اشتباه بانک مرکزی با دخالت در بازار ارز

سمینار متغیر کلیدی ارز و شرایط کنونی اقتصاد ایران صبح امروز با حضور اقتصاددانان در محل فرهنگستان علوم برگزار شد.

در این سمینار عباس شاکری استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه ارز زمانی که بیثابت شود اقتصاد کلان را ملتهب میکند، اظهار داشت: باید فکری برای صادرات و ارزآوری کشور و همچنین تولید محصولات با تکنولوژی بالا انجام شود، تا بتوان سود حاصل از آن را به درآمدهای ارزی کشور اضافه کرد.

استاد دانشگاه علامه با بیان اینکه نرخ ارز حاصل تعامل نیروهای بنیانی اقتصادی نبوده و با همه بخشهای اقتصادی سازگار نیست، تصریح کرد: در حالی که متصدیان امور اقتصاد و بسیاری از تحلیلگران از وجود بازار ارز و نظام ارزی صحبت میکنند، اما اعتقاد داریم که بازار ارز نداشته، لذا چه در مواقع وفور و کمبود ارز باید درآمدهای ارزی مدیریت شود و وقتی میتوانیم نرخ ارز را تعیین کرده که در بازار احاله کنیم که این موضوع نیاز به بازار عمیق ارز در بازار دارد.

*برج سازی برخی بانکها در رکود اقتصاد

شاکری با تأکید بر اینکه نرخ ارز باید در کشور مدیریت شود، بیان داشت: بانکها زمانی که رکود اقتصادی وجود داشت با ساختن برج و ساختمانها سود بالایی بردند و شواهد و مستندات اینکه نظام ارزی در ایران شکل نگرفته است و طی دهههای گذشته نظام ارزی به معنای وجود بازار عمیق روابطی در ایران شکل نگرفته، زیرا نظام ارزی هنگامی شکل میگیرد که عوامل ذرهای فراوان هم در طرف عرضه و نیز تقاضا فعال باشد.

به گفته شاکری، به جای عوامل برونزا قیمتگذاری نیروهای بینام قیمت پول در بازار ارز فعال باشند و قیمت ارز هم در این بازار عمیق رقابتی تعیین شود. قاعدتاً در چنین وضعیتی قیمتی که در بازار شکل میگیرد قیمت صحیح و براساس عرضه و تقاضا نیست.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه ارز عمدتاً از درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز توسط دولت به دست میآید و نیز 80 درصد بازار از سمت ارز دولتی تامین و حمایت میشود، عنوان کرد: این در حالی است که ارز بازار باید از طریق افراد صادرکننده تامین شود و حضور عوامل غیر ذرهای در طرف تقاضای ارز در مواقع کمبود و نیز عدم تعدیل این کمبود و مازاد توسط نرخ ارز وجود دارد و در شرایط کمبود و تحریم بانکها و مؤسسات بانکی نباید به این موضوع دامن بزنند که البته میزنند.

شاکری با بیان اینکه از سال 78 تا 89 مازاد ارز داشتیم و آمار مسلم بر افزایش پایه پولی و ذخایر بانک مرکزی تاکید داشت، تصریح کرد: از 89 تا الان کمبود نرخ ارز داشتیم و زمانی که اقتصاد ما بازار رقابتی نداشته باشد، به همین دلیل نمیتوان ثبات ایجاد کرد.

وی جهش بیسابقه نرخ ارز را به دلیل فقدان بازار عمیق رقابتی دانست و گفت: شکلگیری قیمتهایی که انعکاس نیروهای بنیادین اقتصاد نیست، در این موضوع مؤثر بوده است.

استاد دانشگاه علامه به ضرورت مدیریت ارزی در راستای حمایت از تولید ملی اشاره کرد و گفت: زمانی صادرکننده قطعه خودرو بودیم، اما اکنون کار به جایی رسیده که قطعات خودرو از چین وارد میشود و این مصداق در خصوص محصولات کشاورزی نیز وجود دارد و این در حالی است که بودجه کشور از لحاظ منابع مصارف به شدت به ارز وابسته است و به دلیل مازاد ارز سهم بالایی که از این طریق دارد انگیزه کمتری برای اصلاح نظام مالیاتی از سوی دولت وجود داشته و در مواقع کمبود ارز دولت اقدام به افزایش نرخ ارز میکند.

شاکری افزود: اگر نرخ ارز زیاد باشد، انتظارات تورمی را ایجاد کرده و تورم را تشدید میکند، زیرا دولت بزرگترین مصرفکننده است و بیشترین تأثیرگذاری را دارد. از سال 89 تاکنون بیثباتی اقتصاد نمایان شده است که علت بخشی از آن بدهی دولت به سیستم بانکی بوده است.

وی در خصوص اقتضائات صادرات و نرخ ارز گفت: مقیاس تولید با کارایی فاصله دارد و تولید کالا نیز با تکنولوژی پیشرفته وجود ندارد و تنها راه افزایش تولید کالای صادراتی افزایش نرخ ارز و تغییر رابطه مبادله است و این موضوع در 24 سال گذشته به رویه تبدیل شده و اکنون در مارپیچ نرخ ارز، تورم، کاهش رقابتپذیری قرار داریم.

به گفته شاکری با افزایش نرخ ارز مشکل کسری دولت حل نمیشود و اگر بورس تکان خورده و رشد را در آن شاهدیم به علت خام فروشی بسیاری از شرکتها بوده و یا اینکه سود حاصل از معاملات بانکها است و در این صورت تولید شکل نمیگیرد و نیز فقط مواد خام فروخته شده است.

*آمار قاچاق ۲۵میلیارد دلار

وی تأکید کرد: در دولتها مناطق آزاد راه انداخته شد، تا سکوی صادرات کشور باشد، اما الان به سکوی واردات تبدیل شده است و در عین حال براساس آمارها 25 میلیارد دلار قاچاق در کشور وجود دارد.

*وام معوقه ۸۰ هزار میلیارد تومان

شاکری راه برونرفت از مشکلات کنونی را شفافیت بودجه و نظام بانکی و نیز بازگشت وامهای معوق برای حمایت از تولید دانست و گفت: اکنون بودجه و نظام بانکی شفاف نیست و 80 هزار میلیارد تومان وام معوق وجود دارد و در عین حال وجه قالب فعالیتهای بانکهای خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری و هلدینگها ماهیت سوداگرانه دارند در حالی که 15 درصد از وامهای معوق در اختیار تولید است. همچنین در اقتصاد کشور روز به روز نیروی انسانی ارزانتر میشود و بنگاهها به خامفروشی روی آوردهاند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید براینکه نقدینگی حاصل بیثباتی اقتصاد است، اظهار داشت: در صورتی که این نقدینگی در جامعه فعال باشد و در چرخه قرار گیرد، عملکردی مثبت خواهد داشت، اما چون فعال نیست، اثرات سوء در اقتصاد گذاشته است.

وی یادآور شد: تعیین کردن کف یا حداقل برای نرخ ارز مبنا و اساس اقتصادی ندارد و نرخ ارز موجود متعادل بوده که خدشه نیز به آن وارد است. همچنین کاهش نرخ ارز برای تولید، رفاه و صادرات و معیشت مردم امری مثبت است و در عین حال به ضرر سوداگران و بخشهای نامولد است.

شاکری نرخ ارز را عامل تراز کننده بودجه ندانست و گفت: برای خروج از این مشکلات نظارت بر عملکرد مؤسسات مالی و بانکهای خصوصی باید افزایش یابد و دولت ارز را برای معاملات حقیقی نگه داشته و در صورت تشدید تحریم منابع ارزی را برای تولید کالاهای اساسی و دارو هزینه کند و در عین حال سیاستهای تجاری حساب شده تدوین و اجرا شود.