بار کسری بودجه دولت‌ها بر دوش درآمدهای نفتی است

در ششمین نشست تخصصی از همایش نفت و توسعه که با موضوع «نفت، بودجه دولت و توسعه اقتصادی» برگزار شد ، احمد شعبانی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق با اشاره به اینکه چه کشورهایی بودجه شان وابسته به نفت است، گفت: در این کشورها، درآمد نفتی و سیاست های مالی و بودجه ای دولت ها را در بلندمدت با چالش تخصیص بهتر ثروت ملی برای نسل های کنونی و آینده مواجه می کند و سلطه سیاست مالی بر سیاست های پولی و اثرگذاری متغیرهای مالی بر نرخ تورم را به دنبال دارد.

وی ادامه داد: این امر موثر بودن سیاست پولی را تضعیف می کند و موجب می شود تا بار تثبیت اقتصاد کلان بر دوش سیاست های مالی بیفتد.

شعبانی افزود: کشورهای صادرکننده نفت، کم و بیش روند توسعه اقتصادی بی ثبات و ناپایداری دارند و سیاست های پولی در آنها برای مقابله با تورم با محدودیت های خاصی مواجه است.

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) تصریح کرد: محاسبه میزان منابع نفتی در بودجه عمومی ایران برخلاف ظاهر ساده آن کاری پیچیده است و نیاز به تسلط کافی دارد به گونه ای که منابع نفتی بودجه عمومی نه در یک ردیف بلکه در ردیف های متعدد و با نام های مختلف درج می شود.

وی تصریح کرد: همچنین قوانین متعددی در کشور وجود دارد که هر کدام مجوزی برای استفاده بخش دولتی از منابع نفتی صادر کرده اند و بدون توجه به آنها تعیین میزان دقیق وابستگی بودجه به نفت امکان پذیر نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق خاطرنشان کرد: با توجه به شواهد آماری در نظام مالیاتی و مقایسه آن با سایر کشورها باید گفت درآمدهای مالیاتی در تولید ناخالص داخلی کشور سهم اندکی داشته است که این سهم بیانگر قدرت اعمال سیاست مالی در اقتصاد است.

وی ادامه داد: بدیهی است که پایین بودن این نسبت بهمعنای ضعف سیاستهای مالی در کشور است که این سهم اندک از یکسو، بهدلیل فرارهای مالیاتی و وجود بخشهای معاف از مالیات است و از سوی دیگر به اتکای دولت به درآمدهای نفتی بازمیگردد.

شعبانی با اشاره به مهمترین علل و عوامل ایجادکننده ناکارآمدی نظام مالیاتی در ایران خاطرنشان کرد: قوانین و مقررات ناهمسو،  فرآیندهای غیراستاندارد، عدم استفاده از فنآوریهای روز، ارتباط مستقیم بین ماموران مالیاتی و مودیان، فرار مالیاتی زیاد بویژه در دهکهای بالای درآمدی جامعه،ناهمسویی یا عدم استفاده از اهرم مالیات برای کنترل اقتصاد، پایین بودن فرهنگ مالیاتی در جامعه، گستردگی معافیتها در قوانین مالیاتی، نارساییهای اجرایی در مرحله وصول مالیات و  عدم کارایی نظام تنبیه و تشویق و وجود وقفههای مالیاتی از این عوامل است.

وی در ادامه با اشاره به این که سیستم مالیاتی کشور به لحاظ وجود برخی عوامل برون سازمانی و درون سازمانی از کارآیی لازم برخوردار نیست، افزود: عدم تناسب موجود بین درآمدهای دولت، از جمله بین درآمدهای مالیاتی با هزینه های دولت، منجر به ظهور پدیده کسری بودجه در ایران شده است که این امر موجب سهم فزاینده درآمدهای نفتی در بودجه شده است.

شعبانی در پایان اظهار داشت: «بودجه و نفت» در ایران، به هم گره خورده و بیماری اقتصاد ایران برآمده از این پیوند نامیمون است. علاج این بیماری در گرو اصلاح ساختاری و از هم گسستن این پیوند به صورت تدریجی و برنامهریزی شده است.