آمانو: نگفته‌ایم ایران سلاح هسته‌ای دارد / تهران باید پروتکل الحاقی را اجرایی کند

«یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز جمعه در نشستی در اندیشکده بروکینگز با موضوع روند گفتوگوها با تهران و همچنین نحوه راستیآزمایی پرونده هستهای ایران، حضور یافت.

نشست امروز با حضور «رابرت اینهورن» عضو سابق تیم مذاکرهکننده آمریکا برگزار شد. آقای اینهورن در ابتدای این نشست، آژانس را المانی «غیرقابل صرفنظر» در فرآیند مبارزه با اشاعه هستهای توصیف کرد و گفت دیدهبان هستهای سازمان ملل نقشی محوری در این زمینه ایفا میکند.

آمانو: آژانس نهادی سیاسی نیست

وی با اشاره به نقش آژانس در فرایند اجرای توافق هستهای موقت ایران و گروه 1+5، گفت این سازمان تلاش کرده است تا فعالیتهای ایران را مورد راستیآزمایی قرار دهد.

عضو سابق تیم مذاکرهکننده آمریکا با معرفی سوابق آمانو، تیم آژانس را حرفهای معرفی کرد و گفت این سازمان است که تعیین میکند آیا کشوری از تعهدات خود تخطی کرده است یا به آنها پایبند بوده است. وی افزود: «آژانس نقشی حساس در نظارت و راستیآزمایی پایبندی ایران به توافق موقت، ایفا میکند.»

در ادامه مدیر کل آژانس به سخنرانی در مورد آژانس و برنامه هستهای ایران پرداخت. وی با اشاره به سابقه حدود 60 ساله آژانس انرژی اتمی، گفت آژانس یک نیروی سیاسی نیست و مدعی شد که این سازمان طرف هیچ گروهی را نمیگیرد و یک نهاد مستقل است.

وی با بیان اینکه کشورهای غیر هستهای باید متعهد باشند که از فناوری هستهای تنها استفادههای صلحآمیز داشته باشند، گفت این کشورها باید توافقی جامع با آژانس داشته و بر اساس آن متعهد شوند که فعالیتهای هستهای آنها با اقدامات صلحآمیز محدود باشد.

آقای آمانو با سابقه تصویب پروتکل الحاقی، گفت این پروتکل با هدف دادن ابزارهای بیشتر به آژانس برای نظارت بیشتر و همچنین تشخیص اینکه هیچ فعالیتهای اعلامنشده هستهای در کشورها وجود ندارد، تصویب شده است.

وی با اشاره به منابع مالی و نیروهای محدود آژانس، گفت این سازمان باید تلاش کند تا با کمترین هزینه و بالاترین بهرهوری، از جمله از طریق بهکارگیری فناوریهای جدید از جمله دوربینهای مدار بسته و تصاویر ماهوارهای، وظایف خود را انجام دهد.

مدیر کل آژانس در ادامه گفت در گذشته تنها نگرانی در مورد ساخت تسلیحات هستهای، مربوط به دولتها بود، اما امروز این نگرانی وجود دارد که بازیگرانی غیر از دولتها، به دنبال سلاح هستهای باشند.

آمانو: نمیتوان اطمینان داد که مواد هستهای اعلامنشدهای وجود ندارد

وی ایران، سوریه و کره شمالی را مهمترین پروندههای آژانس در زمینه اجرای پادمانهای ایمنی دانسته و گفت: «اینها پروندههای بسیار متفاوتی هستند، اما آنچه که بین آنها مشترک است، این است که آنها تعهدات پادمانی خود در قبال آژانس بینالمللی انرژی اتمی و دیگر تعهدات مربوطه را به طور کامل اجرا نکردهاند. این امر، موجب شده تا انجام وظیفه کارآمد ما، بسیار دشوار شود.»

مدیر کل آژانس افزود: «در رابطه با آژانس، مسئله هستهای ایران در ماه اوت 2002 آغاز شد، زمانی که رسانهها گزارش دادند ایران در نطنز در حال ساخت یک مجموعه هستهای زیرزمینی بزرگ مرتبط با فعالیتهای هستهای است، که به آژانس در رابطه با آن اطلاعرسانی نشده است. پس از آن بود که ایران به وجود این مجموعه اذعان کرده و آن را تحت پادمانهای آژانس قرار داد.»

آقای آمانو با بیان اینکه مدیر کل آژانس باید «بیطرف» باشد و اصولی یکسان را برای تمامی اعضا به کار بندد، گفت: «از دید من، تمامی پادمانهایی که با اعضای آژانس مورد توافق قرار گرفته و همچنین دیگر تعهدات از جمله قطعنامههای شورای امنیت، باید به طور کامل اجرایی شود.»

وی همچنین گفت زمانی که به این سمت رسیده است «اعلام کردم که مواد هستهای اعلام شده ایران به سمت تسلیحات هستهای نرفته، اما در عین حال تصریح کردم که نمیتوان تائید کرد که مواد و فعالیت اعلامنشدهای در ایران وجود نداشته باشد.»

آمانو با بیان اینکه اسناد آژانس در مورد برنامه هستهای ایران معتبر است، مدعی شد که بر اساس آن اسناد، ایران اقداماتی در زمینه چاشنیهای انفجاری انجام داده است.

وی افزود: «آژانس بینالمللی انرژی اتمی نگفته است که ایران مواد هستهای برای تسلیحات هستهای دارد. اما ایران باید برای احیای اعتماد به برنامهاش، در مورد این موضوعات شفافسازی کند.»

وی همچنین با اشاره به سابقه قطعنامههای شورای حکام و گزارشهای خود، گفت ایران اخیرا تحرکاتی برای حل موضوعات فیمابین انجام داده است.

وی با اشاره به سفر ماه نوامبر سال گذشته به ایران، گفت با تهران توافق شد تا برای حل تمامی مسائل گذشته و کنونی برنامه هستهای، همکاری صورت گیرد.

مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، با بیان اینکه تعهدات اولیه ایران به خوبی اجرا شد، گفت در تازهترین اقدامات مورد توافق، دو اقدام عملی بسیار مهم باقی مانده است که باید اجرا شود.

وی با عنوان کردن اینکه ایران برای حل موضوعات باقیمانده باید «اقداماتی واقعی» انجام دهد، گفت لازم است که ایران پروتکل الحاقی را اجرایی کند.

مدیر کل دیدهبان هستهای سازمان ملل، در ادامه بار دیگر گفت: «ما نمیتوانیم اطمینان دهیم که تمام مواد هستهای موجود در ایران برای اهداف صلحآمیز است. ایران باید ثابت کند که این امر صحت دارد.»

وی در ادامه در پاسخ به این سوال که بسیاری، از جمله روسیه آژانس را به سیاسی بودن متهم میکنند، گفت تمام اقداماتی که آژانس انجام میدهد، جنبههای سیاسی هم دارد. وی افزود: «ما یک باشگاه چانهزنی نیستیم، ما نتایج قطعی ارائه میکنیم.»

انجام اقداماتی فراتر از پروتکل الحاقی، بخشی از توافق جامع؟

در ادامه اینهورن به صحبت پرداخت و گفت به نظر میرسد که برای اجرای کامل توافق جامع هستهای، ایران باید اقداماتی حتی فراتر از پروتکل الحاقی را به بپذیرد و این امری است که این رغبتی به آن ندارد.

آمانو این اظهارات اینهورن را رد نکرد، اما گفت باید دید محتوای توافق جامع هستهای، در صورتی که چنین توافقی وجود داشته باشد، چه خواهد بود و سپس این توافق باید به تائید شورای حکام آژانس برسد و پس از آن بر اساس مفاد توافق، اقدامات راستیآزمایی و بازرسی صورت گیرد.

اینهورن که به اتخاذ مواضع تند در قبال برنامه هستهای ایران معروف است، در ادامه ایران را به مسدود کردن مسیر بازرسیها متهم کرد و پرسید در صورتی که ایران به این رویه ادامه دهد، آژانس چه اقدامی میدهد. آمانو در پاسخ به این سوال گفت: «با توجه به موضوع ابعاد احتمالی هستهای، ما در ماه نوامبر سال 2013 با ایران توافق کردیم که برای حل تمامی مسائل گذشته و کنونی، باید همکاری صورت گیرد.»

وی افزود: «این روندی گام به گام است و ما توافق کردیم که در مورد ابعاد احتمالی تسلیحاتی به عنوان نمونه بحث چاشنیهای انفجاری «بریج وایر»، همکاری صورت گیرد. ایران اطلاعاتی داده است و ما در حال بررسی آنها هستیم... با این حال، پیشرفتها محدود بوده است... ما باید هرآنچه ممکن است برای شفافسازی موضوعات گذشته و کنونی انجام دهیم.»

مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ادامه در پاسخ به سوال یکی از حاضران مبنی بر اینکه آیا اگر اطلاعاتی در مورد پیشینه فعالیتهای هستهای ایران به دست آید، این امر علنی میشود یا محرمانه باقی میماند، گفت: «تمامی اطلاعات پادمانهای ایمنی باید بین ایران و آژانس بماند. اگر اطلاعاتی در این رابطه به دست آید، من آن را در اختیار اعضای آژانس قرار میدهم و با بخشی از جزئیات، گزارش میکنم... در صورتی که شورای حکام موافقت کند، این اطلاعات علنی خواهد شد.»

دوره حل مسائل نه یک ماه و نه 10 ساله خواهد بود

وی با اشاره به سفر خود به تهران و دیدار با «حسن روحانی» رئیسجمهور ایران، گفت آقای روحانی در آن دیدار تأکید کرد که تهران آماده است تا روند همکاریها را تسریع کند. آمانو با بیان اینکه در حال حاضر همکاریها کند شده، گفت این بدان معنا نیست که در آینده هم همکاریای صورت نمیگیرد و آژانس همچنان امیدوار به پیشرفت مذاکرات و «شفافسازی مسائل در یک دوره زمانی معقول» است.

آقای آمانو با بیان اینکه آژانس انتظار دارد ایران «بالاترین شفافیت» را داشته باشد، گفت این شورای حکام است که روند بازرسیها را مشخص میکند. وی در مورد دوره زمانی معقول گفت، این یک دوره یک ماهه نخواهد بود، اما 10 سال هم به طول نخواهد انجامید.

وی در ادامه در توضیح پروتکل الحاقی، گفت بر این اساس، آژانس حق خواهد داشت در صورتی که احساس کرد ممکن است فعالیت هستهای در یک سایت نظامی در جریان است، به آن دسترسی داشته باشد. در صورتی که آن کشور از اعطای این دسترسی خودداری کرد، باید دلیلی مشخص برای این امر ارائه دهد و به صرف نظامی بودن یک سایت نمیتوان از دسترسی مدیریتشده به آن جلوگیری کرد. وی افزود: «در برخی موارد مشخص، ما درخواست دسترسی داریم.»

مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ادامه اذعان کرد که ایرانیها برای رفع تردیدها، در صورتی که تردیدی وجود داشته باشد و شفافسازی در این زمینه «آمادگی» دارند، اما این امر نیازمند عزم سیاسی است.

رسیدن به خاورمیانه عاری از سلاح هستهای دشوار است

وی در ادامه در پاسخ به این سوال که چه چیز مهمترین چالش برای رسیدن به خاورمیانه عاری از سلاح هستهای است، بدون اشاره به تسلیحات هستهای رژیمصهیونیستی، مذاکره در این رابطه را تنها راهحل دانست. وی با بیان اینکه آژانس از رسیدن به خاورمیانه عاری از سلاح هستهای حمایت میکند، گفت تحقق این موضوع امر سادهای نیست.

مدیر کل آژانس انرژی اتمی در ادامه در پاسخ به سوالی در مورد تفاوتهای فریدون عباسی و علیاکبر صالحی روسای سابق و کنونی سازمان انرژی اتمی گفت، این دو شخصیتهای کاملا متفاوتی هستند، اما هر دو درک مناسبی از مسائل دارند و کار کردن با آنها برای آمانو مفید بوده است.

آقای آمانو که این هفته به واشنگتن سفر کرده، دیدارهایی را با «جان کری» وزیر خارجه و «وندی شرمن» نماینده آمریکا در مذاکرات هستهای با ایران، داشته است.

نشست امروز بروکینگز با موضوع نقش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مذاکرات هستهای ایران برگزار شده است. هرچند مذاکرات تهران و آژانس از فرایند گفتوگوها با اعضای دائم شورای امنیت به علاوه آلمان مجزا است، اما بر اساس توافق موقتی که سال گذشته در شهر ژنو سوئیس به دست آمد، آژانس مسئول راستیآزمایی پایبندی تهران به تعهدات خود معرفی شده است.