فینال مذاکرات؟

تیم مذاکرهکننده هسته‎ای ایران صبح روز گذشته تهران را به مقصد وین ترک کرد تا پس از گفتوگوهای دوجانبه‎ای که با مقامات برخی کشورهای عضو 1+5 داشت با آمادگی بیشتری در پنجمین دور از مذاکرات وین برای آغاز پیشنویس توافقنامه جامع حضور یابد. خبرنگار اعزامی روزنامه «دنیای اقتصاد» به وین، پیش از آغاز گفتوگوها از حمید بعیدینژاد، مدیرکل سیاسی و بینالمللی وزارت خارجه، در مورد آینده مذاکرات با توجه به برگزاری گفتوگوهای دو جانبه قبل از شروع مذاکرات رسمی پرسید و بعیدینژاد گفت: «گفت‎وگوهای مفیدی بود و این مشورت‎ها برای این بود که از وقت و زمان استفاده بهتری شود؛ دو طرف به کار نگارش متن توافق توجه دارند و در تلاشیم تا سریعتر به نتیجه برسیم.»
این دور از مذاکرات که بسیاری آن را «حساس» می‎خوانند، برخلاف اغلب دوره‎های پیشین که با شام کاری کاترین اشتون و محمد جواد ظریف آغاز می‎شد، با ناهار کاری دو طرف آغاز شد. پس از ورود تیم هسته‎ای ایران به محل مذاکرات، ساعت یک ظهر به وقت وین، اشتون و ظریف، در آژانس بینالمللی انرژی اتمی با یکدیگر دیدار کردند و مذاکرات با ناهار کاری نماینده 1+5 و رئیس هیات مذاکرهکننده ایران کلید خورد.
پس از آن نیز نشست سهجانبه محمد جواد ظریف، کاترین اشتون و ویلیام جوزف برنز، بعدازظهر دوشنبه ساعت 16 به وقت وین در هتل کوبورگ آغاز شد. در این دیدار سهجانبه که بعد از ملاقات و ناهار کاری وزیر امور خارجه ایران و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد، طرفین درخصوص محورها و موضوعات مطرح در مذاکرات رسمی ایران و 1+5 در مسیر آغاز روند نگارش متن مشترک توافق جامع، رایزنی و تبادلنظر کردند؛ اما تا لحظه تنظیم این گزارش، خبری از این مذاکرات سهجانبه منتشر نشده بود.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران که در راس هیات مذاکرهکننده و تیم کارشناسان فنی و حقوقی راهی وین شده است درباره آغاز نگارش متن توافق جامع در این دور از مذاکرات تاکید کرد: «همه علاقهمند به آغاز نگارش هستند و برای آن تلاش میکنیم.» ظریف با تاکید بر انجام ملاقات‎های دوجانبه گفت: «احتمالا مذاکرات در روز سهشنبه نیز در چارچوب ملاقاتهای دو جانبه دنبال خواهد شد و شاید نشست افتتاحیه یا جلسه رسمی نداشته باشیم.»
به گزارش «ایرنا»، ظریف درباره آغاز نگارش متن توافق نهایی گفت: «درچند ماه گذشته بحث‎های متعددی با گروه 1+5 داشته‎ایم و فکر می‎کنم باید در این مرحله کار نگارش متن توافق نهایی آغاز شود.» وزیر خارجه ایران با تاکید بر اینکه اگر طرف مقابل با واقع بینی وارد مذاکرات شود امکان توافق نهایی وجود دارد گفت: «اما اگر غیر منطقی برخورد کنند ما هم بر اساس حفظ حقوق ملت‎مان رفتار خواهیم کرد.» به گفته ظریف، اگر اراده واقعی در طرف مذاکرهکننده مقابل وجود داشته باشد رسیدن به توافق امکانپذیر است.
ظریف در پاسخ به این سوال که آیا در مهلت تعیین شده 6 ماهه و تا 20 ژوئیه امکان توافق نهایی وجود خواهد داشت، گفت: «قرار نیست در این مرحله به توافق نهایی برسیم و هنوز تا ضربالاجل اول که پایان تیرماه است، یک ماه فرصت داریم و در صورتی که در این یک ماه نیز به توافق برسیم تا ضربالاجل دوم که بهمنماه است، فرصت خواهیم داشت.» در ادامه وزیر امور خارجه درباره اینکه آیا در طرف مقابل اراده‏ای برای دستیابی به توافق تا 20ژوئیه مشاهده می‎کند یا خیر، گفت: «آنچه از بازیگران مختلف غربی به اشکال مختلف دیده و شنیده‎ایم آنها نیز ابراز علاقه کرده‎اند که در همین فرصت تعیینشده 6 ماهه مذاکرات به نتیجه برسند.» ظریف با بیان اینکه هنوز اختلافنظرهایی وجود دارد، افزود: «بعد از پایان این مرحله ما هنوز یک ماه دیگر فرصت داریم و احساس من این است که اگر طرف مقابل آمادگی مذاکره جدی داشته باشد امکان توافق هست.»

مذاکرات تفاوت چندانی ندارد
پس از پایان ناهار کاری و رایزنی‏های وزیر امور خارجه ایران با مسوول عالی سیاست خارجه اتحادیه اروپا، ظریف در رابطه با این نشست گفت: «بحث‎های خوبی داشتیم. در جلسه عمومی سهشنبه صبح نیز بحث مفصلی خواهیم داشت.» به گزارش خبرگزاری تسنیم، وزیر خارجه ایران ادامه داد: «بر خلاف آنچه گفتم، ممکن است جلسه عمومی نداشته باشیم، تصمیم گرفتیم یک جلسه عمومی داشته باشیم و موضوعات را یکبار دیگر مرور کنیم. پس از آن به جلسات فنی و دوجانبه نیاز داریم تا ببینیم زمینه برای رسیدن به مبنای مشترک برای نوشتن متن مشترک آماده می‎شود یا خیر.» سرپرست تیم هستهای افزود: «مذاکرات این دور مانند مذاکرات دورههای قبل است و تفاوت چندانی ندارد.»

ظریف: انشاءالله بازی را میبریم
همچنین به گزارش «ایسنا»، مسابقه فوتبال ایران و نیجریه یکی از مهمترین حاشیههای پررنگی است که بر این دور از مذاکرات هستهای در روز نخست سایه افکنده است. نتیجه و تماشای بازی از جمله سوالاتی است که وزیر خارجه طی سفر به وین در لابهلای سوالات هستهای به آن پاسخ داد. خبرنگاران از ظریف پرسیدند که نکند به خاطر بازی ایران و نیجریه دیدار با اشتون را به ظهر انداختید که او با خنده پاسخ داد: «خیر، قرار است بعد از ناهار نشست سه جانبه داشته باشیم.» وزیر خارجه ایران در عین حال درباره تماشای مسابقه فوتبال گفت که امیدواریم بتوانیم به همراه اعضای تیم، خبرنگاران و رسانههایی که در این سفر همراه ما هستند، مسابقه را تماشا کنیم. ظریف گفت: «انشاءالله این تیم را میبریم.»

اعضای تیم آمریکا در مذاکرات
در عین حال روز دوشنبه هیات آمریکایی نیز برای انجام دور پنجم مذاکرات ایران و 1+5 وارد وین شد. از نکات قابل توجه این دور از مذاکرات، حضور رسمی ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه آمریکا و نفر دوم وزارت خارجه این کشور است. ویلیام برنز در دورههای قبلی مذاکرات هستهای ایران و 1+5 نماینده آمریکا بوده است و از جمله کارشناسان ارشد این وزارتخانه در موضوع ایران است. در عین حال خبرنگار «ایسنا» اطلاع یافت که برنز صرفا در نشست جداگانه با ایران که روز گذشته با حضور کاترین اشتون صورت گرفت، حضور داشت و در مذاکرات رسمی حضور نمییابد؛ اما او در وین بهسر میبرد و از تیم مذاکرهکننده کشورش به سرپرستی وندی شرمن در مذاکرات پشتیبانی میکند. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه پیشین آمریکا اخیرا در کتابی که منتشر کرده است اعلام کرده که ویلیام برنز و جیک سالیوان همواره در مذاکرات هستهای ژنو و وین در پشت پرده حضور داشته، اما از نگاه رسانهها و خبرنگاران خود را پنهان نگه میداشتند. بر اساس اعلامیه‎ای که وزارت خارجه آمریکا منتشر کرد، وندی شرمن، معاون سیاسی وزیر خارجه آمریکا، بروک اندرسون، مشاور ارشد امور خاورمیانه شورای امنیت ملی آمریکا و معاون مشاور امور سیاسی در مذاکرات هستهای، جیمز تیمبی، مشاور ارشد شرمن در امور کنترل سلاح و امنیت بینالملل، پائول اروین، مدیر عدم اشاعه شورای امنیت ملی، آدام زوبین مدیر دفتر داراییهای خارجی وزارت خزانهداری آمریکا، ریچارد نفیو، معاون هماهنگکننده امور تحریمهای وزارت خارجه، کوین ویل، مدیر امنیت و حفاظت هستهای وزارت انرژی آمریکا، ماری هارف، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، آلن ایر، سخنگوی فارسیزبان وزارت خارجه آمریکا، مصطفی پوپال دستیار ویژه وزیر خارجه آمریکا و کارلوس دی خوانا، دستیار ویژه شرمن اعضای هیات آمریکایی هستند. در این دور از مذاکرات ترکیب تیم مذاکرهکننده آمریکا، تغییراتی داشته است. ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه، مصطفی پوپال، دستیار ویژه وزیر خارجه آمریکا و کوین ویل مدیر امنیت و حفاظت هسته‎ای وزارت انرژی آمریکا به ترکیب تیم مذاکرهکننده آمریکا اضافه شده‎اند.

ابراز امیدواری بانکیمون
از دیگر سو، دبیرکل سازمان ملل نسبت به انعطاف طرفهای ذیربط در برنامه هستهای ایران ابراز امیدواری کرد. به گزارش «ایسنا»، دفتر اطلاعرسانی دبیرکل سازمان ملل در بیانیهای با اشاره به دیدار بانکیمون، دبیرکل سازمان ملل با اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیسجمهوری ایران اعلام کرد که در این دیدار برنامه هستهای تهران و اوضاع سوریه و عراق مورد بررسی قرار گرفت. بانکیمون در این نشست ابراز امیدواری کرد که طرفهای ذیربط انعطاف کافی را برای پاسخگویی به مهلت نهایی تعیین شده در 20 ژوئیه به منظور تعامل با برنامه هستهای ایران نشان دهند.

نشانههای حل مسائل با ایران
از دیگر سو، یک دیپلمات غربی حاضر در مذاکرات ایران و گروه 1+5 می‏گوید، نشانههایی از رسیدن به راهحل برای مسائل مختلف با ایران وجود دارد. به گزارش «ایسنا»، به نقل از خبرگزاری فرانسه، این دیپلمات غربی گفت: «هنوز کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد. همچنین نشانههایی از رسیدن به راهحل برای مسائل مختلف وجود دارد، اما همه اینها بسیار شکننده هستند.» او همچنین تاکید کرد: «در مورد مسائل مهمتر هنوز نشانههایی برای رسیدن به راهحل وجود ندارد.»
مذاکرات وین 5 که از روز دوشنبه با ناهار کاری ظریف و اشتون آغاز شد، در زمره مراحل حساس مذاکرات جامع میان ایران و 1+5 به شمار می‎رود. این بار طرفین پس از مذاکرات بدون پیشرفت وین 4، بار دیگر گردهم می‎آیند تا با توجه به رایزنی‎های دو جانبه قبل از برگزاری این دور از مذاکرات، از کلیات وارد جزئیات و نگارش متن سند توافق نهایی یا همان آخرین گام توافق ژنو شوند. ایران و گروه 1+5 در مذاکرات وین 4 به دلیل اختلافات بسیاری که بر سر موضوعات مختلف با یکدیگر داشتند، نتوانستند وارد نگارش متن شوند. پس از این مذاکرات بدون پیشرفت بود که ابتدا ظریف و اشتون در روزهای پنجم و ششم خردادماه در استانبول ترکیه به مدت دو روز درباره «پیشرفت و مدیریت مذاکرات آینده» با یکدیگر مذاکره کردند و پس از آن، مذاکرات کارشناسی میان ایران و 1+5 در روزهای 14 و 15 خردادماه همزمان با نشست فصلی شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی در وین برگزار شد.
پس از نشست کارشناسی، معاونان وزیر امور خارجه و برخی اعضای تیم مذاکرهکننده هسته‎ای عازم ژنو سوئیس شدند و روزهای 19 و 20 خردادماه در هتل پرزیدنت نیکسون با هیات آمریکایی به مدت دو روز گفت‎و‎گوهای دو جانبه داشتند؛ ریاست طرف مقابل را این بار نه خانم «وندی شرمن» نماینده آمریکا در گروه 1+5 که «ویلیام جوزف برنز» معروف به بیل برنز و قائممقام وزیر امور خارجه آمریکا برعهده داشت.
طرفین 11 ساعت و نیم با یکدیگر مذاکره دو جانبه داشتند؛ مذاکراتی که عراقچی در گفتوگو با «ایرنا»، آن را «سخت و فشرده» اما در فضایی «مثبت» ارزیابی کرد و در پاسخ به این پرسش که آیا با توجه به این مذاکرات از اختلافات میان طرفین کاسته شد؟ صرفا به این پاسخ بسنده کرد که «اختلافات هنوز باقی است و مشورت‎ها در وین ادامه می‎یابد.»
پس از این مذاکرات، هیات ایرانی روز 21خردادماه در اقامتگاه سفیر و نماینده ایران در مقر اروپایی سازمان ملل متحد در ژنو میزبان «نیکولاس دوریویر» نماینده جدید پاریس در گروه 1+5 بود که جانشین «ژاک اودیبر» شده است و در ناهار کاری با او، سه ساعت و ربع مذاکره و تبادلنظر کردند. معاونان وزیر خارجه ایران بلافاصله از ژنو عازم رم ایتالیا شدند و 22 خردادماه در فرودگاه این شهر با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه و نماینده مسکو در گروه 1+5 تبادلنظر و رایزنی کردند. یک روز پیش از مذاکرات وین5 نیز عراقچی و تخت روانچی با «هانس دیتر لوکاس» نماینده آلمان در گروه 1+5 که برای شرکت در سمیناری در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه به تهران سفر کرده بود، بهصورت دو جانبه مذاکره و رایزنی کردند. در این حال و هوا، حسن روحانی، رئیسجمهوری ایران نیز روز شنبه در سومین نشست خبری خود با حضور خبرنگاران رسانه‏های داخلی و خارجی گفت: «با حُسن نیت و اراده جدی طرف مقابل، اختلافات در طول 5 هفته آینده قابل حلوفصل است و اگر1+5 در مذاکرات حسن نیت نشان دهند، می‎توانیم در این مدت به توافق نهایی دست یابیم.»
ظریف نیز روز جمعه (23 خردادماه) در مقاله‎ای که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شد، گفت: «مذاکرات ایران و گروه 1+5 به مرحله حساسی رسیده است و اطمینان دارم که تا یک ماه آینده قادر خواهیم بود به راهحل جامعی برسیم.» او با تاکید بر اینکه در گذشته و در جریان مذاکرات، برخی توهمات فرصت‏های ایجاد شده را برای رسیدن به توافق نهایی از بین برد، افزود: «نباید اجازه داد که یک بار دیگر چشمانداز واقعی امکان حصول به یک توافق تاریخی از بین برود.»