رفتار ایذایی در بازار ارز

رئیسکل بانک مرکزی در واکنش به نوسان دو روز گذشته در بازار ارز ریشه این نوسانات را به برخی دخالتها وصل کرد و گفت: عوامل بنیادین موثر در تعادل بازار ارز تفاوت ویژهای نداشته و نوساناتی که در نرخ ارز ملاحظه میشود ناشی از دخالتها در برخی مقاطع زمانی است. ولیالله سیف هر چند اشاره بیشتری به عوامل مداخله در بازار نکرد، اما به نظر میرسد مقصود رئیسکل تحرکات سازمان یافتهای باشد که از کانال بازیگران غیررسمی در بازار ارز صورت میگیرد. مشاهدات بازار نشان میدهد تحرکات صورت گرفته در قالب دو رفتار انجام میشود.

فشار در زمان خلوت:

رفتار اول به اعمال فشار به قیمت در ساعت پایانی و خلوت بازار برمیگردد. در این حالت معاملهگران در ساعات انتهایی بازار با جوسازی قیمتی، زمینه نوسانات و رشد قیمتی دلار را فراهم میکنند. این اعمال فشار معمولا از ساعتهایی شروع میشود که صرافی بانکها به فعالیت روزانه خود خاتمه میدهند و حجم معاملات نیز به پایینترین حد ممکن میرسد. از این ساعت به بعد بازیگران خرد وارد بازار میشوند و با تهییج قیمتی تلاش دارند نرخ دلار در سطحی بالاتر از میانه روز بسته شود. در این رفتار هدف آن است که قیمت آغاز به کار در روزهای بعد بر مبنای قیمتهای بسته شده مدنظر آنان باشد. زمانی که عرضه و تقاضا در پایینترین سطح و نرخهای اعلام شده محصول هیجان بوده است.

بازی قیمتی با دلار تحویلی:

در بازار برخی فعالان اقدام به خرید و فروش مدتدار میکنند. در روزهای اخیر مشاهده شده قیمتهای مدتدار ارائه شده فاصله معناداری با قیمتهای جاری دارد. این رفتار نیز با هدف علامتدهی به قیمتها صورت میگیرد.این رفتار نیز در تحریک درجه نوسان بازار موثر است. البته از بعدازظهر روز گذشته سیاستگذار تدابیری به خرج داد تا فعالان غیررسمی نتوانند در ساعت خلوت بازار یکهتاز میدان شوند. بعدازظهر روز دوشنبه برخی از صرافیهای بانکها با ادامه فعالیت و انجام خرید و فروش ارز تلاش کردند مانع تاثیرات روانی این گروه بر قیمتهای بازار شوند. در واقع رفتار ایذایی که از روز شنبه آغاز شده با این اقدام تا حدودی خنثی شد. (رفتار ایذایی به رفتار کسی گفته میشود که با توان کمتر دست به حمله ناگهانی به حریف خود میزند و موجب غافلگیری او میشود.) نمونه چنین رفتاری در روزهای اخیر از سوی برخی بازیگران غیررسمی مشاهده شد. آنها با حجم عملیات بسیار پایین توانسته بودند روند قیمتی را در دست بگیرند و به قیمت ارز جهت بدهند.
دیروز در مراکز رسمی خرید و فروش ارز معاملات چندانی انجام نمیشد و فضای بازار آرام بود؛ اما در نزدیکی پاساژ افشار (مکانی که محل تجمع بازیگران غیررسمی بازار است) فضای بازار بهگونه دیگری بود و قیمت دلار تحتتاثیر تقابل بازیگران غیررسمی و صرافی بانکها قرار داشت. روز گذشته در حالی که قیمت دلار بین فعالان غیررسمی بازار 3440 تومان بود، برخی از صرافی بانکها با قیمت 3380 تومان به فروش ارز خود پرداختند. برخی از فعالان بازار در انتقاد به این موضوع میگویند که شکاف بین این دو نرخ فروش تکرار برخی از حرکتهای تکراری در زمان نوسانات گذشته است و زمینه را برای ایجاد رانت و رانتجویی فراهم میکند، اما از سوی دیگر سیاستگذار ارزی اعتقاد دارد قیمتهای باز شده بازار در ابتدای روز بهدلیل آنکه تحتتاثیر فضای روانی قیمت روزهای قبل بوده، کاذب است و تزریق ارز در سطح کمتر از این قیمت با هدف حباب شکنی است.

انتخابهای دیگر سیاستگذار

گرچه سیاستگذار سعی میکند با تزریق ارز با قیمتهایی پایینتر از نرخ بازار حباب قیمتی را بشکند، اما برخی کارشناسان راهکارهای دیگری برای کنترل بازار پیشنهاد میکنند. همانطور که پیش از این در گزارش روز سه شنبه اشاره شده بود، برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که سیاستگذار ارزی بهتر است به جای مدیریت قیمتی بازار، نوسانات موجود در آن را مدیریت کند. به گفته برخی کارشناسان بهتر است پس از مشخص شدن سطح تعادلی بازار سیاستگذار ارزی سطح مشخصی از کف و سقف قیمتی را برای خود تنظیم کند و با عبور نرخ از این دو سطح با روشهای متفاوتی اقدام به تنظیم سطح قیمتهای بازار کند. برخی کارشناسان یکی از مکانیسمهای موجود برای تنظیم نوسانهای بازار را انجام معاملات دو سویه میدانند. به گفته آنها بهتر است سیاستگذار ارزی هنگام نوسانات، همزمان اقدام به خرید نامحدود ارز با قیمتی پایینتر از قیمت بازار و فروش نامحدود آن با قیمتهایی کمی بالاتر از قیمت بازار کند و از این طریق به کنترل نوسانات و سطح قیمتی بپردازد. انتخاب تناوب و حجم دخالت بازار و مدیریت روانی از جمله سیاستهایی است که بهجای سیاست تزریقی برای حباب شکنی استفاده میشود.