دلایل هجوم به بازار سکه و طلا

دبیرکل اسبق بورس در ادامه می نویسد: در شرایط فعلی بهدلیل وضعیت خاص اقتصاد ایران، همه پساندازکنندگان بهدنبال داراییهای نقدشو هستند و تا حد ممکن از داراییهایی با قابلیت نقدشوندگی پایین اجتناب میکنند.

این امر چند دلیل دارد: نرخ رشد پایین بخشهای مختلف صنعتی، کشاورزی و حتی خدماتی در شرایط امروز ایران. شرایط اقتصاد ایران از منظر بینالمللی نیز طبعاً نقشی عمده در این گرایش مردم به سمت داراییهای کوتاهمدت ایفا میکند. در بین داراییهای نقدشو ترکیبی از سپردههای بانکی، اوراق کوتاهمدت (مثل گواهی سپرده بانکها)، ارز، طلا و کالاهای مشابهوجود دارد. از آنجا که به دلایل متعدد نرخ تورم نیز بالا رفته است، تلاش سرمایهگذاران برای حفظ قدرت خرید خود باعث شده است بین داراییهای کوتاهمدت، بهدنبال بازده بالاتر باشند.

چنین است که بانکها در رقابت با یکدیگر، مؤسسات مالی و اعتباری و سایر حوزههای سرمایهگذاری ناچار شدهاند سودهای خود را افزایش دهند؛ چون به ظاهر بانک مرکزی نرخها را کنترل میکند، برای بالا بردن نرخ مؤثر سود، از روشهای غیرمستقیم استفاده میکنند؛ مثلاً برای سپردهگذار، سپرده 5ساله با نرخ 17درصد افتتاح میکنند اما به وی امکان میدهند که ظرف یک سال نیز بتواند سپرده خود را بیرون ببرد.

این روند تا آنجا پیش رفته که سپردههای جدید عمدتاً 5 ساله شده است و رؤسای شعب خود به مشتریان اطلاعات میدهند که چگونه از این نرخ 17درصد برخوردار شوند. به همین دلیل است که اوراق مشارکت نفت و گاز پارس با نرخ 17درصد 4 ساله به فروش نمیرود؛ چون اگر خریدار اوراق بخواهد از زمان کوتاهتری برای سرمایهگذاری استفاده کند، دیگر نرخ 17 درصد را نمیگیرد و نرخ متناظر بانکی پایینتر را میگیرد.

گرایشهای جدی به خرید ارز کاملاً در بازار هویدا شده است. متأسفانه ارز دوباره بهوسیله پسانداز تبدیل شده است و دارایی کاملاً نقدشوندهای هم هست. تجربه 30 ساله مقابله با تحریمها و افزایش عملاً بیوقفه قیمت ارز طی این مدت اکنون عده بیشتری از جامعه را متقاعد کرده است که ارز در آیندهای نزدیک باز هم گرانتر خواهد شد، بنابراین پسانداز به این شیوه هم کاملاً در حال رواج است.

قیمت طلا با ارز حرکت میکند، بنابراین، گرایش به خرید طلا به شکلهای استاندارد (شمش و سکه) افزایش یافته است. خریدار طلا میداند چون قیمت ارز رو به بالاست، فارغ از نوسانات قیمت طلا در بازار جهانی، طلا به ریال گرانتر خواهد شد. بنابراین، پساندازکننده برای حفظ قدرت خرید خود به طلا هم روی آورده است. نوسانات کوتاهمدت برای کاهش قیمت سکه در 3 روز اخیر بهلحاظ قیمت اشتباه سکه نسبت به شمش بوده، وگرنه این کاهش به تحلیلی که عرضه شد خللی وارد نمیکند و کماکان پسانداز در شکل سکه و شمش ادامه خواهد یافت.

در شرایط فعلی که حملونقل پول برای دولت دشوار است، سیستم چندنرخی ارز بروز میکند و در این زمینه بانک مرکزی نمیتواند چندان کاری انجام دهد. کاری که بانک مرکزی میتواند بکند آن است که خود باعث نشود سیستم دونرخی به سیستم چندنرخی تبدیل شود. ثانیاً باید تلاش کند تا فساد مربوط به سیستم دونرخی به حداقل برسد. در این مسیر بازار آتی طلا و ارز اگر هوشمندانه طراحی و اجرا شود، میتواند به بهبود وضعیت کمک کند. نحوه توزیع ارز دولتی بین صرافیها نیز اهمیت شایانی دارد.

از آنجا که بهدلیل الزامات اقتصاد سیاسی دولت نمیتواند اجازه دهد ارز بسیار گران شود، تصمیم دولت به پایین نگاهداشتن قیمت ارز قابلفهم است. مشکل آن است در چنین شرایطی که برقراری سیستم تکنرخی ارز ناشدنی است، راههای مقابله با فسادی که بروز میکند به طراحیهای پیچیدهتر از آنچه تا به حال انجام شده، نیازمند است.