ایران و 1+5 ؛ سوم آذر چه خواهد شد؟

سوم آذر ، موعد نهایی مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 است. قاعدتاً از این سه حال خارج نیست: در این روز ، یا شکست مذاکرات اعلام می شود ، یا مذاکرات برای مدت دیگری تمدید می شود و یا مذاکره کنندگان، خبر از توافق می دهند.

اگر مذاکرات شکست بخورد

1 - اگر مذاکرات هسته ای به بن بست برسد، ته مانده اعتماد ایرانیان به غرب ، روسیه و چین نیز از بین خواهد رفت چرا که مردم ایران در طول مذاکراتی که به ریاست محمدجواد ظریف انجام شد، دیدند که ایران به معنای واقعی کلمه، هم به دنبال حل مشکل بود، هم حسن نیت داشت و هم اقدامات عملی لازم را برای رفع سوء تفاهم ها انجام داد.

در چنین وضعیتی، عدم انعطاف 1+5 و زیاده خواهی آن، یک قضاوت تاریخی در جامعه ایران نسبت به غرب، روسیه و چین شکل خواهد داد که تا دهه ها در روابط فیمابین اثرگذار خواهد ماند و ای بسا همانند کودتای 28 مرداد نقطه عطفی در بدبینی باشد.
در این میان، البته سهم عمده ای از این بدبینی متوجه آمریکا خواهد بود زیرا مردم ایران اعتماد چندانی به روسیه ندارند و می دانند که بقیه اعضای 1+5 نیز متأثر از آمریکا هستند.

به علاوه تمام فرکانس های منفی که در ماه های اخیر از خارج به داخل رسیده، از سوی آمریکا بوده است و همین امروز هم از جمهوریخواهان آمریکا که به تازگی کنگره را در دست گرفتند خبر رسید که می خواهند تحریم های ایران را تشدید کنند.

مردم ایران دوست دارند با آمریکا هم مانند بقیه کشورها، روابط دیپلماتیک استاندارد داشته باشند ولی وقتی ببینند که هر چه طرف ایرانی کوتاه می آید و امتیاز می دهد، باز هم آمریکایی ها از تحریم و جنگ سخن می گویند چه می توانند بکنند جز بدبینی؟

2 - شکست مذاکرات، تندروهای ایران را به شدت تقویت می کند، سود بی حساب و کتاب کاسبان تحریم را برای سالیان متمادی تمدید می کند و دولت روحانی و میانه روها را در مضیقه جدی قرار می دهد. این مسأله می تواند در نتیجه انتخابات بعدی مجلس و ریاست جمهوری هم اثرگذار باشد.

3 - اسرائیل و تندروهای آمریکایی نیز همزمان با افراطیون ایرانی شکست مذاکرات را جشن خواهند گرفت زیرا زمینه لازم برای استمرار و تشدید فشارها بر ایران همچنان فراهم می شود.

اگر مذاکرات تمدید شود

تمدید مذاکرات می تواند به 2 صورت باشد:

1 - تمدید شرایط کنونی ، بدین گونه که مذاکرات برای مدت چند ماه دیگر بدون تغییر در شرایط کنونی ادامه می یابد. در این فرض، وضعیت معلق کنونی استمرار خواهد داشت و بازار تحلیل ها و گمانه زنی ها همچنان داغ خواهد بود.

2 - ممکن است توافقی مانند توافق ژنو صورت بگیرد و طرفین امتیازات محدودی به هم بدهند ولی برای وصول به نتیجه نهایی مذاکرات را ادامه دهند.

اگر توافق حاصل شود

1 - حصول توافق، تقویت میانه روها و مشخصاً دولت روحانی در ایران را سبب می شود و دموکرات ها نیز در آمریکا در برابر تندروهای جمهوری خواه موضع بهتری خواهند داشت. بنابراین نتیجه انتخابات آتی ریاست جمهوری در دو کشور، می تواند از این اتفاق، اثر پذیر باشد(در ایران بیش از آمریکا).

2 - توافق ، هر چند ناظر بر رفع تحریم ها باشد، واقعیت این است که برچیده شدن کامل تحریم ها ، مدت ها طول خواهد کشید و این گونه نیست که بلافاصله بعد از امضا، تحریم ها خود به خود لغو شوند. حذف کامل و واقعی تحریم ها، مراحلی و موانعی بعد از توافق خواهد داشت که از آن جمله می توان به لزوم رأی مثبت حداقل 9 کشور عضو شورای امنیت ، موانع کنگره آمریکا ، همکاری اتحادیه اروپا و ... نام برد.

3 - توافق ایران و 1+5 ، فعالان اقتصادی ایران و جهان را بسیار خرسند خواهد کرد زیرا از یک سو، ایرانی ها می توانند به آنچه سال ها از آن محروم بودند برسند و خارجی ها هم به بازار بکر و ثروتمند ایران خواهند رسید و بدین ترتیب، موجی از تبادلات اقتصادی بین ایران و جهان شکل می گیرد.
در اوائل این موج، امارات متحده عربی هم نفع بسیاری خواهد برد زیرا بخش مهمی از داد و ستدهای ایران از کانال امارات خواهد بود ولی رفته رفته - در صورت استمرار ثبات - تجار ایرانی و خارجی ، به تعامل مستقیم خواهند پرداخت.

بورس در ایران رشد کم سابقه ای خواهد داشت و سهامداران سود کلانی خواهند برد ولی بعد از مدتی که هیجان فروکش کرد، روند بورس عادی خواهد شد.

4 - از منظر روانی هم جامعه آرامش و امید بیشتر خواهد داشت. در اوایل کار ، این توهم ایجاد خواهد شد که همه مشکلات کشور به زودی حل می شود، کما این که بعد از پایان جنگ، عده ای فکر می کردند همه مشکلات کشور ناشی از جنگ است و ارزانی و ثبات اقتصادی، خود به خود بعد از جنگ حاصل خواهد شد. به همین دلیل در ماه های اول، شاهد سقوط قیمت ها بودیم ولی بعداً رشد تورم و قیمت ها از راه رسید.
بدیهی است که با کاهش تحریم ها، بسیاری از قفل ها باز می شود ولی مهم این است که بعد از آن، کشور چگونه اداره شود و مردم تا چه حد برای ساختن کشور خود، همکاری و همدلی داشته باشند.

نکته مهم این است که بعد از سال ها بی اعتمادی، اکثر مردم به ظریف و تیم تحت مدیریت او در مذاکرات اعتماد دارند و لذا هر کدام از این گزینه ها اتفاق بیفتد، لااقل می دانند که طرف ایرانی همه تلاش های خود را بر اساس قواعد دیپلماتیک انجام داده است، هر چند که امیدواریم گزینه سوم محقق شود و با توافق ایران و 1+5، زمینه عادی سازی روابط ایران و جهان و بهبود زندگی مردم ایران بعد از سال ها محدودیت فراهم شود.