لزوم حمایت‌ بیشتر دولت از رینگ کشاورزی

در آن زمان قرار بود با رونق این رینگ، مبادلات غیرشفاف و ناکارآمد بازار سنتی با تمام نارساییهایش جای خود را به سازوکاری شفاف، قانونمند و کارآ بدهد تا تمام فعالان این حوزه اعم از تولیدکننده و مصرفکننده همگی از مزایای معاملات بورس منتفع شوند، اما از سال 84 و با روی کار آمدن دولت نهم نه تنها این خواسته عملی نشد، بلکه به دلیل عدم حمایتهای کارآی دولت برای عرضه کالاهای کشاورزی در بورس کالا، این رینگ چندین بار تا آستانه تعطیلی پیش رفت.

نکته جالب اینکه بسیاری از بورسهای کالایی جهان با عمر طولانی خود، فعالیتشان را از مبادلات کشاورزی در فضای بورس آغاز کرده و به محصولات دیگر اعم از فلزی، پتروشیمی و... تسری دادهاند، اما در کشور ما بهرغم تمامی مزیتهایی که در زمینه کشاورزی داریم، این رینگ همواره مهجور مانده و به نوعی در کما بهسر برده است، البته در حال حاضر معاملات برخی کالاهای پذیرش شده کشاورزی در بورس کالا در حال انجام است، اما حجم و تنوع آن به قدری محدود و ناچیز است که عملا نمیتوان این رینگ را پررونق و موفق دانست.

هماکنون در گروه کشاورزی 17 زیرگروه اصلی مانند کنجاله، تفاله و کنسانتره، ذرت، شکر، پسته، پنبه، زعفران، عدس، نخود، جو، برنج و... در قالب 62 زیرگروه فرعی پذیرش شدهاند که تنها تعداد محدودی از آنها در برخی روزها به تابلو معاملات بورس کالا میآیند و به این ترتیب بیرونقی چهره اصلی عرضه و فروش این قبیل کالاها در رینگ کشاورزی است.

مدیر کالایی کارگزاری صبا جهاد با اشاره به اینکه گردش نقدینگی در رینگ کشاورزی بورس کالا محدود است عواملی همچون فسادپذیری کالاهای کشاورزی، بحث شفافیت در پرداخت مالیاتها، عدم فرهنگسازی مناسب برای عرضه کالاهای پذیرش شده این بخش در بورس کالا و نبود الزامهای قانونی کارآمد و منسجم برای لزوم عرضه تمامی محصولات کشاورزی در این نهاد مالی را از جمله دلایل بیرونقی معاملات کشاورزی در بورس دانست.

سیدحسن ناصر توضیح داد: خریداران و فروشندگان محصولات کشاورزی به این دلیل که در بازار سنتی امکان فرارهای مالیاتی وجود داشته و برای دادوستد این قبیل کالاها در همان زمان معامله (برخلاف بورس کالا) لزوم پرداخت وجه نقد وجود ندارد از دادوستد محصولات کشاورزی در بورس کالا سرباز میزنند. او ادامه داد: در این میان نپرداختن سازمانهای متولی برای فرهنگسازی هرچه بیشتر در این زمینه و نبود هرگونه فشار قانونی از جانب دولت برای لزوم عرضه محصولات کشاورزی از مجرای بورس کالا نیز به بیتحرکی و سستی این رینگ بیش از پیش دامن زده است.

مدیر کالایی کارگزاری صبا جهاد در ارتباط با دلایل عدم موفقیت بورس کالا در زمینه عرضه زعفران صادراتی در رینگ کشاورزی نیز افزود: تا زمانی که نتوانیم زعفران ایران را بهعنوان یک برند معتبر به بازارهای جهانی معرفی کنیم با عرضه این محصول در بورس کالا نیز به توفیق چندانی در این زمینه دست نخواهیم یافت. به گفته او به رغم مزیتهای بالای کشورمان در زمینه تولید و عرضه زعفران، به دلیل نبود یک برند شناخته شده و معتبر از این محصول در بازارهای جهانی، هماکنون کشوری مانند اسپانیا در این زمینه از ما جلوتر است و زعفران ایرانی را با برند خود حتی به کشور ما نیز دوباره صادر میکند.

محدودیتهای درونی و بیرونی عامل بیرونقی رینگ کشاورزی

در همین حال مدیرعامل شرکت کارگزاری خوشهچین نیز بیرونقی رینگ کشاورزی در بورس کالا را ناشی از برخی محدودیتهای درونی و بیرونی دانست و عنوان کرد: یکسری از محدودیتهایی که مانع از رونق هرچه بیشتر این رینگ و فعالیت بیشتر کشاورزان طی سالهای اخیر شده است به قوانین و دستورالعملهای مصوب سازمان بورس اوراق بهادار برمیگردد و بعضی دیگر نیز مربوط به محدودیتهای اقتصادی کشور و نوع عرضهها است. به گفته حسن رضائیپور دریافت کد اقتصادی برای افراد حقیقی عرضهکننده در رینگ کشاورزی با فیلترهای مختلفی روبهرو است، به بیان دیگر برای اعطای کد اقتصادی به شخص حقیقی عرضهکننده در بورس کالا، گاه اسناد و مدارکی از جانب سازمان مطالبه میشود که وجود خارجی نداشته و ورود کشاورزان به بورس کالا را با تنگنا و مشکلات بیشماری روبهرو میکند.

او ادامه داد: افزون بر این قوانین ثبت سفارش کالا و نحوه تعامل با کارگزار مربوطه نیز سخت شده و رونق رینگ کشاورزی را بیش از گذشته مشکل کرده است. به گفته رضائیپور یکی از تنگناهای موجود در این زمینه به لزوم دریافت سفارش کتبی کارگزار از عرضهکننده محصولات کشاورزی بازمیگردد، با توجه به اینکه اغلب کارگزاریهای بورس کالا در تهران متمرکز هستند و امکان دریافت سفارش کتبی از کشاورزانی را که در کل کشور پراکندهاند ندارند، خود به خود معاملات محصولات پذیرش شده کشاورزی در بورس کالا از این نظر تاحدودی محدود شده است.

مدیرعامل شرکت کارگزاری خوشهچین نیز عدم فرهنگسازی مناسب برای آشنایی کشاورزان با سازوکارهای قانونی معاملات بورس کالا را یکی دیگر از مشکلات موجود مطرح کرد و گفت: تاکنون آنچنان که باید در زمینه معرفی بورس کالا و ماهیت فعالیتهای آن به کشاورزان دقت و حساسیتی به خرج داده نشده و به دلیل عدم جذابیت بخش کشاورزی کارگزاران نیز به دنبال بازاریابی و هزینه در این بخش نرفتهاند. حسن رضائیپور عدم شفافیت مالیاتی در بخش کشاورزی به خصوص برای یکی از طرفین معامله را که از پرداخت مالیات ممانعت میورزد از دیگر دلایل عدم موفقیت رینگ کشاورزی دانست و خاطرنشان کرد: برای واردکنندگان محصولات کشاورزی عدم شفافیت قیمت یک مزیت است، درحالی که اگر این واردکنندهها بخواهند از طریق بورس کالا محصول خود را به فروش برسانند امکان ردگیری معاملات و تعیین رقم دقیق مالیات آسانتر بوده که به همین دلیل این افراد از عرضه محصول در رینگ کشاورزی امتناع میورزند. حسن رضائیپور ادامه داد: بر اساس تبصره 4 ماده 6 قانون افزایش بهرهوری، خرید و فروش نهادهها و محصولات تولیدی، در صورتی که از اقلام قابل معامله در بورس کالا باشد، باید از طریق شرکت در بورس کالا انجام شود که به این مهم تاکنون توجهی نشده است. وی افزود: در ماده 33 همین قانون آمده است که تولیدکنندگان محصولات کشاورزی میتوانند محصولات خود را در بازار بورس تخصصی کالای کشاورزی عرضه کنند و در صورت کاهش قیمت بورس نسبت به قیمت تضمینی اعلام شده از سوی دولت، مابهالتفاوت آن توسط دولت به تولیدکنندگان پرداخت میشود، اما در حالی که سال گذشته این قانون ابلاغ شد به دلیل عدم تخصیص اعتبار لازم برای این منظور عرضه محصولی مانند کلزا را در بورس کالا از دست دادیم. وی ابراز امیدواری کرد با راهاندازی قرارداد آتی کنجاله سویا در شهریور ماه شاهد رونق رینگ کشاورزی به رغم مشکلات موجود خواهیم بود.