فناوری GTL و تولید بنزین، اتیلن و پروپیلن از گاز طبیعی در ایران

به گزارش ارانیکو و به نقل از شانا، گاز طبیعی شامل مقادیر زیادی متان است. متان بین ۸۳ تا ۹۷ درصد از حجم گاز طبیعی را تشکیل می دهد. بنابراین تبدیل متان به هیدروکربنهای با ارزش بخصوص اتیلن، به عنوان ترکیب کلیدی محصولات پتروشیمی، جایگاه بسیار مهمی از لحاظ اقتصادی و علمی دارد.
تبدیل متان (CH٤)، از اجزای عمده گاز طبیعی، به متانول (CH٣OH) که به الکل متیلیک یا الکل چوب هم معروف است نخستین گام در شیمی تولید بنزین از گاز طبیعی است. مرحله دوم، فرآیندهای تبدیل متانول به بنزین (MTG)، پروپیلن (MTP) و الفین (MTO) که در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، متانول تولید شده از گاز سنتز را به فرآورده های با ارزشی همچون الفینهای سبک ( اتیلن و پروپیلن) و آروماتیکهای بنزینی که از ارزش افزوده بالایی برخوردارند بدل می کند.
از آنجا که جهان به سمت اقتصاد گازی جدیدی سوق پیدا میکند، برای تکنولوژی تبدیل گاز طبیعی به مایع (GTL) جهت تولید سوختهای مورد استفاده در حمل و نقل چشم انداز بسیار خوبی پیش بینی میشود.
پالایشگاههای کشور در حال حاضر از مواد نفتی برای تولید بنزین استفاده میکنند. تولید بنزین از نفت خام ارزش افزوده محدودی دارد. ولی در صورتی که بنزین از طریق گاز طبیعی تولید شود، ارزش افزوده قابل ملاحظهای خواهد داشت.
با توجه به منابع غنی گاز در ایران و قیمت مناسب آن، احداث کارخانه های تولید بنزین از گاز طبیعی اقتصادی بوده و از این لحاظ اجرای پروژه هایی که از گاز طبیعی استفاده میکنند از مزیت خوبی برخوردار است.
نخستین واحد پایلوت نیمه صنعتی «GTL» - تولید بنزین و گازوئیل از گاز طبیعی – آذر ماه ١٣٩٠ طی مراسمی در شهرک صنعتی عباس آباد رونمایی شد. به گفته معاون وقت توسعه صنایع پیشرفته سازمان گسترش،با راه اندازی این واحد، ایران به عنوان سومین کشور جهان به این فناوری دست پیدا کرد. تا پیش از این، این فناوری تنها در اختیار شرکت «ساسول» آفریقای جنوبی در قطر و شرکت «شل» هلند بود.
وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت نیز در این مراسم گفت: در برنامه و افق دید ما تولید روزانه یک میلیون بشکه جی.تی.ال در نظر گرفته شده که دستیابی به این هدف نیازمند ایجاد ۱۰۰ پالایشگاه است که این امر سالانه ۲۴ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور خواهد داشت. با بهره مندی از این فناوری می توانیم محصولی را که ۳۵ دلار فروخته می شد با قیمت ۱۵۰ دلار به فروش برسانیم.
وی افزود: بر اساس استاندارد یورو ۵ میزان سولفور (گوگرد) گازوئیل و بنزینی که در حال حاضر تولید می شود، حداکثر ١٠PPM است اما در محصول حاصل از GTL، میزان گوگرد کمتر از یک PPM است. همچنین حداکثر عدد «ستان» گازوئیل در یورو ۵، عدد ۵۰ است اما در گازوئیل تولیدی با این فناوری عدد «ستان» ۷۵ است که قدرت سوخت و احتراق را بالا می برد.
فناوری GTL ایران را قادر می سازد تا بدون مواجهه با چالشهای پیش روی خطوط لوله (تنشهای سیاسی و تعرفه ـ  و محدودیتهای بازاری پیش رو)، در بازار LNG اقدام به کسب درآمد ارزی از منابع گازی خود کند.
برابر برخی بررسیهای فنی منتشره در نشریه انرژی ایران، به وسیله فناوری GTL می توان هر ده هزار فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی کشور را به یک بشکه فرآورده نفتی مرغوب بدل کرد و در نتیجه به صورت بالقوه ٣٣,٦ تریلیون مترمکعب ذخیره گازی کشور قابل تبدیل به ١١٨.٦ میلیارد بشکه فرآورده نفتی است.
در حال حاضر در پالایشگاههای کشور تنها در حدود ۶۰ درصد از یک بشکه نفت خام قابل تبدیل به برشهای پایین C٢٠ (گازوئیل، نفت سفید، بنزین و نفت گاز ) است و این درصد در پالایشگاههای پیشرفته جهان حداکثر ۷۰ تا ۸۰ درصد است که  به آن معناست که هر یک بشکه فرآورده GTLبر طبق استاندارد یک پالایشگاه پیشرفته معادل ۱,۲۵ بشکه نفت خام و بر طبق استاندارد پالایشگاهها در ایران معادل ۱,۶۵ بشکه نفت خام است.
همچنین، احداث واحدهای GTL کوچک ، با ظرفیت ۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ بشکه در روز که خوراک گاز مورد نیاز آنها بین ۱,۵ تا حداکثر ۴,۵ میلیون مترمکعب در روز است یکی از راهکارهای پیش رو برای جلوگیری از سوزانده شدن گازهای همراه در میادین نفتی است.
مزیت دیگر در استفاده از فناوری GTL این است که در فرآیند GTL به ازای هر بشکه تولید فرآورده نفتی حدود یک بشکه آب به عنوان فرآورده جانبی تولید By-Product می شود که می تواند به مصارف مورد نیاز واحد GTL، مصارف آبیاری و حتی در صورت تصفیه به مصرف آشامیدنی برسد. این امر در مناطقی چون پارس جنوبی که برای تولید آب، از شیرین کردن آب دریا (Desalination) استفاده می شود دارای ارزش اقتصادی بالایی است.
بائو یینگ، تحلیلگر بازارهای پتروشیمی آسیا از شبکه اطلاعاتی پلاتس در نخستین نشست تخصصی یازدهمین همایش بین المللی پتروشیمی با اشاره به این که هم اکنون در جهان برای افزایش تولید سالانه ١١ میلیون تن متانول تا سال ٢٠١٩ میلادی برنامه ریزی شده است می گوید: در چهار سال آینده سالانه ١٠ میلیون تن متانول به عنوان ماده اولیه تولید اتیلن مصرف می شود.
افزایش تولید اتیلن در سطح جهانی در حالی است که پیوندی، معاون مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از افزایش ظرفیت تولید متانول کشور ظرف پنج سال آینده خبر داده است. پیوندی با بیان این که طی پنج سال آینده ایران ١٠ میلیون تن متانول تولید می کند، پیش بینی کرد که تقریبا هر ٦ ماه یکبار یک طرح به مدار تولید می پیوندد.