وندی شرمن: مذاکرات هسته‌ای با ایران پیشرفت داشته است

وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا و از اعضای ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای این کشور در گفتوگو با صدای آمریکا یادآور شد که حل و فصل اختلاف هستهای با ایران میتواند به ایجاد زمینههای دیگر همکاری میان آمریکا و ایران منجر شود. وی ابراز امیدواری کرد که بتواند حتی در مقام رسمی خود به ایران سفر کند و نتایج چنین همکاریهایی را از نزدیک ببیند.

مشروح این گفتوگو به شرح زیر است:

یک سال از تماس تلفنی اوباما با روحانی در نیویورک گذشته و شما هم چندین ماه است که مذاکرات برای توافق هستهای با ایران را انجام میدهید. اما برخی شک دارند که پیشرفت عمدهای در این مذاکرات حاصل شده باشد. بعضی حتی بر این باورند که شکاف میان دو طرف بیشتر هم شده است. پاسخ شما به این منتقدان دولت اوباما در آمریکا و منتقدان روحانی در ایران چیست؟

من همانگونه که رئیسجمهوری آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام کرد، میگویم که ما یک موقعیت تاریخی داریم و این برعهده هر دو کشور است که از این موقعیت استفاده کنند.

برای این کار به حمایت جامعه جهانی نیاز داریم. هر کدام ما باید در نحوه تعاملمان با طرف مقابل تغییراتی بدهیم. ما اهداف سادهای داریم. کل مجموعه ۱+۵ اهداف سادهای دارند؛ یعنی مجموعهای که تحت هدایت کاترین اشتون مذاکرات را بر عهده دارد. ما میخواهیم اطمینان حاصل کنیم که ایران به سلاح اتمی دست نخواهد یافت و رهبر ایران در فتوای خود گفتهاند که ایران هیچ گاه به دنبال سلاح اتمی نبوده است.

بنابر این تعریف گامهای قابل سنجش برای اطمینانبخشی به جامعه جهانی که برنامه هستهای ایران کاملا صلحآمیز است، باید نسبتا آسان باشد. این هدف ماست و ما باید بتوانیم به آن برسیم. این یک مذاکره بسیار پیچیده است و جزئیات فنی زیادی دارد.

فکر میکنم ما در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل پیشرفتهایی به دست آوردهایم و بسیاری از رهبران و مشخصا تمام وزرای خارجه کشورهای ۱+۵ با ایران مذاکرات دو جانبهای داشتهاند و این مذاکرات به بهبود درک متقابل کمک کرده است.

جان کری، وزیر امور خارجه روز چهارشنبه گفت هنوز ماه اکتبر و چند هفته در ماه نوامبر را برای ادامه مذاکره پیش رو داریم اما در عین حال تاکید کرد عدم توافق، بهتر از یک توافق بد است. به نظر شما آیا ایران و گروه ۱+۵ برای رسیدن به یک «توافق خوب» وقت کافی در هفتههای آینده را دارند؟ اگر این وقت کافی نباشد چه خواهد شد؟

فکر میکنم ما در این لحظه کاملا بر گزینه یک تمرکز داریم. ما باید برای رسیدن به این توافق فشار را بر روی خود حفظ کنیم. ما متخصصانمان را به کار گرفتهایم زیرا این یک توافق بسیار بسیار فنی است و موضوعاتی اینجا مطرح هستند که هیچ یک از ما در سطح سیاسی درک درستی از آن نداریم اما مهمترین بعد این توافق هم در همین جزئیات نهفته است. لذا کارشناسان ما و همه اعضای گروه ۱+۵ در روزهای گذشته ساعتهای بیشماری را صرف پرداختن به جزئیات این توافق کردهاند. یعنی حتی وقتی ما در سطح سیاسی به درک متقابلی میرسیم، تازه باید کارشناسان ما باید به طور عمقی جزئیات را تجزیه و تحلیل کنند تا اطمینان یابیم که آنچه می خواهیم انجام دهیم، هدف ما را تامین میکند. برای همین است که این فرایند زمانبر و پیچیده است اما من اعتقاد دارم مذاکرات در حال پیشرفت است؛ هر چند که هنوز تصمیمهای بسیار مهمی هستند که باید اتخاذ شوند.

در مقایسه با اشتیاق و انتظار سال پیش، امسال افکار عمومی در ایران درباره مذاکرات هستهای متفاوت است و حتی بعضیها میگویند فکر نمیکنند از این مذاکرات نفعی عاید ایران شود. اگر توافقی حاصل شود، آیا معلوم است که لغو بالقوه تحریمهای جاری چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟

فکر میکنم که حتی طرح اقدام مشترک که گام اول در مسیر دستیابی به یک توافق جامع محسوب میشد، مزایایی برای ایران به ارمغان آورده است. قطعات و خدمات صنایع خودروسازی و سرویسهای هواپیماهای مسافربری به ایران عرضه شدهاند، برخی از داراییهای مسدود شده ایران در حسابهای بانکی بینالمللی به ایران بازگشتهاند. بنابراین حتی تا همین جا هم زندگی عادی مردم از این بابت کمی بهبود یافته است.

اما اگر توافق جامعی حاصل شود، بدان معنا خواهد بود که رابطه جهان با ایران به نحوی بنیادی متحول شده است. خوب البته ابتدا تحریمها تعلیق خواهند شد تا ما باید نسبت به تعهد همه طرفین توافق اطمینان حاصل کنیم. اما باید به شما بگویم به محض این که ما تحریمهای اصلی را تعلیق کنیم -که خیلی زود بعد از دستیابی به توافق خواهیم کرد-، دنیا توجه ویژهای به ایران خواهد کرد. بسیاری از هیأتهای بینالمللی پیشاپیش به ایران سفر کردهاند.

مهم است که نشان داده شود این توافق پایدار است و برای سالیان متوالی قوام خواهد داشت. ما اینجا تلاش داریم پیشینه طولانی را حل و فصل کنیم.

واشنگتن میگوید اقدامات مربوط به برنامه هستهای ایران، به کلی از اقدامات اوباما در مورد ایجاد ائتلاف بینالمللی علیه داعش جداست. در عین حال شاهد اظهار نظرهایی، هم از سوی مقامات آمریکا و هم از سوی مقامات ایران، هستیم که هیچ گونه همکاری میان دو کشور وجود ندارد،؛ هرچند که هر دو طرف داعش را تهدیدی جدی میشناسند. آیا واقعا هیچ گونه زمینه مشترکی نمیتوان برای این همکاری پیدا کرد؟

شکی نیست که ایران نیز نمیخواهد شاهد تداوم داعش باشد و من فکر میکنم ما هر دو با هدف تضعیف و در نهایت نابودی داعش اقداماتی را به موازات هم انجام خواهیم داد اما در اینجا نیز مذاکرات هستهای که در مسیر دیگری جریان دارد، اثرگذار است. اگر بتوانیم موضوع هستهای را حل کنیم، رابطه آمریکا، ایران و جامعه جهانی به شکل مطلوبی تغییر خواهد کرد؛ به نحوی که زمانی در آینده، ممکن است موضوعاتی باشند که ما بتوانیم با هم درباره آنها همکاری کنیم.

در مورد پیشبرد همکاری منطقهای علیه داعش، چه زمینههایی را آماده می بینید؟

همین هفته ما شاهد همکاری رهبران شیعه و سنی برای مقابله با داعش بودهایم. همچنین دیدیم که دولت جدید عراق با رهبران سنی منطقه دیدار کرده است. من فکر میکنم همه ما باید از مرحلهای که طایفهها، فرقهها و ادیان ما را تقسیم میکنند، عبور کنیم و به جایی برسیم که اینها ما را در مقابل تهدید مشترک متحد کنند.

چگونه تجربیات خود از مذاکرات با ایران را در آینده در مورد دیگر کشورها به کار خواهید گرفت؟

ما این انتقاد را از بسیاری از کشورها میشنویم که شما چطور به ایران اجازه غنیسازی میدهید؛ در حالی که به سایر کشورهای میگویید چنین نکنند. واقعیت این است که ما داریم درباره یک برنامه غنیسازی با ظرفیت محدود برای مدتی طولانی صحبت میکنیم؛ تا زمانی که ایران همچون هر عضو عادی دیگر پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای پذیرفته شود.

ما اعتقاد نداریم که همه کشورها باید اقدام به غنیسازی کنند. به اندازه کافی سوخت هستهای در بازار آزاد وجود دارد ولی ما اینجا تلاش داریم به وضعیتی برسیم که به ایران اجازه دهد جامعه جهانی را قانع کند که برنامه هستهایاش کاملا صلحآمیز است.