قیمت نفت نگرانی تازه اقتصاد ایران

به دلیل قدیمی بودن تکنولوژی استخراج نفت و همچنین عدم تخصیص منابع طی هشت سال گذشته برای بهبود وضعیت استخراج نفت از چاه های نفت کشور، ایران امکان استخراج و فروش نفت بالاتر از روزانه 2 میلیون بشکه را ندارد. با این حال چندی قبل وزیر نفت اعلام کرده بود که ایران میزان فروش نفت خود را به 4 میلیون بشکه می رساند.

اما آنچه طی روزهای گذشته موجب بروز نگرانی هایی در دولت شده به کاهش قیمت نفت باز می گردد. طی سه هفته گذشته قیمت نفت روند نزولی را پیش گرفته است. دولت قیمت نفت را در بودجه سال جاری 100 دلار در نظر گرفته است درحالی که بهای نفت ایران در بازارهای جهانی به 75 دلار برای هر بشکه رسیده است. براساس آنچه در لایحه بودجه آمده حداقل 40 درصد از منابع مورد نیاز دولت که معادل 78 هزار میلیارد تومان می شود، از طریق فروش نفت تامین خواهد شد. 34 درصداز منابع بودجه نیز از طریق درآمدهای مالیاتی تامین می شود.

پیش از این و در فصل ارائه لایحه بودجه به مجلس تحلیلگران اقتصادی دو سناریو در مورد قیمت نفت در بودجه اعلام کرده بودند. یک گروه از تحلیل گران قیمت نفت پیش بینی شده در بودجه را به شدت خوشبینانه می دانستند. گروه دوم ولی اعتقاد داشتند که این عدد محقق می شود. در یکی از مقالاتی که در همان دوره زمانی و با عنوان «شش ویژگی بودجه 93» در نشریات اقتصادی به چاپ رسیده بود در این مورد چنین آمده بود:« مسوولان اقتصادی دولت اعلام کرده اند که در تدوین بودجه، از سه سناریو محتمل در خصوص تحریم ها در سال آینده، سناریوی «تداوم وضع موجود» برگزیده شده است. به عبارت دیگر، فرض ضمنی در بودجه سال 1393 این است که وضعیت تحریم های خارجی، چندان بهبود نخواهد یافت و محدودیت ها، تشدید نیز نخواهد شد. به نظر می رسد یکی از بهترین شاخص ها برای مشخص کردن این فرض، «پیش بینی بودجه از میزان تحقق درآمدهای نفتی کشور» در سال آینده باشد. در بودجه 93، میزان درآمدهای حاصل از نفت، به صورت مجموع درآمدهای بودجه ای حاصل از صادرات نفت خام (یک میلیون بشکه در روز)، صادرات میعانات گازی (297 هزار بشکه در روز) و همچنین فروش میعانات گازی به پتروشیمی ها (120 هزار بشکه در روز) مشخص شده است. بنابراین به نظر می رسد با توجه به اینکه نفت، اصلی ترین منبع درآمدی دولت در بودجه است، منابع نفتی بودجه سال آینده با توجه به فرض تداوم وضعیت فعلی صادرات و ادامه تحریم ها، تعیین شده است. این موضوع با توجه به صادرات نفتی بیش از دو میلیون بشکه ای در سال 1390 و سال های پیش از آن، نشان از رویکرد محتاطانه درآمدهای نفتی در بودجه 1393 است.» اظهار نظرهای اعضای کمیسیون تلفیق در فصل بودجه نویسی نشان می داد قیمت ابتدای نفت 95 دلار در نظر گرفته شده بود.

با این حال چندی قبل مسعود نیلی مشاور اقتصادی دولت در مورد احتمال کاهش قیمت نفت و کسری بودجه هشدار داده بود.

پیش از این اوپک آستانه تحمل قیمت نفت را 100 دلار اعلام کرده بود ولی همین قیمت نیز طی دو هفته گذشته با کاهش 10 دلاری مواجه شده است. اوپک هنوز اقدام ویژه ای برای کنترل بازار انجام نداده است در حالی که میانگین بهای نفت اوپک به زیر 90 دلار سقوط کرده است و تازه ترین گزارش این سازمان نشان داد که بهای نفت ایران هم به سطح 96 دلار در شهریور ماه رسیده است. نشست آتی اوپک آذرماه برگزار خواهد شد و قرار است در مورد سقف تولید این سازمان بررسی های لازم صورت گیرد. کارستین فریتچ تحلیلگر بازار کالاهای اساسی در کامرزبانک در این باره گفت، وضعیت آشفته است ما اکنون در شرایط پیش بینی نشده قرار داریم و هر اتفاقی میتواند رخ دهد. بدون اقدامی از سوی اوپک، قیمتها به سقوط آزاد ادامه خواهد داد.

در صورتی که روند نزولی قیمت نفت ادامه پیدا کند، دولت باید روش های تازه ای را برای جبران کسری بودجه پیدا کند.