چگونه می‌توان فرهنگ نوآوری را در شرکت‌ها جاانداخت

نوشته سید کامران باقری
مشاور مدیریت نوآوری و مالکیت فکری

شرکتی که نوآوری نکند، دیر یا زود به دست رقبایش از بازار بیرون رانده میشود و چارهای جز شکست نخواهد داشت.
شرکتی هم که بخواهد در مسیر نوآوری گام بردارد، باید تغییراتی در سازمان، فرآیندها و رویههای کاری خود اعمال کند. علم مدیریت وآوری به کمک این شرکتهای نوآور میآید تا گامهای خود را با اطمینان و شانس موفقیت بیشتر بردارند؛ اما حرکت شرکتها به سوی نوآوری دارای ابعاد فرهنگی نیز هست که باید همزمان مورد توجه قرار گیرند. ایجاد و جاانداختن فرهنگ نوآوری در میان کارکنان، بخش مهمی از این فرآیند گذار است. اگر شما هم میخواهید شرکت خود را به سوی نوآوری سوق دهید و با این سلاح قدرتمند در بازارهای ایران و سپس دیگر کشورها نفوذ کنید، به شما پیشنهاد میکنم که در کنار تغییر سازمان، فرآیندها و رویهها، به نکات زیر برای جاانداختن فرهنگ نوآوری نیز توجه کنید:

کارکنان خود را توانمند کنید

نوآوری با کارکنان مقلد و ناتوان شدنی نیست. مراقب باشید که وارد جزئیات کار کارکنان و شیوه انجام جزئیات کارها توسط آنها نشوید. فراموش نکنید که قرار نیست همه نوآوریهای شرکت را شما انجام دهید. این کار شدنی نیست. در عوض کارکنان را آنچنان توانمند کنید که کارشان را به بهترین شکل انجام دهند. اهداف مشترک تعریف کنید، مسوولیت کارکنان در قبال تحقق آن اهداف را مشخص کنید سپس آنها را در انجام کارها آزاد بگذارید. من بارها این نکته را در فضای کاری اطرافم آزمودهام و همیشه از نتیجه راضی بودهام. دادن آزادی عمل به کارکنان خلاق، علاوهبر افزایش شانس نوآوری در کارها، رضایت شغلی آنها را نیز بهشدت افزایش خواهد داد. رعایت این امر در مورد پژوهشگران و کارکنان دانشی بسیار مهمتر است. متاسفانه نظام آموزشی و تحصیلات تکمیلی در ایران همچنان به گونهای است که جسارت تغییر و نوآوری را در جوانان تضعیف میکند. به همین علت، زحمت شرکتهای ایرانی در بازگرداندن این جسارت به کارکنانشان نسبت به دیگر کشورها بیشتر است؛ اما شرکتهایی که قصد نوآوری دارند، گریزی از این کار ندارند. نتیجه این توانمندسازی شما را شگفتزده خواهد کرد.

به کارکنان یادآور شوید که کوچک شروع کنند، بسنجند و بیاموزند

بیشتر شرکتهای ایرانی توسط مهندسان تاسیس و اداره میشوند. بدنه دانشی بیشتر این شرکتها هم دانشآموختههای رشتههای مهندسی هستند. در سامانههای مهندسی، برای رفع اشکلات ابتدا سامانه را از مدار کاری خارج و متوقف میکنند، اشکال را برطرف و دوباره آن را بهکار میاندازند. تعمیم این نوع نگاه و شیوه کاری به فضای نوآوری در شرکتها مهلک است. متاسفانه این نوع نگاه در شرکتهای ایرانی بسیار رایج است. بارها یادآور شدهام که شرکتها، مجموعهای از سامانههای انسانی هستند که رفع اشکال این سامانهها باید به آرامی و در حین حرکت انجام شود. باید فرهنگ انجام تغییرات کوچک، آزمودن آنها، سنجش نتایج و یادگیری از نتایج را در شرکتتان ترویج کنید.

به اشتراکگذاری را ترویج و تشویق کنید

برای نوآور شدن، تا آنجا که میتوانید اشتراکگذاری در درون شرکت را تقویت کنید. اشتراک گذاری همه چیز. ایدهها، نوشتهها، وبسایتها و اطلاعات تماس. به اشتراکگذاری، جرقه شکلگیری ایدههای جدید است. این امر در حوزههای میانرشتهای اهمیتی دوچندان مییابد. کاری کنید که مخفی کاری و به اشتراک نگذاشتن ایدهها برای کسی منشأ قدرت نشود. برعکس، کارکنان شما باید دریابند که هرچه بیشتر ایدههایشان را به اشتراک بگذارند، جایگاهشان در شرکت مستحکمتر و بهتر خواهد شد. متاسفانه نظام آموزشی ایران، فعالیت و پیشرفت انفرادی را تشویق و تحریک میکند. بنابراین، نقش شرکتها و فرهنگ سازمانی آنها در ایران بسیار مهم است تا مگر بتوانند بر عادتها و رفتارهای مخفیکارانه و تکروی در حوزه نوآوری غالب شوند.

به کارکنان خود مجال زمانی دهید

اگر بنا باشد کارکنان مدام مشغول کارهای روتین یا رفتن از این جلسه به آن جلسه باشند، از آنها نباید انتظار نوآوری داشته باشید. گاهی لازم است کارکنان از فضای کار روتین روزانه، جلسات رنگارنگ و پاسخدهی به ایمیلهای متعدد فاصله بگیرند تا بتوانند به موضوعات راهبردی، نوآورانه و متفاوت بیندیشند. این دقیقا همان کاری است که شرکتهای نوآور دنیا انجام میدهند. برای مثال این شرکتها به کارکنان دانشگر و پژوهشی خود مجال میدهد تا سقف 15 درصد از زمان خود را روی پروژههای شخصی خود کار کنند و با ایدههایی کلنجار بروند که هیچ ربطی به ماموریت کاریشان ندارند. از قضا بسیاری از ایدههای نو و باارزش در این شرکتهای نوآور، ریشه در همین مجال تفکر و جستوجوی آزاد دارند. کسانی که مدام درگیر کار اجرایی هستند و مدام از این جلسه به آن جلسه میروند، در عمل امکان نوآوری چندانی ندارند (حتی اگر افرادی باهوش و خلاق باشند). البته همیشه به مدیران ارشد شرکتها یادآوری میکنم که این نکته شامل خود آنها هم میشود. این خود مدیران هستند که جلسات پشتسرهم را میسازند. آنها باید به خودشان هم مجال بدهند. مجالی برای شبکهسازی، صحبت با مشتریان (بله مشتریان!)، مطالعه، همکاری و نشستن و فکر کردن. اگر به خود و کارکنانتان مجال زمانی ندهید، نوآوری بی نوآوری!

به کارکنانتان حق شکست بدهید

همه ما شکست را تجربه کردهایم. هیچکس نیست که همواره در همه کارهایش موفق بوده باشد. مشکل اینجاست که ما شکستهایمان را مخفی میکنیم تا کسی از آنها باخبر نشود. پس اگر همه ما جایزالخطا هستیم باید به کارکنانمان هم اجازه شکست را بدهیم. بگذارید کارکنانتان بدانند که میتوانند کارها را متفاوت انجام دهند و ایدههای جدیدشان را بیازمایند. بگذارید بدانند که محیط برایشان امن است و اگر ایده جدیدشان آنگونه که فکر میکردند پیش نرفت، شما آن را درک میکنید. فراموش نکنید که برای نوآوری باید خطر کرد. باید کارکنانتان برای خطر کردن احساس امنیت کنند.

فضای محل کار را دلپذیر کنید

بیشتر فضاهای کاری در شرکتهای ایرانی سرد و بیروحند. ممکن است این فضاها برای کارهای روتین و اداری خوب باشند، اما خیلی به درد نوآوری نمیخورند. شانس ایده پردازی و نوآوری در محیطهای کاری دلپذیر و دوستداشتنی، به مراتب بیشتر است. اگر کسبوکارتان دانشی و مبتنی بر فناوری پیشرفته است، در دلپذیر کردن فضاهای کاری شرکت شک نکنید!