پلاتین - Platinum

پلاتین یکی از عنصرهای شیمیایی و از فلزات است. عدد اتمی این عنصر ۷۸ و نشانه اختصاری آن Pt است. پلاتین فلزی به رنگ سفید-خاکستری، متراکم، و چکشخور است و از باارزشترین فلزات گرانبها محسوب میشود.

پلاتین از نادرترین عناصر در پوسته زمین و غلظت آن فقط ۵ در میلیارد است. سالانه تنها حدود ۲۰۰ تن پلاتین، یعنی معادل یکبیستم تولید طلا، در سراسر دنیا استخراج میشود که بیشتر از سنگهای معدنی حاوی نیکل و مس به دست می آید. حدود هشتاد درصد پلاتین دنیا در آفریقای جنوبی تولید میشود.

تاریخچه

پلاتین از واژه اسپانیولی Platina که به معنی نقره کوچک میباشد، گرفته شده است. سالهای زیادی است که پلاتین طبیعی و پلاتین غنی شده آلیاژی شناخته شده است. این فلز توسط سرخپوستهای کلمبیایی استفاده میشده است و اولین مرجع اروپایی به پلاتین در سال 1557 در نوشتههای انسانشناس ایتالیایی " Julius Caesar Scaliger" دیده میشود که از آن ، بهعنوان یک فلز اسرار آمیز که از معادن آمریکای مرکزی بین Darién ( پاناما ) و مکزیک استخراج شده و نیز گفته شده است: "تا کنون حتی با هنرهای اسپانیایی ها هم غیر قابل ذوب است."

اسپانیائیها این فلز را وقتی اولین بار وارد اسپانیا شدند Platina نامیدند. آنها به آن ، به چشم یک ناخالصی در نقره ای که استخراج میکردند نگاه میکردند و اغلب از آن صرف نظر میکردند.
پلاتین توسط "Antonio De Ulloa" ستاره شناس و "Don Jorge Juan y Santacilia" کشف شد.

کاربرد:

- از پلاتین در جواهرات ، سیم ، ساخت ظروف با تحمل حرارتی بالا برای مصارف شمیایی و کورههای برقی حرارت بالا استفاده میشود.

- از پلاتین خوب جدا شده به عنوان کاتالیزور استفاده میشود. برای مثال در مبدلهای کاتالیزوری خودروها و فرایندهای صنعتی مختلف مانند ساخت اسید سولفوریک استفاده میشود.

-این فلز میتواند مقدار زیادی از گاز هیدروژن را جذب کرده ، هنگامی که حرارت داده میشود، آن را آزاد کند. از این جهت بهعنوان منبع ذخیره گاز در وسایل نقلیه و در سلول سوختی مطالعه میشود.

- صنایع شمیایی از مقدار قابل توجهی پلاتین یا آلیاژ پلاتین- رادیوم بهعنوان کاتالیزور و به شکل توری ریزبافت برای کاتالیز کردن اکیسیداسیون انتخابی آمونیاک برای تهیه اکسید نیتریک که ماده خام برای کودها و مواد منفجره میباشد و اسید نیتریک استفاده میکنند.

- پلاتینهای کاتالیزوری در تصفیه نفت خام و بهسازی فرایند تولید بنزین اکتان بالا و همچنین ترکیبات معطر در صنعت پتروشیمی کاربرد دارند.

- ضریب انبساط این فلز برابر با شیشههای Soda-Lime-Silica بوده و در ساخت الکترودهای آببندی شده در سیستمهای شیشهای کاربرد دارد.

- آلیاژ پلاتین و کبالت ، خاصیت مغناطیسی عالی دارد. آلیاژی که از 76% پلاتین و 23% کبالت تشکیل شده باشد، از نظر مغناطیسی بسیار قوی میباشد.

- آلیاژ 10/90 پلاتین/اوسمیوم برای ساخت ضربان ساز قلب ، دریچههای جایگزین و سایر کاشههای جراحی استفاده میشود.

- این فلز در پوشش کلاهکهای دماغه موشکها و نازل سوخت موتور جت و دیگر وسایلی که میبایست با ضریب اطمینان بالایی در حرارتهای بالا و در تناوبهای زمان طولانی کار کنند، کاربرد دارد.

- سیمهای پلاتینی ، وقتی در معرض متیل الکل قرار میگیرند، با رنگ قرمز تیره میدرخشند، درست همانند کاتالیزوری که الکل را به فرمالدئید تبدیل میکند. این پدیده بهصورت تجاری در ساخت فندک سیگار و دستگرمکنها استفاده میشود.

- Cis-platin با فرمول PtCl2(NH3)2 ، دارویی است که در درمان انواع خاصی از سرطانها که شامل سرطان خون (Lukemia) و سرطان بیضه میشود، کاربرد دارد.