عصر «پترودلار» به پایان خود نزدیک می‌شود؟

توسعه همکاریهای ارزی چین با روسیه یا برزیل به تنهایی به معنی پایان عصر دلار نیست اما وقتی این اقدامات را در بُعد جهانی و در کنار دیگر تحولاتی چون متشنج شدن روابط عربستان و امریکا قرار می‎دهیم، می‎بینیم که این اقدامات گامهای معناداری به سوی دوری هرچه بیشتر از دلار است

قرارداد همکاری تجاری اخیر میان روسیه و چین زنگهای خطر را برای غرب به صدا درآورده است چرا که سیاستگذاران و کارشناسان نفت و گاز شاهد موازنه جدید قدرت در بازارهای جهانی انرژی به نفع شرق هستند. روندی که احتمالا به تضعیف پترودلار در آینده منجر خواهد شد. (پترودلار، دلار امریکا است که در ازای فروش نفت توسط یک تولیدکننده نفت دریافت شده و سپس به حساب بانکهای غربی ریخته میشود.)

به گزارش وبسایت اویلپرایز، البته دلیل اصلی نزدیک شدن روسیه به چین بالا گرفتن تنشهای مسکو با اروپا و امریکا برسر اوکراین و تحریمهایی است که غرب علیه روسیه اعمال کرده است. این تحریمها باعث شده تا مسکو با پکن که همواره یکی از متقاضیان انرژی در جهان و دومین اقتصاد بزرگ دنیاست همکاری کند. با این حال عواقب همکاری نزدیکتر روسیه و چین میتواند به معنی «آغاز پایان عصر تسلط دلار امریکا» باشد. پدیدهیی که تاثیری عمیق بر بازار جهانی انرژی خواهد داشت.

براساس گزارشهای اخیر، چین و روسیه قراردادهای همکاری را امضا کردهاند که برمنافع مشترک دو کشور تاکید دارد. مشخصترین بند این همکاری قرارداد گازی 456میلیارد دلاری است که شرکت دولتی گازپروم روسیه با چین در ماه مه امضا کرده است. از زمانی که تنشهای مسکو و غرب برسر اوکراین بالا گرفت و تحریمهای غربی علیه روسیه اعمال شد، توجه کاخ کرملین بهطور فزایندهیی به چین، رقیب سابق دوران جنگ سرد، معطوف شد، رقیب پیشینی که اکنون یک خریدار اصلی نفتخام در بازارهای جهانی است. روسیه در اوج تنش با غرب برسر بحران اوکراین، امیدوار است بتواند سالانه ۳۸میلیارد مترمکعب گاز خود را به چین صادر کرده و از فشار غرب بکاهد. ارزش این قرارداد 30 ساله که مذاکرات آن از 10سال پیش آغاز شده، ۴۰۰میلیارد دلار برآورده شده و روسیه خواهان آن است که چین ۲۵میلیارد دلار آن را پیش پرداخت کند. لیام هالیگان، ستوننویس روزنامه دیلیتلگراف، در اینباره میگوید: «خطر واقعی همکاری نزدیکتر روسیه و چین، دوری هر چه بیشتر پکن از واشنگتن نیست ـ که البته میتواند تبادلات دو کشور در زمینه زغالسنگ و گاز الانجی را تحت تاثیر قرار دهد ـ بلکه تاثیر آن بر دلار امریکا است.»

به گزارش نکونیوز، لیام مینویسد: «اگر همکاری نزدیک روسیه و چین در حوزه انرژی و نفت به استفاده از ارز دیگری به غیر از دلار منجر شود این امر نشاندهنده یک تغییر عمده در اقتصاد جهانی خواهد بود و اینکه امریکا چطور بخش قابل توجهی از قدرت و متحدان خود را در جامعه جهانی از دست خواهد داد.»

این کارشناس مسایل انرژی مینویسد: «با توجه به اینکه چین امروزه بزرگترین واردکننده نفت در جهان است و امریکا مصرانه بر تولید داخلی تاکید میکند به نظر میرسد که روزهای پترودلار و در نتیجه تسلط آن بر بازارهای جهانی به شماره افتاده و به پایان عصر خود نزدیک میشود.»

البته هیچکس مدعی نیست که پایان عصر پترودلار در آیندهیی نزدیک رخ خواهد داد چرا که دلار هنوز نخستین ارز انتخابی بانکهای مرکزی است. با این حال به نظر میرسد که این روندی است که آغاز شده است. به عنوان مثال، چین و برزیل در ماه ژوئن برسر 29میلیارد دلار سوآپ ارزی موافقت کردند، اقدامی که در واقع تلاشی برای ترویج یوآن به عنوان ارز ذخیره بود. و اوایل این ماه نیز بانکهای مرکزی چین و روسیه توافقی را درباره سوآپ یوان ـ روبل برای دو برابر شدن مبادلات میان دو کشور امضا کردند.»

جیم ریکاردز، کارشناس مسایل اقتصادی در گفتوگو با شبکه تلویزیونی سیانبیسی میگوید: «این اقدامات به تنهایی و مجزا به معنی پایان عصر دلار و تسلط آن بر بازارهای جهانی نیست اما وقتی این اقدامات را در بُعد جهانی و در کنار دیگر تحولاتی چون متشنج شدن روابط عربستان سعودی و امریکا بهدلیل تغییر رویکرد واشنگتن نسبت به ایران، قرار می‎دهیم، می‎بینیم که این اقدامات گامهای معناداری به سوی دوری هرچه بیشتر از دلار است.»

خیزش یوآن

این روزها بر کسی پوشیده نیست که پکن تلاش دارد تا یوآن را به عنوان ارز ذخیره جایگزین معرفی کند. در صورت تحقق این امر، گذشته از افزایش نفوذ چین به عنوان یک قدرت اقتصادی برتر در جهان، داشتن این عنوان به پکن کمک میکند تا به بازار سرمایه جهان دسترسی راحتتری داشته باشد و برای معاملات در تجارت بینالمللی هزینههای کمتری بپردازد.

با این حال، چینیها برای تحقق این هدف خود درباره یوآن یک مشکل دارند. دولت هنوز کنترلهای سرمایه را رها نکرده است که دلیلش هم خارج شدن شرایط از کنترل دولت و آسیب شدید اقتصادی است. با این حال کارل شاموتا، استراتژیست مسایل بازار، در اینباره میگوید: «کاملا روشن است که چین در کمین پذیرش گستردهتر یوآن از سوی بازارهای مالی جهان است.»

به نوشته روزنامه بیزینستایمز، بیش از 10هزار موسسه مالی با یوآن چین کار میکنند. این رقم در ژوئن 2011 حدود 900 موسسه بود.