بورس چرا مثبت شد؟

پس از حدود 9 ماه رکود نسبتا پیوسته و فرسایشی در بازار سهام، ورق بازی در بورس تهران به ناگهان برگشت. به این ترتیب، با هجوم سرمایهگذاران حقیقی و افزایش حجم معاملات، شاخص بورس در تمام روزهای کاری هفته جاری افزایش یافت و درنهایت، شاخص کل، جهش 3 درصدی را ثبت کرد تا بهترین هفته معاملاتی بازار سرمایه در هفت ماه نخست سال 93 به لحاظ سودآوری رقم بخورد. در نتیجه، افت متوسط شاخص بورس از ابتدای سال که پیشتر تا مرز 10 درصد پیش رفته بود، بار دیگر به سطح 6 درصد محدود شد. خوشبینی به چشمانداز مذاکرات هستهای در کنار به کف رسیدن قیمتها در بازار سهام و نیز اعلام معاون اول رئیسجمهور مبنیبر اجرای دور جدید سیاست انبساط اقتصادی (از طریق کاهش نرخ سپرده قانونی بانکها که باعث احیای توان اعطای تسهیلات بانکها و افزایش نقدینگی میشود)، بهعنوان سه عامل اصلی در توجیه رونق غیرمنتظره بازار سهام مطرح شدهاند.
با این حال، مطالعه دقیقتر عوامل سهگانه مزبور نشان میدهد که دو عامل کمابیش در ماههای اخیر نیز وجود داشتهاند و نمیتوانند توجیهکننده تغییر جهت غیرمترقبه بازار بورس در این مقطع زمانی باشند. در این راستا، باید توجه داشت که شاخص کل بورس بهعنوان نماینده وضعیت سودآوری بازار سهام، پس از افت شدید 6 درصدی در فروردینماه در یک شرایط خنثی در باند بسته 70 تا 74 هزار واحدی نوسان کرده است. به عبارت دیگر، تا پیش از اتفاق هفته جاری، مدتها بود که قیمتهای سهام با آهنگ آرامی در محدوده کنونی نوسان میکرد و اکثر تحلیلگران هم در این دوران بر ارزندگی و افزایش توجیه خرید سهام تاکید داشتند. با این حال، هیچگونه واکنش مثبتی از سوی خریداران مشاهده نمیشد و در نتیجه بازار در رکودی فرسایشی توام با افت آرام قیمتها و کاهش حجم معاملات فرو رفته بود. به این ترتیب، واکنش اخیر بورس را نمیتوان صرفا با به کف رسیدن قیمتها مرتبط دانست؛ چراکه این شرایط از اوایل سال جاری کمابیش وجود داشته، اما موجب تحریک تقاضا نشده است. بهویژه آنکه، افت چشمگیر قیمتهای جهانی نفت و تلاطم در بازارهای جهانی کالا در هفته گذشته هم انگیزه مثبتی را جهت خروج فوری بورس تهران از رکود فراهم نکرده بود.
از سوی دیگر، قصد دولت برای اجرای سیاستهای انبساطی از همان اوایل تابستان در قالب معرفی بسته «ضد رکود» با ابعادی به مراتب وسیعتر از اظهارات اخیر معاون اول رئیسجمهور مطرح شده بود و بهرغم محتوای جذاب و امیدبخش، کوچکترین تاثیری بر جو راکد بورس نگذاشته بود. از این جهت، نسبت دادن رونق ناگهانی بازار سهام به اظهارات معاون رئیسجمهور آن هم در سطح طرح پیشنهاد اولیه به بانک مرکزی در زمینه کاهش سپرده قانونی بانکها نمیتواند چندان قابل اتکا باشد.
به این ترتیب در ریشهیابی رفتارفعلی سرمایهگذاران، توجه به عامل دیگری جلب میشود که در یک سال گذشته تاثیر قابل ملاحظهای بر جو روانی سرمایهگذاران در بازار سهام داشته و آن هم سرنوشت مذاکرات هستهای ایران و گروه 1+5 است. در همین راستا، از دور هشتم مذاکرات که در هفته گذشته برگزار شد، اخبار محدودی در رسانهها منتشر شده، اما اظهارات وزیر خارجه کشورمان مبنیبر حصول پیشرفت در جریان گفتوگوها در کنار سخنان مذاکرهکننده ارشد ایران (آقای عراقچی) در جهت تمرکز بر حل مساله در مدت زمان باقیمانده تا پایان مهلت تعیین شده، خوشبینیها در جهت امکان دستیابی به یک توافق جامع نزد افکار عمومی در یک ماه آینده را افزایش داده است. این اخبار در روزهای پایانی هفته گذشته و اوایل وقت شنبه در رسانهها مخابره شد و تقریبا بلافاصله تاثیر خود را بر بازار سهام گذاشت. از آنجا که مذاکرات کماکان در جریان است، واکنش بورس تهران را میتوان بهنوعی پیشواز رفتن سرمایهگذاران ریسکپذیرتر از تحولات آتی در زمینه عبور از تحریمها تعبیر کرد که البته نتیجه این رفتار در هفتههای آینده مقارن با وصول به ضربالاجل سوم آذرماه مشخص میشود. در این شرایط، اگر امیدواریهای موجود با امضای یک توافقنامه جامع هستهای در عمل محقق شود، احتمالا زمینهساز یک موج بلند رونق از جنس جهش هفته اخیر با دامنهای بسیار بزرگتر خواهد بود؛ وضعیتی که میتواند به سرعت منجر به عبور شاخص بورس از قله تاریخی 89500 واحد (تجربه شده در 15 دیماه 92) و ورود بازار سرمایه به فاز جدیدی از رونق پرشتاب شود.