس کالا ارسال میکند. بورس کالا نیز شماره قرارداد و مشخصات خریدار و فروشنده را به سامانه بانک مرکزی ارسال میکند و بانک مرکزی نیز اطلاعات را برای بانک عامل ارسال می کند تا اوراق گام به ذینفعی فروشنده صادر شود.

پس از دریافت تاییدیه صدور گام در سامانه گام، معامله در بورس کالا به صورت اعتباری تسویه میشود. البته اشخاصی که پیش از این گام به ذینفعی آنها صادر شده است نیز میتوانند با ثبت درخواست انتقال گام در یک فرایند مشابه، امور تسویه در بورس کالا را به انجام برسانند.

نکته مهم این است که در حال حاضر زیرساخت استفاده از گام در بورس کالا به طور کامل فراهم شده و این عرضهکنندگان هستند که باید با توجه به رکودی که در برخی بازارها ایجاد شده، از این ابزار استقبال کنند و برای رفع نیاز سرمایه در گردش خریداران، با اعلام پذیرش اوراق گام در تسویه معاملات محصولات خود، آنها را ترغیب کنند تا از این ابزار استفاده کنند.

البته لزوم پایبندی دستگاههای اجرایی به تکلیف مصوبه هیات وزیران در پذیرش اوراق گام عامل اصلی موفقیت این ابزار خواهد بود.