رمزگشایی از توسعه خودروسازی چین در ۱۰ سال

شاید روزی که محرابیان، وزیر سابق صنایع با صراحت میگفت «کلنگ کارخانه تولید خودروی چینی را به زمین نخواهد زد» کسی فکر نمیکرد تا چند سال دیگر صنعت خودروی چین به جایگاهی برسد که علاوه بر تأمین بازار بزرگ داخلی خود، برنامه وسیعی برای صادرات به کشورهای دیگر از جمله ایران داشته باشد و خودروهای برقی این کشور نیز به بازارهای آمریکا راه پیدا کند.

عمر صنعت خودروی چین نیز مانند ایران به نیم قرن میرسد، ولی این زمان بیشتر صرف تولید خودروهای سنگین و تجاری شده و چشم بادامیها حدود 10 سال است که به طور جدی در تولید خودروی سواری فعال شدهاند. در حال حاضر خودروسازان چینی، علاوه بر رقابت با خودروسازان جهانی در بازار بزرگ کشورشان، در حال برنامهریزی برای افزایش صادرات محصولات خود به کشورهای دیگر هستند و طی ماه گذشته نیز یک محموله صادراتی شامل 100 دستگاه خودروی سواری برقی را از طریق بندر شانگهای روانه بازار آمریکا کردند.

چینیها در کنار تولید سواری برقی، برنامههایی برای تولید اتوبوسهای برقی نیز دارند و حتی نمونههایی از این اتوبوسها را برای تست به بازار مکه و ابوظبی فرستادهاند.

جهتگیری خودروسازان چینی به سمت تولید محصولات برقی در شرایطی صورت گرفته که جهان به سمت استفاده از انرژیهای پاک و کاهش آلایندههای زیست محیطی پیش میرود. در واقع توجه به توسعه خودروهای مبتنی بر انرژیهای نو، موج جدیدی در صنعت خودروی چین ایجاد کرده است.

یارانه 50 درصدی برای خودروهای برقی

در این میان، دولت مرکزی چین نیز که در برخی از شرکتهای خودروساز این کشور دارای سهم است، مشوقهایی را برای تولید و عرضه خودروهای برقی وضع کرده است. در این راستا، 50 درصد از قیمت خودروی الکتریکی توسط دولت مرکزی چین پرداخت میشود که این طرح از سال 2010 تاکنون در حال اجرا است.

همچنین دولت مرکزی چین بابت خودروهای هیبریدی، 30 درصد قیمت را پرداخت میکند که البته این کمکهای دولت بیشتر 6 استان چین را که دارای آلودگی هوا هستند، شامل میشود.

به این ترتیب همانطور که در خیابان شهرهای مهم چین، تعداد موتور سیکلتهای برقی به نسبت موتورهای بنزینی بسیار قابل توجه است، پیشبینی میشود تا چند سال دیگر خودروهای برقی نیز سهم قابل توجهی را به خود اختصاص دهند.

رویکرد خودروسازان چینی به سمت تولید خودروهای با تکنولوژی جدید در شرایطی شکل گرفته که برخی از این تولیدکنندگان سعی کردهاند بدون مشارکت مستقیم با شرکتهای اروپایی، بر توان تولید داخلی خود تکیه کنند.

 رمز موفقیت خودروسازان چینی چیست؟

وقتی صحبت از تولیدات صنعتی ارزان قیمت چینی میشود، نخستین عاملی که از سوی تولیدکنندگان ایرانی در این مورد مطرح میشود، نیروی کار ارزان و ثبات اقتصادی در این کشور است.

در بازدیدی که از خطوط تولید خودروسازی جک در شهر حفی چین داشتم، رمز بهرهوری و موفقیت این شرکت را از شینگجو، مدیر عامل جک جویا شدم. او کلید ارتقاء بهرهوری این شرکت را توجه به دانش فنی و سرمایهگذاری در این بخش عنوان کرد.

آنها برای این کار، یک مرکز تحقیقات بزرگ ایجاد کرده بودند که هر چند اجازه بازدید از آن را به ما ندادند و خواستند این بخش همچنان محرمانه باقی بماند، اما عظمت ساختمانش، توجهمان را به خود جلب کرد. اگر چه ماهیت مرکز تحقیقات چینیها در حد و اندازه شرکتهای اروپایی و آمریکایی نیست، ولی حداقل در مقایسه با خودروسازان ایرانی، قدمهای زیادی جلوتر هستند.

مدیرعامل جک در مورد فعالیت تحقیقاتی این شرکت، به وجود دو مرکز تحقیقات در ایتالیا و ژاپن در کنار مرکز بزرگ تحقیقات این شرکت در چین اشاره کرد و گفت: از خارجیها بیشتر به عنوان مشاوران تحقیقاتی استفاده میکنیم، ولی تاکنون تولید مشترکی با آنها نداشتهایم.

 اروپاییها زیاده خواه هستند

شینگجو زیادهخواهی اروپاییها را عاملی برای عدم تولید مشترک با آنها عنوان کرد و وقتی از او پرسیدم چرا تاکنون برای تولید مشترک خودرو با اروپاییها، اقدامی نکردهاید؟ گفت: شرکای خارجی به فکر منافع خود هستند، ولی ما نیز منافع و خط قرمزهای خود را داریم و معتقدیم در تولید مشترک باید منافع مشترک وجود داشته باشد.

شاید برخی معتقد باشند که این نوع موضعگیری اروپایی ها به دلیل عدم اطمینان به تولید محصول با کیفیت در چین باشد، ولی باید گفت که هم اکنون شرکتهای بزرگی از اروپا و آمریکا وجود دارند که محصولاتشان در چین تولید میشود ولی فقط حاضرند این تولیدات با برند خودشان عرضه شود و نامی از چین روی محصولشان نباشد.

شینگجو تأکید کرد: بسیاری از شرکای خارجی فقط به دنبال بازار هستند و حاضر نیستند که شرکای چینی را در دانش فنی خود سهیم کنند و این یک مانع برای ما است.

شاید اگر چنین دیدگاهی در بین مدیران ایرانی در مشارکت با شرکتهای پژو و رنو وجود داشت، صنعت خودروی ما نیز حال و روز بهتری داشت و به محض خروج نمایندگان شرکتهای خارجی از ایران، تولید برخی خودروها متوقف نمیشد.

از سویی، حال که زمینههایی برای همکاری مشترک خودروسازان ایرانی با چینی شکل گرفته، خوب است که خودروسازان ایرانی نیز با همین رویکردی که چینیها دارند، در مذاکره با آنها روبرو شوند.

بهرهوری نیروی کار با وجود جمعیت بالا

جمعیت بالای چین شاید این تصور را برای ما ایجاد کند که در هر کارخانه صنعتی این کشور، تعداد زیادی کارگر مشغول به کار باشند، اما آنچه در کارخانه خودروسازی جک مشاهده کردم، اینطور نبود. هر چند تولید این شرکت سالانه حدود 950 هزار دستگاه است ولی طبق اعلام مدیران این شرکت، تعداد 33 هزار نفر در این مجموعه خودروسازی مشغول به کار هستند. مقایسه این عدد با تعداد حدود 600 هزار شاغل به طور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت خودروسازی کشورمان که تولیدش در بهترین شرایط یک میلیون دستگاه خودرو بوده است، نشان دهنده بالا بودن بهرهوری نیروی کار در شرکت چینی است.

این در حالی است که همواره رباتیک بودن و استفاده از رباتهای پیشرفته از سوی مسئولان خودروساز ایرانی مورد تأکید قرار داشته است.

تعداد کم کارگران در بازدید از کارخانه جک توجهم را به خود جلب میکند. استفاده از رباتهای کوچک برای جابجا کردن قطعات کوچک در خطوط تولید و حرکت یک ماشین حمل قطعه کوچک بر روی یک نوار رنگی توانسته از به کارگیری نیروی کار اضافی در این بخش جلوگیری کند. هر چند در ابتدا یک اقدام کوچک به نظر میرسد، ولی تعدد این ابزار ساده در خط تولید، صرفهجویی بالایی را به همراه خواهد داشت و بهرهوری نیروی انسانی را نیز افزایش میدهد.

فضای سبز، موسیقی و محیطی تمیز

به اعتقاد صنعتگران، ایجاد محیطی گرم و آرامبخش در میزان کارایی کارگران تأثیر قابل توجهی دارد. چینیها نیز از این مسئله غافل نشده و در سالنهای تولید خودروی جک، گلدانهای طبیعی و پخش موسیقی آرام چینی خودنمایی میکند.

در کنار اینها، وجود محیطی تمیز و بدون آلودگی حتی در سالنهای تولید موتور و در جایی که از دستگاههای تراش استفاده میشود، توجه انسان را به خود جلب میکند. کف سالنها از تمیزی برق میزند و ما را یاد محیط های ایزوله و سالن CCU بیمارستان میاندازد.

در مورد تمیز بودن سالنها که با یکی از کارشناسان خط تولید صحبت میکنم، میگوید اگر روزی تکهای آشغال در سالن افتاده باشد، مدیر سالن به محض دیدن، آن را برمیدارد و به سطل آشغال میاندازد. همین رفتار کوچک مدیران تأثیر زیادی بر رفتار کارگران دارد. در نهایت نیز وجود محیطی تمیز همراه با پخش موسیقی و فضای سبز به افزایش کارایی کارکنان کمک زیادی میکند.

این بهرهوری در مورد مدیران کارخانه نیز قابل تأمل است. در حال حاضر شرکت جک با گروه کرمان موتور در ایران در تولید خودرو همکاری دارد و مدیران این شرکت چینی برای کنترل امور تولید، بسیاری مواقع که به ایران سفر میکنند بلافاصله از فرودگاه به سمت کارخانه حرکت میکنند و وقتی از آنها پرسیده میشود که چه وقت استراحت میکنید؟ میگویند در هواپیما استراحت میکنیم.

این مدیران گاهی در فاصله کوتاهی و در حد سه تا چهار روز دو سفر کاری برای خود ترتیب میدهند و به عنوان مثال پس از سفری 2 روزه به ایران، عازم سفری 2 روزه به عربستان میشوند.

چرت یک ساعته برای ادامه کار

در کارخانه خودروسازی جک، کارگران از ساعت 8 صبح تا 5:30 عصر مشغول به کار هستند و علاوه بر این، 3 ساعت اضافه کار نیز برای آنها در نظر گرفته شده است. متوسط حقوق دریافتی هر کارگر بین 3500 تا 4500 یوهان چین است که یک میلیون و 800 هزار تا 2 میلیون و 300 هزار تومان یعنی کمی بیشتر از حقوق کارگران ساده شرکتهای خودروساز کشورمان میشود.

کارگران برای نهار و استراحت نیز 1:30 ساعت وقت دارند و در این فاصله زمانی، تعداد زیادی از کارگران را دیدم که در جایی کوچک مشغول استراحت بودند تا با چرتی یک ساعته، برای ادامه کار انرژی دوباره بگیرند.

در این وضعیت، خودروسازان چینی در شرایطی از خودروسازان ایرانی پیشی میگیرند که روزی کیفیت پایین تولیدات آنها مورد انتقاد خودروسازان ایرانی بود، اما حالا چشم بادامیهای شرق آسیا، برای ما خودرو میسازند و بهرهوری بالای آنها باعث شده تا حجم قابل توجهی از قطعات خودروهای ایرانی نیز در این کشور تولید شود.

در شرایطی که مهندسان ایرانی از دانش و خلاقیت بالایی برخوردار هستند و این مسئله باعث شده تا بسیاری از طراحان ایرانی جذب شرکتهای بزرگ اروپایی و آمریکایی مانند ایرباس و بنز شوند، اگر خودروسازان ایرانی در انجام تحقیقات و دستیابی به دانش فنی روز دنیا و همچنین افزایش بهرهوری از خودروسازان چینی الگو بگیرند و در کنار آن، بر خلاقیت ایرانی و توان تولید داخل تکیه کنند، صنعت خودروسازی ایران نیز همپای صنعت هستهای و نظامی کشور پیشرفت خواهد کرد.