نیمی از تسهیلات 21.2میلیارد دلاری حساب‌ ذخیره ارزی معوق شد و بدهکاران قصد باز پرداخت ندارند

به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، براساس ماده (60) قانون برنامه سوم توسعه (مصوب سال 1379 مجلس شورای اسلامی)، جهت ایجاد ثبات در میزان درآمدهای ارزی و ریالی حاصل از صدور نفت خام و تبدیل دارایی حاصل در فروش نفت به دیگر انواع ذخایر و سرمایهگذاری و امکان تحقق دقیق فعالیتهای پیشبینی شده در برنامه، دولت مکلف به ایجاد «حساب ذخیره ارزی حاصل از درآمد نفت خام» و «حساب ذخیره ریالی» شد. ارقام مربوط به این حساب نیز ذیل حساب سپرده دولت نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و تحت عنوان «حساب ذخیره ارزی درآمد نفت خام» نگهداری میشد.

همچنین براساس بند «د» ماده (1) قانون برنامه چهارم توسعه (مصوب سال 1383 مجلس شورای اسلامی) نیز به دولت اجازه داده شد حداکثر معادل 50 درصد از مانده موجودی حساب ذخیره ارزی را برای سرمایهگذاری و تأمین بخشی از اعتبار مورد نیاز طرح های تولیدی و... بخش غیردولتی که توجیه و اقتصادی آنها به تأیید وزارتخانههای تخصصی ذیربط رسیده است، از طریق شبکه بانکی داخلی و بانکهای ایرانی خارج از کشور به صورت تسهیلات با تضمین کافی استفاده نماید. این امر باعث شد که تا شهریورماه 1393 بانک های عامل اقدام به پرداخت حدود 21.2 میلیارد دلار تسهیلات از این محل نمایند که هم اکنون حدود 4 میلیارد دلار آن بازپرداخت شده است حدود 4 میلیارد دلار آن بابت بدهی دولت به بانکهای واگذاری شده تهاتر شده و حدود 17.2 میلیارد دلار مانده (اصل و سود) تسهیلات اعطایی است. چنانچه حدود 2 میلیارد دلار جریمه تأخیر و حدود 6 میلیارد دلار سررسید آتی از مجموع این رقم کسر شود، در مجموع حدود 10 میلیارد دلار معوقات (تسهیلات غیرجاری) اصل باقی می ماند. لذا میتوان نتیجه گرفت که حدود 50 درصد از تسهیلات پرداختی از محل حساب ذخیره ارزی به صورت غیرجاری درآمده است که بیشترین آن در بانکهای ملت، ملی و تجارت بوده است. همچنین تکلیف و سرنوشت حدود 1.6 میلیارد دلار از منابع مصرف شده مذکور نیز مشخص نیست و بانک مرکزی اطلاعات شفافی در این زمینه ندارد. گزارش حاضر ضمن تحلیل روند عملکرد حساب ذخیره ارزی و شناسایی آسیب های مربوطه، درس هایی را نیز برای آینده ارائه میدهد.

مقدمه

با عنایت به اینکه بحث مربوط به نحوه تسویه بدهیهای مربوط به حساب ذخیره ارزی و نرخگذاری این تسهیلات توسط شورای پول و اعتبار و حتی دولت یازدهم در دستورکار قرار گرفت، ارزیابی عملکرد این حساب بیش از پیش ضرورت پیدا میکند. آنچه در عمل اتفاق افتاد این بوده است که بانکها صرفاً عاملیت پرداخت تسهیلات ارزی پرداخت شده از محل حساب ذخیره ارزی را برعهده داشتهاند و در تعیین نوع طرح یا تخصیص منابع چندان نقش نداشتهاند. این امر موجب شده که بانکها در گام اول، اعتبارسنجی و ارزیابی طرحهای متقاضی تسهیلات از این محل را به درستی و کامل انجام ندهند و لذا مطالبات غیرجاری ناشی از آن در سطح بالایی قرار گرفته است (با عنایت به اینکه بازپرداخت اقساط تسهیلات حساب ذخیره ارزی نیز به صورت ارزی است، لذا اولاً ارزش مطالبات غیرجاری و جرائم مربوط به آن افزایش یافته و ثانیاً به دلیل افزایش نرخ ارز، ارزش حقیقی ریالی آن نیز افزایش یافته است).

در گام دوم چون بانکها نسبت به منابع مربوط حساب ذخیره ارزی احساس مالکیت ندارند، لذا انگیزه قوی و جدی بابت وصول مطالبات غیرجاری ندارند. به نظر میرسد آسیبشناسی عملکرد حساب ذخیره ملی دوره فعالیت میتواند شفافیت این حساب را افزایش داده و به نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در اخذ تصمیم مبتنی بر اطلاعات درست کمک کند. بر این اساس در این گزارش ابتدا عملکرد حساب ذخیره ارزی به تفکیک بانکها بررسی و سپس آسیبشناسی مربوط به آن ارائه میشود. در خاتمه نیز پیشنهادهایی درخصوص نحوه مواجهه با این مسائل ارائه میشود.

1ـ بررسی وضعیت بانکهای دولتی

در این بخش عملکرد حساب ذخیره ارزی در بانکهای دولتی مورد ارزیابی و کنکاش قرار میگیرد. آمار مربوط به عملکرد بانکهای عامل در خصوص منابع حساب ذخیره ارزی در جدول 1 ارائه شده است.

1ـ1. بانک ملی ایران

تحلیلی که از جدول 1 میتوان ارائه کرد این است که حدود 41 درصد از تسهیلات استفاده شده (اسناد حمل) از محل حساب ذخیره ارزی در بین بانکهای دولتی و حدود 19 درصد از کل تسهیلات پرداختی در سیستم بانکی توسط بانک ملی ایران پرداخت شده است (حدود 4.1 میلیارد دلار از مجموع 21.3 میلیارد دلار کل بانکها). از مبلغ 4.1 میلیارد دلار رقمی حدود 826 میلیون دلار از تسهیلات (حدود 20 درصد) بازپرداخت، حدود 1.8 میلیارد دلار (حدود 44 درصد) غیرجاری شده و حدود 1.5 میلیارد دلار نیز دارای سررسید آتی است (حدود 36 درصد). لذا ملاحظه میشود که در بانک ملی حداقل 44 درصد از اصل تسهیلات اعطایی از محل حساب ذخیره ارزی غیرجاری شده است و درباره حدود 1.5 میلیارد دلار آن (حدود 36 درصد) نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.

2ـ1. بانک سپه

در بانک سپه نیز حدود 1.8 میلیارد دلار تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی (حدود 18 درصد سهم در بانکهای دولتی و حدود 9 درصد سهم در کل بانکها) پرداخت شده است؛ حدود 583 میلیون دلار آن (حدود 33 درصد) بازپرداخت شده، حدود 703 میلیون دلار غیرجاری شده (38 درصد) و حدود 514 میلیون دلار (حدود 29 درصد) نیز سررسید آتی است. لذا ملاحظه میشود در بانک سپه نیز حداقل 38 درصد از تسهیلات پرداختی غیرجاری بوده و درباره حدود 29 درصد آن نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.

3ـ1. بانک صنعت و معدن

چگونگی و فرایند پرداخت تسهیلات در بانک صنعت و معدن کمی پیچیدهتر است، زیرا از رقم تقریبی 1.5 میلیارد دلاری که از منابع حساب ذخیره ارزی توسط این بانک تسهیلات پرداخت شده است (سهم حدود 15 درصدی از بانکهای دولتی و حدود 7 درصدی از کل بانکها)، حدود 112 میلیون دلار (حداکثر 8 درصد) بازپرداخت شده، حدود 239 میلیون دلار (حداقل 16 درصد) از مبلغ مذکور غیرجاری است، حدود 76 میلیون دلار (حداکثر 5 درصد) دارای سررسید آتی است و درباره حدود 1 میلیارد دلار (حدود 71 درصد) از آن بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است (هنوز بانک مرکزی به شفافیت لازم در خصوص این رقم دست نیافته است).

4ـ1. بانک کشاورزی

بانک کشاورزی نیز حدود 1.4 میلیارد دلار از منابع حساب ذخیره ارزی، تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 14 درصد از تسهیلات پرداخت شده توسط بانکهای دولتی و حدود 7 درصد از کل تسهیلات پرداختی بانکها). بررسی وضعیت تسهیلات پرداختی در بانک کشاورزی نشان میدهد که حدود 129 میلیون دلار از تسهیلات پرداختی (حدود 9 درصد) بازپرداخت شده است، حدود 1.2 میلیارد دلار (حداقل 86 درصد) غیرجاری شده و حدود 61 میلیون دلار (حدود 4 درصد) نیز دارای سررسید آتی است.

5ـ1ـ بانک توسعه صادرات

بانک توسعه صادرات در مجموع حدود 1.2 میلیارد دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (12 درصد از تسهیلات پرداختی بانکهای دولتی و حدود 6 درصد از تسهیلات پرداختی کل بانکها). از تسهیلات مذکور حدود 362 میلیون دلار (حدود 30 درصد) بازپرداخت، حدود 441 میلیون دلار (حدود 37 درصد) غیرجاری و حدود 345 میلیون دلار (حدود 29 درصد) نیز سررسید آتی بوده است. درباره حدود 4 درصد از منابع مزبور نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.

جمعبندی بانکهای دولتی

در مجموع به طور متوسط در 5 بانک دولتی بررسی شده حدود 20 درصد از مطالبات بازپرداخت شده، حدود 46 درصد غیرجاری شده و حدود 25 درصد نیز دارای سررسید آتی است. در مجموع تکلیف حدود 80 درصد از منابع حساب ذخیره ارزی در بانکهای دولتی دقیقا مشخص است، اما 20 درصد منابع نیز مشخص نیست دچار چه سرنوشتی هستند (جدول 1). 71 درصد از منابعی که عملکرد شفافی ندارد در بانک صنعت و معدن است. همچنین در بین بانکهای دولتی بانک کشاورزی به نسبت تسهیلات دریافتی وضعیت بدتری در مطالبات غیرجاری منابع مورد نظر دارد، اما از لحاظ رقم مطلق بانک ملی در بین بانکهای دولتی بیشترین رقم مطالبات غیرجاری را به خود اختصاص داده است.

شایان ذکر است حدود 1.1 میلیارد دلار (حدود 11 درصد) از منابع حساب ذخیره ارزی مصرف شده در بانکهای دولتی نیز سرنوشت شفافی ندارد و بانک مرکزی هنوز اطلاعات کاملی در این زمینه ارائه نکرده است.

2. بررسی بانکهای دولتی واگذار شده

با عنایت به اجرای سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، سهام بانکهای تجارت، رفاه کارگران، صادرات ایران و ملت به بخش غیردولتی واگذار شد. در فرآیند واگذاری حدود 4 دلار از 11 میلیارد دلار (حدود 37 درصد) از تسهیلات اعطایی بانکهای مذکور از محل حساب ذخیره ارزی که طبق قانون باید بعد از بازپرداخت تسهیلات به حساب ذخیره ارزی واریز میشد، بابت بدهی دولت به این بانکها تهاتر شد.

2-1. بانک تجارت

بانک تجارت حدود 2.6 میلیارد دلار از محل حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 24 درصد از سهم بانکهای واگذار شده دولتی و حدود 12 درصد از سهم کل بانکها). از رقم مذکور، حدود 1.1 میلیارد دلار (حدود 44 درصد) از کل تسهیلات بابت تسویه بدهی دولت به بانک تجارت تهاتر شده است، حدود 444 میلیون دلار (حدود 17 درصد) بازپرداخت شده، حدود 1.3 میلیارد دلار از 2.6 میلیارد دلار (حدود 51 درصد) غیرجاری بوده و حدود 729 میلیون دلار (حدود 28 درصد) نیز سررسید آتی است. سرنوشت حدود 4 درصد از منابع نیز هنوز توسط بانک مرکزی شفافسازی نشدها ست.

2-2. بانک رفاه کارگران

بانک رفاه کارگران در مجموع حدود 294 میلیون دلار تسهیلات از محل منابع حساب ذخیره ارزی پرداخت کرده است ( حدود 3 درصد از بانکهای واگذار شده دولتی و حدود 1.4 درصد از کل بانکها).

از رقم فوقالذکر، مبلغ 243 میلیون دلار (حدود 83 درصد از کل تسهیلات) بابت بدهی دولت به این بانک هم تهاتر شده است. همچنین حدود 44 میلیون دلار از 294 میلیون دلار تسهیلات اعطایی حدود 15 درصد بازپرداخت حدود 238 میلیون دلار (حدود 81 درصد غیرجاری و حدود 13 میلیون دلار حدود 4 درصد دارای سررسید آتی است.

2-3 بانک صادرات ایران

بانک صادرات ایران حدود 1.7 میلیارد دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است. حدود 16 درصد از تسهیلات بانکهای واگذار شده دولتی و حدود 8 درصد از کل تسهیلات اعطای بانکها.

از رقم 1.7 میلیارد دلار رقم 970 میلیون ریال دلار حدود 56 درصد از کل تسهیلات آن بابت بدهی دولت به بانک مذکور تهاتر شده است. همچنین حدود 399.5 میلیون دلار از 1.7 میلیارد دلار تسهیلات اعطایی بانک صادرات از محل حساب ذخیره ارزی (حدود 23 درصد) بازپرداخت شده حدود 678 میلیون دلار (حدود 39 درصد) غیرجاری بوده و 279 میلیون دلار (حدود 16 درصد نیز دارای سررسید آتی است. در مجموع درباره حدود 78 درصد از اینم منابع در بانک صادرات ایران تعیین تکلیف شده است ولی بانک مرکزی درباره حدود 22 درصد از منابع در این بانک عملکردی گزارش نکرده است که عمدتا ناشی از عدم شفافیت اطلاعات در بخش بازپرداخت تسهیلات میباشد.

2-4 بانک ملت

بانک ملت بیشترین پرداخت تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی را در بین کل بانکها به خود اختصاص داده است. این رقم بالغ بر 6.4 میلیارد دلار است. (حدود 58 درصد از تسهیلات اعطایی بانکهایی واگذار شده دولتی و حدود 30 درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک، از رقم مذکور حدود 1.7 میلیارد دلار از 6.4 میلیارد دلار تسهیلات پرداختی بانک ملت (حدود 16.5 درصد) بازپرداخت شده حدود 2.8 میلیارد دلار (حدود 43 درصد) غیرجاری بوده و حدود 2.5 میلیارد دلار (حدود 40 درصد) نیز دارای سررسید آتی است.

2-5 جمعبندی بانکهای دولتی واگذار شده

در بین بانکهای واگذار شده دولتی و کل بانکها بانک ملت بیشترین تسهیلات را از محل منابع حساب ذخیره ارزی پرداخت کرده (سهم تقریبی 30 درصد در کل بانکها) همچنین این بانک بیشترین سهم از مطالبات غیرجاری را نیز به خود اختصاص داده است (سهم 55 درصد در بانکهای واگذار شده دولتی و سهم 28 درصدی در کل بانکها) عملکرد بازپرداخت اقساط در بانک صادرات تاحدودی غیرشفاف و مبهم است به طوری که در باره حدود 22 درصد از منابع پرداخت شده توسط این بانک (382 میلیون دلار) عملکردی گزارش نشده است.

در مجموع درباره حدود 509 میلیون دلار (حدود 5 درصد) از منابع حساب ذخیره ارزی مصرف شده در بانکهای واگذار شده دولتی عملکردی گزارش نشده است و بانک مرکزی هنوز اطلاعات کاملی در این زمینه کسب نکرده است.

به طور متوسط حدود 18 درصد از تسهیلات پرداختی بانکهای واگذار شده از محل حساب ذخیره ارزی با پرداخت شده و حدود 45 درصد از این تسهیلات غیرجاری است. بیشترین نسبت مطالعات غیرجاری با 81 درصد متعلق به بانک رفاه کارگران است اما از لحاظ رقم مطلق بیشترین رقم متعلق به بانک ملت با 2.7 میلیارد دلار میباشد.

3- بررسی عملکرد سایر بانکها

سایر بانکهای غیردولتی،مسکن و صندوق ضمانت صادرات نیز از محل منابع حساب ذخیره ارزی، اقدام به پرداخت تسهیلات کردهاند. کل رقم پرداختی توسط سایر بانکها حدود 304 میلیون دلار بوده است. (حدود 1.5 درصد از کل تسهیلات اعطایی بانکها از محل حساب ذخیره ارزی)

عملکرد سایر بانکها به شرح ذیل ارائه میشود:

3-1 بانک اقتصاد نوین

بانک اقتصاد نوین حدود 27 میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 9 درصد از تسهیلات سایر بانکها و حدود 0.1 درصد از کل تسهیلات اعطایی بانکها) از مبلع ذکور حدود 4.5 میلیون دلار (حدود 17 درصد) بازپرداخت شده، حدود 15 میلیون دلار (حدود 55 درصد) غیرجاری بوده و حدود 8 میلیون دلار (حدود 28 درصد) نیز دارای سررسید آتی است.

3-2 بانک پارسیان

بانک پارسیان نیز حدود 2.1 میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 1 درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانکها)

از رقم 2.1 میلیون دلار، حدود 1.9 میلیون دلار (حدود 89 درصد) بازپرداخت شده حدود 0.12 میلیون دلار (حدود 6 درصد) غیرجاری بوده و سررسید آتی نیز ندارد.

3ـ3. بانک پاسارگارد

بانک پاسارگاد حدود 1.2 میلیون دلار از محل حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 0.4 درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانکها).

کل رقم مزبور یعنی 1.2 میلیون دلار بازپرداخت شده است.

4ـ 3. بانک سامان

بانک سامان حدود 52.5 میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 17 درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانکها و حدود 0.3 از کل تسهیلات اعطایی بانکها). 100 درصد تسهیلات مذکور بازپرداخت شده و دارای معوقه و یا سررسید آتی نیست.

5ـ3. بانک کارآفرین

بانک کارآفرین حدود 34 میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 11 درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانکها و حدود 0.2 درصد از کل تسهیلات اعطایی بانکها). حدود 28 میلیون دلار (حدود 82 درصد) از منابع مذکور بازپرداخت شده، حدود 1 میلیون دلار (حدود 3 درصد) از منابع غیرجاری بوده و حدود 2 میلیون دلار (حدود 6 درصد) از منابع نیز دارای سررسید آتی است.

6ـ3. بانک مسکن

بانک مسکن نیز از محل منابع حساب ذخیره ارزی 6.2 میلیون دلار تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 2 درصد از تسهیلات اعطایی سایر بانکها) که کل تسهیلات مذکور به صورت غیرجاری مانده است.

7ـ3. صندوق ضمانت صادرات

این صندوق حدود 181 میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود 60 درصد تسهیلات اعطایی سایر بانکها و حدود 0.9 کل تسهیلات اعطایی بانک ها). 100 درصد رقم مذکور در سرفصل غیرجاری قرار گرفته و بازپرداختی آن صفر بوده است.

8ـ3. جمعبندی سایر بانکها

در مجموع حدود 88 میلیون دلار از 304 میلیون دلار تسهیلات پرداختی سایر بانکها (حدود 29 درصد) بازپرداخت شده، حدود 205 میلیون دلار (حدود 67 درصد) غیرجاری بوده و حدود 9.5 میلیون دلار (حدود 3 درصد) نیز دارای سررسید آتی است.

شایان ذکر است حدود 3 میلیون دلار (حدود 1 درصد) از منابع حساب ذخیره ارزی مصرف شده در سایر بانکها نیز عملکرد شفافی گزارش نشده است و بانک مرکزی هنوز اطلاعات کاملی در این زمینه کسب نکرده است.

کلیه تسهیلات پرداختی توسط بانک مسکن و صندوق ضمانت صادرات به سرفصل مطالبات غیرجاری منتقل شده و کلیه تسهیلات اعطایی توسط بانکهای کارآفرین، سامان و پاسارگاد بازپرداخت شده است.

جمعبندی و نتیجهگیری کلی

با عنایت به مباحثه ارائه شده میتوان دریافت که در مجموع تسهیلات اعطایی توسط کلیه بانکها رقمی حدود 21.2 میلیارد دلار بوده و نکات ذیل قابل استخراج است:

1. حدود 4 میلیارد دلار آن (حدود 19 درصد) بازپرداخت شده است.

2. حدود 4 میلیارد دلار آن (حدود 19 درصد) بابت بدهی دولت به چهار بانک واگذار شده دولتی (تجارت، رفاه کارگران، صادرات ایران و ملت)، تهاتر شده است.

3. حدود 2 میلیارد دلار (حدود 10درصد) مربوط به جریمه تأخیر (بهره متعلقه) به مطالبات غیرجاری است.

4. با عنایت به سه بند فوق خالص اصل مطالبات غیر جاری بانکها از محل حساب ذخیره ارزی حدود 9.8 میلیارد دلار است که با احتساب بهره متعلقه حدود 11.8 ملیارد دلار برآورد گردد.

5. حدود 6 میلیارد دلار (حدود 28 درصد) دارای سررسید آتی است.

6. حدود 1.6 میلیارد دلار (حدود 7.5 درصد) از منابع مصرف شده حساب ذخیره ارزی نیز عملکرد شفافی گزارش نشده است و بانک مرکزی هنوز اطلاعات شفافی در این زمینه کسب نکرده است.

7. عملکرد بانکهای مختلف به صورت تجمعی در جدول 4 ارائه شده است:

با عنایت به دادههای جدول 4 میتوان دریافت که 47 درصد تسهیلات اعطایی از محل حساب ذخیره ارزی توسط بانکهای دولتی پرداخت شده، 20 درصد از این منابع بازپرداخت شده، 46 درصد غیر جاری بوده و حدود 25 درصد نیز در سررسید آتی پرداخت میشود.

همچنین 51.5 درصد از تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی نیز توسط بانکهای دولتی واگذار شده پرداخت شده است. 17.6 درصد از منابع مذکور بازپرداخت شده و 45 درصد نیز غیرجاری شده است. همچنین حدود 19 درصد نیز (براساس مطالب داخل گزارش) بابت بدهیهای دولت به بانکهای مذکور تهاتر شده، حدود 32 درصد نیز در سررسید آتی پرداخت میشود.

سایر بانکها نیز 1.5 درصد از تسهیلات حساب ذخیره ارزی را پرداخت کردهاند که حدود 29 درصد آن بازپرداخت شده و 67 درصد نیز غیر جاری مانده حدود 35 درصد نیز در سرفصل آتی قرار گرفته است.

در مجموع کل بانکها، اولاً 19 درصد از تسهیلات اعطایی از محل حساب ذخیره ارزی بازپرداخت شده، 19 درصد تهاتر شده، 46 درصد در سرفصل مطالبات غیر جاری قرار گرفته است و مابقی نیز در سرفصل آتی قرار گرفته و یا عملکرد ان شفاف نیست.

با عنایت به واقعیتهای آشکار شده تلخی که در عملکرد حساب ذخیره ارزی ملاحظه میشود و همچنین با توجه به چانهزنیهای مختلفی که بدهکاران ناشی از این حساب (که عمدتاً قصد بازپرداخت این تسهیلات اعطایی را ندارند) با نهادهای مختلف جهت بخشش جرائم، استمهال تسهیلات، محاسبه ریالی تسهیلات با نرخ ارزی به مراتب پایینتر از نرخ بازار دارند و همچنین با لحاظ مفاسد مترتب بر این فرآیندها، اتخاذ سازوکاری کارآمد برای اعطای تسهیلات از محل منابع صندوق توسعه ملی ضروری است.