بورسی شدن نفت از واقعیت تا خیال

این روزها رسم پاسکاری در مورد بسیاری از مشکلات اقتصادی به خوبی مشهود است و این بار نیز نوبت به بورس نفت رسیده است و در این مورد نیز هر کسی توپ را در زمین دیگری میاندازد .

به گزارش خبرنگار ایلنا، اگر چه سوابق بورس نفت کیش نشان میدهد که این مسئله چندان خیری برای نفتیها در پی نداشته اما با به پای کارآمدن اجرای بورس برق و یا انرژی همه نگاهها به عملکرد بورس نفت بیش از پیش دوخته شده است.

مجموعه وزارت نیرو که تلاش میکنند به جای سخن گفتن از بورس برق آن را بورس انرژی بدانند قدری آن را متفاوت از بورس نفت میدانند اما برخی کارشناسان تاکید میکنند که سابقه تاریکی که بورس نفت با خود در پی داشته نشان میدهد که شفافیت لازم برای حضور چنین بورسی دست کم در آینده نزدیک فراهم نخواهد بود.

در همین رابطه حسین خزلی خرازی دبیر کل سابق کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار به ایلنا گفته بود که اگر شرکت ملی نفت تمایل دارد نفت خام وارد بورس شود باید کاری کند که خریداران فعلی نفت خام را به سمت بورس سوق دهد و از این طرف نیز باید در چرخههای معاملاتی و خصوصیات قراردادها تغییراتی ایجاد شود.

وی با اشاره به راه اندازی بورس انرژی تاکید کرد: برای راه اندازی بورس انرژی وپرهیز از تکرار تجربه ناخوشایند معاملات نفت در بورس کالای ایران باید ضعفهای موجود در عرضه نفت خام در بورس کالای ایران را شناسایی و ریشه یابی کرد.

به گفته وی معاملاتی که هم اکنون در تالار کیش بورس کالای ایران صورت میگیرد معاملات محصولات پتروشیمی و نفت بورس کالای ایران است که عرضه آن از طریق تالار بورس کالای ایران در کیش انجام میگیرد.

خرازی تاکید کرد: تالار معاملاتی نفت و پتروشیمی بورس کالای ایران در کیش نباید با شرکت بین المللی بورس نفت ایران که در سال ۸۴ در کیش به ثبت رسید اشتباه شود.

دبیر کل کانون سابق کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار با تاکید بر لزوم ریشه یابی مشکلات عرضه نفت خام در بورس کالا گفت: اگر علت موفق نشدن معاملات نفت خام در بورس کالای ایران مشخص شود میتواند در آینده نیز به بهتر اجرا شدن معاملات در بورس انرژی و مشتقات نفتی کمک کند.

وی از جمله مهمترین مشکلات موجود در معاملات نفت را نحوه و میزان عرضهآن توسط عرضه کنندگان دانست و گفت: شرکت ملی نفت به عنوان عرضه کننده نفت خام نحوه عرضه، میزان عرضه و قیمت پایه فروش وسایر خصوصیاتی را که برای قراردادهای عرضه نفت گذاشته را به گونهای طراحی کرده است که برای کسی خرید نفت خام در بورس کالای ایران صرف نمیکند و خریداران تمایلی به این گونه معامله کردن ندارند.

خرازی با اشاره به اینکه نحوه عرضه، تناژتحویل و قیمت معاملات و تسویه آن به گونهای بود که خریداران کمتری سراغ آن میرفتند گفت: به نظر من اگر شرکت ملی نفت تمایل دارد نفت خام وارد بورس شود باید کاری کند که خریداران فعلی نفت خام را به سمت بورس سوق دهد و از سوی دیگر نیز باید در چرخههای معاملاتی و خصوصیات قراردادها تغییراتی ایجاد شود تا خریداران متعدد بتوانند نفت خام و محصولات بالادستی را از بورس کالا خریداری کنند.


به گفته وی حدود ۱۰۰ سال است که نفت توسط وزارت نفت و شرکت ملی نفت و خارج از بورس فروخته میشود و هیچ شفافیتی ندارد چنانچه هیچ وقت گزارشی دقیق داده نشده است که محمولههای نفت را به صورت نقدی و سلف چه کسانی میخرند و دقیقاً هر محموله کی فروخته شده و چند فروخته شده است.

وی ادامه داد: تا زمانی که ارادهای برای این شفافیت وجود نداشته باشد و یا از نظر امنیت ملی افشاء این جزییات به صلاح نباشد امکان عرضه نفت در هیچ بورسی محیا نخواهد شد.

وی با اشاره به تاکید چند باره رئیس جمهور بر لزوم شفافیت و رقابت در بورس و تشکیل بورس نفت گفت: نفت با شرایط فعلی در هر بورسی که عرضه میشود منجر به معامله نمیشودو اصولا بورسی که در آن یک فروشنده باشد و شرایط را به صورت تحمیلی مشخص کند، بورس نیست و معاملات در آن بورس رشد نخواهد کرد.

اما آنچه که برخی دیگر از کارشناسان به عنوان موانع اجرای بورس انرژی عنوان میکنند علاوه بر ناهماهنگی بدنه مجموعههای نفتی تعداد عرضه کنندگان است که البته اطلاعات آنها با شفافیت لازم اعلام نشده و همین مسئله باعث ایجاد مشکلات بیشتر میشود.

محمدرضا پورابراهیمی عضو شورای عالی بورس و عضو هیات مدیره بورس کالا در همین رابطه در گفتوگو با ایلنا با اشاره به اینکه در بورس به این دلیل که اجباری در پذیرش نیست باید شرایطی فراهم شود تا به سازمانها کمک شود گفت: باتوجه به اینکه قرار است در بورس انرژی محصولات مرتبط با انرژی عرضه شود باید تمهیداتی اتخاذ شود تا مشکل ایجاد نشود چرا که عرضه کنندگان اکثرا مجموعههایی هستند که مرتبط با دولت هستند و نیاز به هماهنگیهای لازم در بدنه مجموعههای دولتی دیده میشود تا محصولات مورد نظر با سهولت عرضه شود.

وی تاکید کرد: در همه جا رسم به همین صورت است که کالاهایی که استاندارد لازم را دریافت میکنند امکان پذیرش در بورس را کسب میکنند ولی باید در مورد بورس انرژی تاکید کرد که چون عرضه نفت در کشور ما سالها به صورت سنتی بوده و فروش خارجی هم در کنار آن داشته در مجموع کشف قیمتی برای آن صورت نمیگرفت و خیلی موفق نبوده است.

به گفته وی باید در ابتدا دستگاههای دولتی که عرضه کننده هستند را در این زمینه توجیه کرد که این به غیر از نفت خام است که مالکیت آن در اختیار دولت است.

پورابراهیمی از دیگر راهکارهای لازم برای اجرای بهتر بورس انرژی را افزایش تعداد عرضه کنندگان دانست که میتوانند در این فرآیند مشارکت داشته باشند تا این عرضه تنها به یک مجموعه خاص محدود نشود.

عضو شورای عالی بورسدر خصوص پیش بینی اجرای بورس انرژی افزود: باید در زمان اجرای بورس انرژی دید که شرایط عرضه به چه صورت است که البته در آن زمان اگر مقررات دست و پاگیر برای عرضه کنندگان نباشد و بلوکهایی که قصد عرضه آن را دارند منطقی و قابل قبول باشد میتوان به رونق بورس انرژی امیدوار بود.

وی تاکید کرد: نباید نگرانیهایی که در عرضه نامناسب نفت خام در چند مورد وجود دارد را در افتتاح بورس انرژی درنظر داشت چرا که تجربه بورس کالا در کشور ما جدید است که در همین تجربه اندک نیز نقاط ضعف و قوت بسیاری دیده میشود که میتوان در تجربه بورس انرژی از آن استفاده کرد.

عضو شورای عالی بورس ادامه داد: از این طریق میتوان رویکرد تعادل قیمتی را در اقتصادی ایجاد کرد که اعتقاد داریم باید بازار آن را مدیریت کند.

اما ارسال نامهای از سوی مجموعه بورس به وزارت نفت آغاز بحثهای حاشیهای بود که عملا رسیدن به نتیجه در مورد اصل موضوع را با تردید روبرو کرده است. چندی پیش مسئولین بورس کالا اعلام کرده بودند که در نامهای به وزیر نفت خواهان جلسهای حضوری با وی هستند تا بتوانند بیشتر در مورد مشکلات صحبت کنند.

در همین زمینه رئیس هیئت مدیره بورس کالا تاکید کرده بود که همه راهها و پیشنهادات برای فروش نفت به مجموعه وزارت نفت و شرکت ملی نفت ارائه شده و نامه اخیر اتمام حجت با آنها است تا بگوییم ما همه تلاش خود را کردهایم ولی با توجه به نگاه آنها به این بورس بعید است این مسائل نیز راه گشا باشد.

اما اخیرا وزیر نفت در حاشیه همایش فناوری و نوآوری در صنعت نفت و در نشستی کوتاه که با خبرنگاران داشت نسبت به این مسئله اظهار بیاطلاعی کرده و گفته بود که تاکنون نامهای از سوی بورس کالا به وزارت نفت ارسال نشده است.

پورابراهیمی نیز در همین رابطه در واکنش به این صحبتهای وزیر نفت به ایلنا گفت: نامه بورس کالا تنها برای یک جلسه حضوری با وزیر نفت بود تا بتوان بیشتر پیگیر مسائل و مشکلات موجود در این زمینه شد.

وی تاکید کرد: نمیدانم وزارت نفت چطور نامههای خود را بررسی میکند که وزیر نفت از وجود چنین نامهای اظهار بیاطلاعی کرده است.

گذشته از شکی که در مورد این بیاطلاعی مجموعه نفت وجود دارد باید تاکید کرد که حضور بورس انرژی به عنوان ترمیم کننده و یا متمم بورس نفت میتواند راهی برای توسعه صنعت و یا حتی فناوریهای موجود در صنعت نفت باشد.

شاید بهتر باشد به جای باز کردن پای سرمایه گذاران خارجی در پروژههای داخلی که اصلیترین عقبه آن از بین رفتن توان داخلی است این سرمایهها را به سمت بازارهایی مثل بورس انرژی سوق دهیم تا با راه اندازی آن ضمن رقابتی شدن قیمتها در حوزه نفت بتوان شاهد رشد این صنعت بود. البته باز هم با همه این تفاسیر آینده روشن با یک علامت سوال به سمت مجموعه نفت و تصمیم گیران اصلی سوق داده میشود.