خوشحالی برای صفر شدن رشد اقتصادی

اقتصاد ایران تا پایان برنامه پنجم توسعه کشور باید به رشد اقتصادی هشت درصدی دست یابد اما در حالی که حدود سه سال از آغاز این برنامه می گذرد این شاخص کلان اقتصادی با کاهش بیش از هشت درصدی در طول یک سال منفی 5.8 درصد برای سال 91 ثبت شد.

سال 81 بالاترین رشد اقتصادی

بررسی رشد اقتصادی کشور طی دهه گذشته نشان از آن دارد که در سال 81 که سومین سال اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی بود روند ملایم افزایش قیمت نفت در بازارهای بین المللی همراه با اجرای سیاستهای پولی و اعتبار معطوف به تامین رشد تولید و کنترل تورم باعث شد که اقتصاد ایران در مسیر رشد مثبت و متعادل قرار گیرد به طوری که رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 76 در این سال به 7.5 درصد رسید که در مقایسه با رشد 3.3 درصدی سال 80 از افزایش چشمگیری برخوردار شد بنابراین طی 10 سال گذشته اقتصاد ایران در سال 81 از بیشترین میزان رشد برخوردار شده است.

سال 82 و آغاز روند کاهشی رشد اقتصادی

در سال 82 که چهارمین سال اجرای برنامه توسعه بود اتخاذ سیاستهای مناسب اقتصادی به همراه افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی سبب شده به رغم مسائل و مشکلات فرا روی اقتصاد کشور و شرایط نامناسب منطقه اقتصاد ایران از عملکرد مثبت و نسبتا متعادلی برخوردار باشد.اما در این سال میزان رشد اقتصادی نسبت به سال 81 کاهش یافت به طوری که رشد تولید ناخالص داخلی به قیمتهای ثابت سال 76 به 6.7 درصد رسید که در مقایسه با نرخ رشد در برنامه سوم توسعه برای سال 82 (6.7 درصد) و همچنین میانگین رشد هدفگذاری شده این برنامه (شش درصد) نشان از تحقق اهداف رشد اقتصادی برنامه سوم توسعه دارد.

کاهش رشد اقتصادی در آخرین سال اجرای برنامه سوم

در آخرین سال اجرای برنامه سوم توسعه اقتصاد ایران با کاهش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی روبرو شد و آن طور که انتظار میرفت و برخلاف انتظار روند مثبت رشد نرخ تولید ناخالص داخلی برخلاف سالهای 81 و 82 در سال 83 ادامه نیافت.

در این سال به دلیل افت محسوس نرخ رشد ارزش افزوده فعالیتهای نفت و کشاورزی و همچنین رکود فراگیر در فعالیتهای ساختمانی که منجر به کاهش شدید قدر مطلق ارزش افزوده آن شد علیرغم ادامه روند شتابان فعالیتهای صنعتی نرخ رشد اقتصادی در سطح 4.8 درصد متوقف شد.

رشد اندک رشد اقتصادی در سال 84

در سال 84 مصادف با اولین سال اجرای برنامه چهارم توسعه تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه با رشد حدود 0.6 درصدی نسبت به سال 83 به 5.4 درصد رسید. در این سال تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بدون نفت نیز از رشد 6 درصدی برخوردار شد که دلیل اصلی این افزایش رشد نسبتا پایین گروه نفت و گاز نسبت به سایر بخشهای اقتصادی در سال مورد بررسی بوده است.

تداوم رشد اقتصادی در سال 85 و 86

تولید ناخالص داخلی به قیمتهای ثابت با رشد 0.8 درصدی نسبت به سال 84 به 6.2 درصد رسید.

در این سال تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بدون نفت نیز 6.6 درصد رشد کرد که دلیل اصلی این افزایش رشد پایینتر گروه نفت و گاز نسبت به سایر بخشهای اقتصادی در سال مورد بررسی بوده است.

در سال 86، تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (قیمتهای ثابت سال 76) با رشد 0.5 درصدی نسبت به سال 86 به 6.7 درصد رسید. در این سال تولید ناخالص داخلی بدون نفت نیز 7.3 درصد رشد داشت که در مقایسه با رشد تولید ناخالص داخلی 0.6 واحد درصد بیشتر است. در این سال نیز رشد پایینتر گروه نفت و گاز نسبت به سایر بخشهای اقتصادی دلیل این فزونی اعلام شد.

کاهش چشمگیر رشد اقتصادی در سال 87

در سال 87 تولید ناخالص داخلی با کاهش چشمگیر نسبت به سال 86 به قیمتهای ثابت رشدی معادل 0.8 درصد داشت که نسبت به نرخ رشد 8.4 درصدی پیشبینی شده در قانون برنامه معادل 7.6 درصد کمتر بود.

مقایسه نرخ رشد عملکردها و اهداف برنامه چهارم توسعه در فعالیتهای مختلف اقتصادی نشان میدهد که عواملی مانند خشکسالی، کاهش تولید و صادرات نفت اثرات رکود جهانی و شرایط نامساعد منطقه مانع از تحقق اهداف برنامه شده است.

عملکرد مطلوب اقتصاد کشور در سال 88 نسبت به سال قبل

در سال پایانی برنامه چهارم توسعه اقتصاد کشور نسبت به سال 87 از عملکرد نسبتا مطلوبی برخوردار بوده است. به طوری که تولید ناخالص داخلی به قیمتهای ثابت نسبت به سال 87 با افزایش 2.2 درصدی به سطح سه درصد رسیده است.

در این سال رشد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت نیز از رشد 3.7 درصدی برخوردار شد.

تداوم افزایش رشد اقتصادی در سال 89

اقتصاد کشور در سال 89 از عملکرد مطلوبی برخوردار بوده است در سال 89 تولید ناخالص داخلی به قیمتهای ثابت 5.8 درصد رشد را نشان میدهد نتایج حاصل از برآورد ارزش افزوده اقتصادی کشور حاکی از آن است که در این سال گروههای کشاورزی، نفت، صنایع و معادن وخدمت به ترتیب از نرخ رشد 8.8، 1.9، 9.3 و 4 درصد برخوردار شدهاند.

در این سال تولید ناخالص داخلی بدون نفت 6.1 درصد رشد داشت که در مقایسه با رشد تولید ناخالص داخلی 0.3 واحد بیشتر بود دلیل بالاتر بودن عملکرد مذکور نرخ رشد پایین (1.9 درصد) ارزش افزوده گروه نفت به قیمتهای ثابت بوده است.

سال90 و آغاز کاهش مجدد نرخ رشد اقتصادی

چندی پیش بانک مرکزی سرانجام پس از گذشت 17 ماه از پایان سال 90 ، نرخ رشد اقتصادی این سال را سه درصد اعلام کرد که در مقایسه با سال 89 معادل 2.8 درصد کاهش یافته است. در این سال این اساس نرخ رشد اقتصادی بدون نفت نیز 3.2 درصد اعلام شد.

ثبت رکورد بی سابقه نرخ رشد اقتصادی در سال 91

در سال 91 نیز روند کاهشی نرخ رشد اقتصادی ادامه یافت و در نهایت اقتصاد ایران رکورد جدیدی را ثبت کرد به طوری که رشد اقتصادی در سال 91 با احتساب نفت منفی 5.8 درصد و بدون نفت منفی 3.1 درصد گزارش شد.

در این زمینه محمد جام ساز، کارشناس اقتصادی معتقد است: در اختیار بودن حجم بالای اقتصاد در دست دولت موجب شده تا نه تنها کشور در زمینهی تولید پیشرفتی نداشته بلکه تضعیف شود ، از اینرو با توجه به درآمدهای گزاف در سالهای اخیر و برنامههایی که دولت در زمینهی توزیع سهام عدالت، خصوصیسازی، کسب درآمد و یا اجرای فاز اول یارانهها داشت، در جهتی حرکت کرد که اقتصاد به مرحلهی ورشکستگی رسید چرا که متغیرهای اقتصادی که برآمده از فعل و انفعالات تحت تاثیر دستورات دولتی است نشانه خوبی از عملکرد دولت را نشان نمیدهد.

وی با بیان این که کشور برای افزایش رشد اقتصادی نیازمند سرمایهگذاری مولد و افزایش بهرهوری است، گفت: سرمایهگذاری مولد میتواند در زمینه تاسیس واحدهای جدید تولیدی و یا راهاندازی واحدهایی که آمادهاند اما به دلیل کاهش نقدینگی و سرمایه در گردش قادر به ادامهی فعالیت نیستند و یا کارخانههایی که نیازمند نوسازی تجهیزات هستند باشد.

در چنین شرایطی باید دید که آیا دولت تدبیر و امید می تواند به وعده خود مبنی بر افزایش 5.8 درصدی نرخ رشد اقتصادی و صفر شدن آن تا پایان سال موفق شود؟