نگرانی خودروسازان از واردات خودرو

در تازهترین اعتراض و انتقادها، فعالان صنعت خودرو عنوان کردهاند که «برخی واردکنندگان با به خدمت گرفتن افراد، در حوزه پخش شایعات پیرامون صنعت خودرو داخلی و ضعیف و بد جلوه دادن آن فعال هستند.» به گفته آنها، «تبلیغات و سیاه نماییهایی که پیرامون صنعت خودرو صورت میگیرد در افکار عمومی تاثیر گذاشته و موجب نارضایتی مردم از تولیدات داخلی میشود.»
این اظهارات در شرایطی است که بهنظر میرسد بابت کیفیت و خدمات فعلی خودروهای داخلی، یک نوع نارضایتی عمومی از صنعت خودرو کشور در بین ایرانیها وجود دارد. خودروسازی ایران با وجود گذشت حدود پنج دهه از آغاز فعالیتش، هنوز هم در حوزههای کمی و کیفی با مشکل روبهرو است و مردم رضایت زیادی از تولیدات این صنعت ندارند. در کنار کیفیت نه چندان مناسب، قیمت بالا نیز گریبان خودروهای داخلی را گرفته تا نارضایتی مردم بیشتر و بیشتر شود و آنها حس خوبی به دومین صنعت بزرگ کشور نداشته باشند.
با این حساب بهنظر میرسد آنچه در مورد کیفیت نامناسب و قیمت بالای خودروهای داخلی نقل میشود، بیش از آنکه شایعه باشد، به واقعیت نزدیک است، واقعیتی که نمیتوان آن را به بهانههای مختلف کتمان کرد. این واقعیت را نه تنها میتوان در بازار داخل و از میان گله و شکایات مشتریان ایرانی بیرون کشید؛ بلکه از حضور بسیار کمرنگ خودروسازان کشور در بازارهای خارجی نیز توان لمس آن وجود دارد.
در حال حاضر تقریبا تنها بازاری که پذیرای خودروهای ایرانی (آن هم با حواشی خاص خودش) است، بازار عراق است، وگرنه خودروسازان کشور حضور پررنگ و قابل توجهی در دیگر بازارهای صادراتی بزرگ منطقه ندارند و این از قدرت رقابت اندک آنها حکایت میکند.
در این شرایط، خودروسازان تمرکز خود را روی بازار داخل گذاشتهاند و با کمترین مزاحمتی از سوی خودروهای خارجی، روزگار میگذرانند. گفته میشود خودروسازان طی سال جاری یک میلیون و 200 هزار دستگاه محصول را به تولید خواهند رساند و همچنین پیشبینی میشود که تا پایان سال حدود 100 هزار دستگاه خودرو خارجی وارد کشور خواهد شد؛ با این حساب سهم خودروهای وارداتی در برابر خودروهای داخلی کمتر از 10 درصد است، رقمی که نه میتواند انحصار بازار را از بین ببرد و نه زندگی خودروسازان را به خطر بیندازد.
بهعبارت بهتر، حضور پررنگ خودروهای خارجی میتواند قلمرو بازار خودروسازان کشور را با تهدید مواجه کرده و انحصار آنها (خودروسازان) را بشکند، اما این تهدید در صورتی جدی خواهد بود که خودروهای خارجی حجم وسیعی از بازار را در اختیار داشته باشند و رقابت میان آنها و خودروهای تولید داخل، به معنای واقعی شکل بگیرد.
در واقع، واردات خودرو زمانی میتواند حیات خودروسازان داخلی را به خطر بیندازد که تعرفه بهطور کامل برداشته شود یا دولت ارز ارزان در اختیار واردکنندگان قرار دهد؛ چه آنکه در این صورت، خودروهای خارجی در حجم بسیار بالاتری وارد کشور خواهند شد و بخش زیادی از تقاضا را به سمت خود جذب خواهند کرد.
در حال حاضر اصلیترین دلیل برتری فروش خودروهای داخلی قیمت بالای وارداتیها است؛ بهنحویکه اگر به واسطه صفر شدن تعرفه و اختصاص ارز ارزان به واردکنندگان، خودروهای خارجی با قیمت پایینتری عرضه میشدند، کمتر کسی حاضر به خرید خودروهای تولید داخل (به دلیل کیفیت کمتر آنها نسبت به همتایان خارجی)، میشد.
این در شرایطی است که هماکنون تعرفه واردات خودرو به کشور حداقل 40 درصد است و نرخ ارز نیز بالا است و از همین رو قیمت نهایی خودروهای خارجی برای عرضه در بازار ایران، بسیار بالا از آب در میآید. بهعنوان مثال، اگر خودرویی خارجی قیمت پایه ای برابر با 10 هزار دلار داشته باشد، با فرض دلار سه هزار تومانی، فقط خرید آن از شرکت مادر، 30 میلیون تومان هزینه در بر خواهد داشت. از طرفی، با در نظر گرفتن تعرفه حداقل 40 درصدی، حدود 12 میلیون تومان دیگر نیز به قیمت خرید اضافه میشود و تا اینجای کار، یک خودرو ارزان قیمت خارجی، 42 میلیون تومان برای مشتریان ایرانی آب خواهد خورد.
البته این پایان هزینهها نیست، چه آنکه با احتساب مالیاتهای دریافتی از واردکنندگان (مثلا مالیات مربوط به خروج خودروهای فرسوده که چند میلیون تومان هزینه در بر دارد) و همچنین سود شرکتهای واردکننده و ...، قیمت خودرو فرض شده، کمتر از 60 میلیون تومان نخواهد شد.
این محاسبات، البته برای یک خودرو ارزانقیمت و غیر لوکس خارجی صادق است، حال آنکه هماکنون در بازار خودروهای وارداتی کشور تقریبا نمیتوان محصولی زیر 80 میلیون تومان را پیدا کرد.
با این شرایط و وقتی خودروهای داخلی قیمت بسیار پایینتری دارند، طبیعی است که مردم به سراغ آنها میروند، چون توان مالیشان اجازه نمیدهد خودرو خارجی سوار شوند. البته در اینکه نباید ارز مملکت صرف واردات خودروهای لوکس و میلیاردی شود، حرفی نیست، اما به هر حال وقتی خودروسازان داخلی نتوانستهاند رضایت کمی و کیفی مصرفکنندگان را فراهم بیاورند، نمیتوان به کل مانع واردات خودرو به کشور شد. از طرفی، به فرض که ارز واردات خودرو در اختیار خودروسازان قرار گیرد (این موضوع خواسته شرکتهای خودروساز است)، چه تضمینی وجود دارد که کیفیت در این صنعت رشد کند و رضایت مردم به دست آید؟
آیا 50 سال فعالیت و تجربه، وقت کمی برای رشد کمی و کیفی صنعت خودرو ایران بوده؛ آن هم با سرمایههای کلانی که در این سالها صرف این صنعت شد؟