شجری: 16 میلیارد دلار منابع ارزی قربانی سیاست‌های غلط شده است

هوشنگ شجری در خصوص نرخ ارز تصویب شده 1050 تومان در بودجه90 و افزایش آن به بیش از 1350 تومان، اظهار داشت: نرخهای ارز تصویب شده و یا دولتی لزوما نرخهای مبنا در بازار آزاد نیستند و حتی بانک مرکزی نیز نمیتواند به آن وفادار بماند.
وی با اشاره به اینکه در بازار آزاد عرضه و تقاضا قیمتها را تعیین میکنند، بیان داشت: دلایل مختلفی از قبیل محدودیت در عرضه و یا افزایش تقاضا، ارز دو نرخی را بوجود میآورد یک قیمت که توسط دولت عرضه و نرخ دیگر در بازار آزاد تعیین میشود.

*تقاضای واسطهها تابع تقاضای واقعی است

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه تقاضا به دلیل واردات، مسافرت و سرمایهگذاری در خارج است، گفت: عدهای نیز برای احتکار ارز، هنگامی که بازار دچار نوسان شده و یا بر اساس پیشبینی مردم افزایش خواهد یافت متقاضی ارز شده و آن را میخرند تا در آینده گرانتر بفروشند البته عدهای نیز میخرند تا مجبور نباشند آن را گرانتر بخرند در واقع تقاضا به جلو میافتد. تقاضای این عده واقعی است اما میخواهند زودتر از موعد برآورده شود.
وی راجع به نقش دلالان و واسطهها در افزایش نرخ ارز، بیان داشت: تا هنگامی که تقاضای واقعی وجود نداشته باشد واسطهها نمیتوانند کاری انجام دهند و هنگامی که در بازار آزاد روی پیشبینیها، بحرانها و محدود شدن امکانات ارزی نرخ جدیدی به وجود میآید باعث میشود گمانهزنیهایی در بازار به وجود آید و حتی افرادی که مصرف کننده نهایی ارز هستند ارز تقاضا کرده و تقاضای واسطهها تابع این تقاضای نهایی است که ارز را خریداری میکنند.

*ارز دو نرخی و تبعات آن ریشه در سیاستهای بانک مرکزی دارد

این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: بعضی مواقع واسطهگرها به نوسانات بازار دامن میزنند بخصوص افرادی که سرمایهگذاری وسیعی در بازار ارز انجام میدهند اما ریشه آن را باید در سیاستهای ارزی بانک مرکزی جستجو کرد.
وی با اعتقاد به اینکه اکنون نرخ واقعی دلار بسیار بیشتر از آن چیزی است که بانک مرکزی اعلام کرده و یا سعی میکند به آن وفادار باشد تصریح کرد: این امر ناشی از تجربه تورم 10 ساله در ایران است و هنگامی که نرخ تورم بالاتر از تورم جهانی است باید نرخ ارز متناسب با نرخ تورم افزایش یابد که در غیر این صورت زمینه برای ارز دو نرخی به وجود میآید.
شجری در ادامه افزود: با فراهم شدن زمینه ارز دو نرخی تاثیر واسطهها افزایش یافته و نوسانات بازار را تشدید میکنند در حالی که بانک مرکزی اقدامات لازم را در خصوص افزایش نرخ ارز متناسب با تورم و در راستای جلوگیری از دو نرخی شدن ارز انجام نداده است و تمام تئوریهای اقتصادی این مهم را بیان میدارد.

*ارز دو نرخی و 16 میلیارد دلار ذخیره تلف شد

این کارشناس اقتصادی راجع به اقداماتی که بانک مرکزی ملزم به اجرای آنها بود، بیان داشت: بانک مرکزی باید پایه پولی را تغییر میداد و در سال گذشته که بانک مرکزی از طریق بازار برای تثبیت نرخ ارز اقدام کرد باید نرخ رسمی ارز را افزایش داده و مانع از افزایش کاذب قیمت نرخ ارز در بازار میشد در حالی که بانک مرکزی این اقدام را انجام نداده و امکانات خود را هزینه کرده و از طریق فروش ارز در بازار سعی کرد نرخ را ثابت نگه دارد.در حدود 16 میلیارد دلار ذخیره بانک مرکزی از بین رفت و نرخ بازار تثبیت نشد و ایران دچار بدترین حالت یعنی دو نرخی شدن نرخ ارز شد.
وی ادامه داد: در راستای اشتباهات بانک مرکزی عملاً بازار ارز سه نرخی شد، نرخ بانک مرکزی، قیمت بازار آزاد و ارز مسافرتی که نتیجه ارز سه نرخی ایجاد رانت در معاملات ارزی است.

*هر ماه تاخیر در تثبیت نرخ ارز تبعات سنگینتری دارد

شجری در ادامه تصریح کرد: افرادی که با بانک مرکزی ارتباط داشته و یا میتوانند از اسناد جعلی استفاده کنند ارز را به نرخ رسمی از بانک مرکزی میخرند و در بازار آزاد گرانتر میفروشند و در واقع افرادی که میتوانند پل ارتباطی با بانک مرکزی داشته باشند سودجویان واقعی هستند و سرانجام بانک مرکزی ناگزیر خواهد شد نرخ رسمی ارز را افزایش دهد و کاری که اکنون به راحتی میتواند انجام دهد چند ماه دیگر به سختی انجام خواهد گرفت که علاوه بر ایجاد رانت نتیجه موردنظر را بدست نمیآید.
این کارشناس اقتصادی بیان داشت: اگر بانک مرکزی سال گذشته ارزش پول را تثبیت میکرد یعنی نرخ ارز رسمی را افزایش میداد اکنون گرفتار این وضعیت نبودیم و اگر اکنون تثبیت شود از ایجاد شرایط بدتر در آینده جلوگیری خواهد شد.

*ارز دو نرخی مفاسد زیادی به دنبال دارد

وی با اعتقاد به اینکه نرخ ارز رسمی باید افزایش یافته و تکنرخی شود، گفت: دو نرخی بودن ارز مفاسد زیادی را به دنبال دارد، سیستم اداری فاسد بوجود میآورد، رانت را موجب میشود، منابع ارزی کشور را هدر میدهد در ضمن اینکه صادر کنندگان سعی میکنند ارز را خارج از سیستم بانکی در بازار آزاد بفروشند و لذا صادرات قاچاق شکل میگیرد.
وی با بیان اینکه ایران سیستم چند نرخی ارز را در سال 1308 شروع کرد، اظهار داشت: ایران یک تجربه 80 ساله دارد و در این مدت چند بار سیستم چند نرخی را کنار گذاشت دو بار قبل و دو بار بعد از انقلاب در ضمن اینکه بانک مرکزی نیز به مشکلاتی که سیستم چند نرخی بوجود میآورد واقف است.
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: اگر بانک مرکزی نمیتواند نرخ بازار آزاد را تعدیل کند و بدین منظور باید میلیاردها دلار از ذخیره خود را وارد بازار کند تا نرخ تعدیل شود میتواند نرخ خود را بدون تاثیرات فشارهای تورمی افزایش دهد و احتمالا بانک مرکزی نگران است که افزایش نرخ ارز فشارهای تورمی بوجود بیاید.

*سیاستهای بانک مرکزی ارز مصرفی را به کالای سرمایهای تبدیل کرده است

شجری راجع به اینکه اکنون بانک مرکزی دلار 1300 تومانی به صرافیها ارائه میکند، بیان داشت: اعتبارات اسنادی که دولت و بانکها برای وارد کنندگان گشایش اعتبار میکنند دلاری 1070 تومان است و صرافیها ارز را فقط به متقاضیان بازار آزاد و مسافران میفروشند و در حالی که هر روز بانک مرکزی تعداد قابل توجهی ارز به صرافیها میدهد اما هنگام مراجعه به صرافی بیان میشود که دلار موجود نیست زیرا صرافیها نیز با پیشبینی افزایش نرخ ارز از فروش آن خودداری میکنند در ضمن اینکه تقاضای ارز نیز افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه ارز یک کالای مصرفی است و برای واردات کالا یا مسافرت استفاده میشود، عنوان کرد: این در حالی است که اکنون ارز به یک کالای سرمایهای تبدیل شده و در واقع متقاضیان برای دفاع از ارزش پولشان ارز میخرند.

*منابع ارزی کشور قربانی سیاست غلط تثبیت نرخ ارز

این کارشناس اقتصادی معتقد است: اصرار بر تثبیت نرخ ارز در بانک مرکزی در حالی که از عهده آن برنمیآیند اشتباه بوده و مشکلات زیادی را به وجود آورده است و اکنون بانک مرکزی مجموع ذخایری که برای تثبیت نرخ ارز وارد بازار میکند را تلف کرده است در واقع منابع ارزی کشور قربانی سیاست غلط تثبیت نرخ ارز شده است.
شجری متذکر شد: عدم تثبیت نرخ ارز فقط متاثر از عدم کارایی بانک مرکزی نیست بلکه کشوری که اقتصاد تورمی دارد نمیتواند نرخ ارز را تثبیت کند و اکنون بانک مرکزی باید قیمت عرضه و تقاضا را بپذیرد تا از هدر رفتن ذخایر خود جلوگیری کرده و نرخ واقعی شود لذا قیمت را عرضه و تقاضا و نسبت تورم داخلی به خارجی تعیین کند.
وی با اشاره به تجربه سال 72 گفت: در آن سال ذخایر از بین رفت و نرخ ارز تثبیت نشد و هنگامی که ذخایر ارزی تمام شد نرخ ارز به طور سرسامآوری شروع به افزایش یافت و در آن هنگام پس از بین رفتن ذخایر ارزی دلار از نرخهای بازار آزاد تبعیت کرد اکنون نیز بانک مرکزی به جای اینکه سیاست تنزل ارزش خارجی پول را در پیش گیرد و نرخ ارز را متناسب با عرضه و تقاضا و تورم به طوری که عرضه و تقاضا را متعادل کند بیجهت منابع را هدر میدهد.

*منابع ارزی برای قاچاق از بازار آزاد تامین میشود

این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: چه افرادی متقاضی ارز هستند؟ در حال حاضر ارزی که با آن کالای قاچاق وارد میشود منابع از بازار آزاد تامین میشود و بانک مرکزی نیز این بازار آزاد را رونق میبخشد در حالی که اگر نرخها واقعی باشند صرف نمیکند که ارز را برای قاچاق هزینه کند به گونهای که نرخ ارز کشورهای صنعتی تعیین میشود.
وی با بیان اینکه اگر زمانی بانک مرکزی قادر به کنترل تورم شود آنگاه نرخ ارز نیز به طور منطقی تثبیت خواهد شد، خاطرنشان کرد: افزایش نرخ ارز تاثیرات تورمی خواهد داشت و این هزینهای است که باید برای یک سیاست درست بپردازیم البته آثار تورم را میتوان تعدیل و تحمل کرد آمار آثار ارز دو نرخی قابل تحمل نیست. به عنوان مثال سال 1381 ایران سیستم تک نرخی اعلام کرد و تمام نرخهای پایین و بالا را از بین برد و برخلاف انتظار تورم شدید سیستم کشور را به سمت یک مکانیزم درست سوق داد و تا یک سال گذشته ادامه داشته است.
این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: بانک مرکزی باید پاسخگو باشد که چرا یک سیاست غیرقابل اجرا، در حالی که عدم موفقیت آن بر همگان روشن بوده را اجرا کرده است.
شجری در خصوص این مطالب که در گذشته اظهارنظرهای بانک مرکزی در خصوص کنترل بازار ارز عملی میشد اما اکنون سیاستهای اعلامی بانک مرکزی تاثیرگذار نیست، گفت: به این اظهارنظرهای بانک مرکزی شوک گفته میشود هنگامی که بانک اعلام میکند که نرخ کاهش مییابد دلالان میترسند و از بازار خارج شده و متقاضیان از خرید ارز بازار آزاد خودداری میکنند و همه دست نگه میدارند اما پس از مدتی این اتفاق نمیافتد این شوکها دو یا سه بار جواب میدهد که با شوک روانی میتوان نرخ را تثبیت کند اما پس از چند بار دیگر بانک مرکزی اعتبار کلامی خود را از دست میدهد.