صادرات فولاد چین، دامپینگ یا سیاست‌؟

این یک مناقشه کم و بیش قدیمی است اما به تدریج اهمیت بیشتری به خود گرفته است.
از نظر تکنیکی امکان صادرات فولاد با بهای کمتر از قیمت تمامشده به مدت طولانی برای هیچ یک از شرکتهای چینی وجود ندارد اما صادرات با بهایی کمتر از بهای بازار داخلی به دلیل سیاستهای اقتصادی دولت ممکن است. همچنین فولاد در چارچوب حمایتی دولت چین قرار دارد و به دلیل اهمیت استراتژیک آن بهای تمام شده فولاد در چین پایین است و در آینده پایینتر نیز خواهد آمد.
فولادسازان چینی از قانونی بهره میبرند که با توجه به نوع محصول صادراتی تمام یا بخشی از مالیات بر ارزش افزوده بهصورت معافیت مالیاتی به صادرکننده برگردانده میشود. براساس نوع تولید بین 9 تا 13 درصد از ارزش محصولات صادراتی به شرکت تولیدکننده برگردانده میشود. اگر میزان صادرات یک شرکت به اندازه کافی زیاد باشد بخش بزرگی از مالیات بخشیده میشود. چینیها در قیمتگذاری محصولات صادراتی خود بازگشت مالیات یا Tax Rebate را نیز مدنظر قرار میدهند.  محصولات تخت و همچنین فولادهای مخصوص از بازگشت مالیاتی برخوردار هستند. اخیرا گزارشهایی منتشر شده است دال بر اینکه صادرکنندگان چینی با اضافه کردن مواد آلیاژی به میزان خیلی کم محصول خود را بهعنوان فولاد مخصوص صادر میکنند و از بازگشت مالیاتی آن بهره میبرند. ظاهرا دولت با این موضوع مخالفتی ندارد و آن را بهعنوان دنده کمک برای عبور از روزهای سخت تلقی میکند.  برگشت مالیات بر ارزش افزوده از گزینههای مورد اختلاف در موضوع دامپینگ است با این حال از سوی سازمان تجارت جهانی درخصوص ممنوعیت آن مقرراتی وضع نشده و این سازمان قادر به ممنوعیت آن نیست. صادرات فولاد چین امسال به 90 میلیون تن خواهد رسید، تقریبا 6 برابر کل تولید ایران. به نظر میرسد جدای از بحث حقوقی دامپینگ یا عدم دامپینگ، صنایع فولاد ایران باید در مقابل واردات حمایت شود.  متاسفانه خطر فولاد چین برای تولیدکنندگان ایرانی واقعی است و حتی بیش از آن چیزی است که فولادسازان ایران تصور میکنند. براساس آمار منتشره از سوی گمرک این کشور حجم صادرات فولاد چین ازحدود 160 هزار تن درروز در ابتدای سال 2013 به بیش از 270 هزار تن در روز در سه ماه سوم سال 2014 افزایش یافته است. به نظر میرسد این روند، رو به رشد باشد. رکورد بارگیری در بنادر چین 8 میلیون و 500 هزار تن در ماه سپتامبراعلام شده است. در سال گذشته حدود
 2 درصد از فولاد چین به خارج صادر میشد و این رقم امسال به 10 درصد رسیده است. این میزان در صورت ادامه شرایط فعلی در صنایع ساختمان چین میتواند به 20 درصد در سال 2015 افزایش یابد.
تنها طی دو هفته اخیر گروهی از کشورها از جمله کره جنوبی، ترکیه، ویتنام و مالزی اقداماتی را در مقابله با صادرات فولاد چین آغاز کردند. در اتحادیه اروپا یوروفر ضمن ابراز نگرانی در مورد افزایش واردات از چین هنوز هیچ درخواستی برای اعمال تعرفه ارائه نداده است. برزیل و ایالات متحده به سیاست قبلی خود درخصوص محصولات چینی ادامه میدهند و در این میان بزرگترین تامینکننده مواد اولیه چین یعنی استرالیا در یک معامله مستقیم در ازای حذف عوارض زغالسنگ از سوی چین عوارض محصولات فولادی و خیلی دیگر از محصولات چینی را حذف کرد.

نظر چینیها چیست؟
دبیر انجمن آهن و فولاد چین (CISA) میگوید بهطور میانگین بهای هر تن از محصولات صادراتی چین 74 دلار نسبت به سال گذشته میلادی کاهش یافته و این کاهش نه با هدف دامپینگ بلکه تنها به دلیل کاهش هزینههای تولید، روی داده است. ژانگ چانگفو قاطعانه اعلام میکند که صادرات فولاد برای چینیها سودآور است و هیچ محمولهای با بهای کمتر از هزینه تولید صادر نشده است. براساس محاسبه CISA سود تولید هر واحد فولاد در چین در شرایط فعلی حدود 0.7 درصد است که کمی بیش از سال گذشته است.
CISA میگوید حجم صادرات فولاد چین؛ حتی عدد 270 هزار تن در روز بخش کوچکی از تولید این کشور است و این رقم در مورد بعضی کشورها نظیر کره جنوبی تا 30 درصد از حجم تولید میرسد بنابراین دلیلی برای نگرانی نیست. انجمن آهن و فولاد چین میگوید احتمالا طی ماههای باقیمانده از سال 2014 با هدف کاهش تنش تجاری با دیگر کشورها VAT tax rebate در مورد فولاد لغو خواهد شد. همچنین آنها میگویند احتمالا بر تولیدات صنایع آلودهساز مالیات دیگری وضع میکنند.

صنایع فولاد ایران، دو دلیل برای نگرانی:
• صنایع فولاد ایران به دلیل وجود تورم همچنین افزایش بهای انرژی با افزایش هزینه تولید سالانه روبهرو هستند، در حالیکه در دیگر کشورها تولید فولاد با کاهش هزینه همراه بوده است. بیشترین کاهش هزینه تولید به دلیل حذف عوارض واردات زغالسنگ استرالیا و همچنین کاهش بهای سنگآهن روی داد.
• ایران از معدود کشورهایی است که تعرفه موثر و همچنین سهمیهبندی واردات Quota Import ندارد بنابراین ورود حجم بالای محصولات فولادی به کشور اجتنابناپذیر است. در واقع برای بسیاری از کشورها یا اتحادیههای اقتصادی تفاوتی نمیکند که چینیها چه میزان صادرات داشته باشند چون سهمیه واردات فولاد از این کشور مشخص است و عبور از آن امکان ندارد اما شرایط ایران این گونه نیست. بهعنوان مثال برای اتحادیه اروپا بالا رفتن میزان صادرات چین مشکلی ایجاد نمیکند چون واردات فولاد بر اساس سهمیه مشخص صورت میگیرد و عبور از آن امکان ندارد اما در ایران محدودیتی برای واردات وجود ندارد.
شرایط فولاد چین برای خارجیها بسیار پیچیده است. دولت ادعا میکند که هیچ کمکی به تولیدکنندگان فولاد نمیشود اما تولیدکنندگان میتوانند با انجام صادرات مالیات عملیات داخلی خود را پاک کنند.
 میزان کمک مستقیم دولت چین به صادرکنندگان فولاد این کشور در سال 2014 که بهصورت برگشت از مالیات صورت گرفته است بیش از 450 میلیون دلار تخمین زده میشود اما در واقع هیچ پولی پرداخت نشده است اما این هوشمندی موجب شد که ظرفیت تولید این کشور بر خلاف بسیاری از کشورهای دیگر نهتنها کاهش نیابد بلکه افزایش پیدا کند. از سوی دیگر فولادسازان چین در میان قوانین پیچیده این کشور بندبازی میکنند. با افزایش مقدار بورون با ارزش حدود 8 دلار به شمش فولادی کد محصول تغییر میکند و از 40 دلار بخشودگی مالیاتی برخوردار میشود. در واقع همه چیز قانونی است اگر چه اخلاقی به نظر نمیآید.