بازگشت بورس به مدار آرامش

بورس تهران در هفته جاری بهرغم دارا بودن دو روز کاری کمتر جو به مراتب بهتری از سه هفته معاملاتی قبل را تجربه کرد و با غلبه تقاضا بر عرضه شاهد رشد عمومی قیمتهای سهام و افزایش شاخص کل به میزان حدود یک درصد بود. به این ترتیب سطح استراتژیک و مهم 70 هزار واحدی برای شاخص باز پس گرفته شد تا با کنترل فروشهای افراطی، بازار در انتظار تعادل نسبی در کوتاه مدت باشد. در همین حال، بازدید رئیس جدید سازمان بورس در روز دوشنبه از تالار معاملات حافظ تاثیر مثبتی بر ذهنیت فعالان بازار گذاشت به ویژه آنکه دکتر فطانت وعدههایی جهت رفع نارساییهای بازار سرمایه و رفع ابهامات اقتصادی موثر بر وضعیت بورس در کوتاهمدت را ارائه کرد. از سوی دیگر، با ورود به دی ماه، سهامداران در انتظار دریافت جدیدترین اطلاعات مالی در قالب عملکرد 9 ماهه شرکتها هستند که ظرف هفتههای آینده منتشر خواهد شد. امید میرود انتشار گزارشهای مالی بتواند شفافیت بیشتری را جهت تحلیل آخرین وضعیت بنگاهها و غربال صنایع برتر ایفا کند.


 تکرار سنت بورس در ایام نیمه تعطیل
در بورس تهران همچون دیگر بازارهای مالی برخی رفتارهای فصلی و مقطعی وجود دارد که یکی از آنها مربوط به رفتار بازیگران این بازار در ایام بین تعطیلی است. فعالان حقیقی معمولا به علت خوشبینی غالب خود نسبت به ارزندگی سهام مترصد فرصتی هستند که رشد قیمتهای سهام و افزایش تقاضای خرید را شکل دهند. این رویکرد با توجه به غیبت سرمایهگذاران حقوقی که بهعنوان فروشندگان بزرگ بازار شناخته میشوند، زمینه یک رونق موقت در ایام بین تعطیلی را فراهم میآورد. در هفته جاری هم ضعف بنیه نقدینگی بازار به علت رکود شدید پس از سوم آذر ماه مانع از تکرار این رفتار تاریخی نشد؛ به ویژه آنکه سهام شرکتهای بزرگ از لحاظ بنیادی در قیمتهای توجیه پذیر برای رونق کوتاهمدت بودند و همین مساله باعث نوسان مثبت شاخص کل و رشد نسبی قیمتهای سهام در سه روز معاملاتی هفته مورد گزارش شد. 

 پیامد نوسان ارز در بورس
قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد در یک ماه گذشته در برابر ریال حدود 10 درصد تقویت شده است. در بررسی دلایل این نوسان، برخی به تفاوت نتایج مذاکرات هستهای با انتظار فعالان اقتصادی اشاره میکنند؛ اما عامل شاید مهمتر به افت قیمتهای جهانی نفت باز میگردد. تاثیر سقوط ارزش طلای سیاه بر ارزش ارز کشورهای نفتی کمابیش یکسان بوده تا جایی که حتی اقتصاد با ثبات کشور نروژ را تحت تاثیر قرار داده و ارزش کرون بیش از 10 درصد در برابر دلار تضعیف شده است. از سوی دیگر، بر اساس پیشنهاد دولت در لایحه بودجه، قیمت ارز مبادلهای برای سال آینده 7/5 درصد افزایش یافته است که این عامل هم توجیهکننده تضعیف متناظر ارزش ریال در بازار آزاد است. با این حال، در روزهای اخیر نشانههایی مبنی بر تمایل تضعیف بیشتر ارزش ریال در بازار آزاد قابل مشاهده است که برای قضاوت در مورد عمق آن باید در انتظار گذشت زمان بود. در این رابطه بررسی عملکرد تاریخی بازار سهام در فاصله زمانی مرداد 91 تا خرداد 92 قابل توجه است که در واکنش به تضعیف بیش از
60 درصدی ارزش ریال، جهش بیش از 70 درصدی شاخص کل عمدتا با محوریت سهام پتروشیمی، پالایشی، فلزی و معدنی بهرغم نگرانیهای سیاسی رقم خورد. 
این واکنش البته با تاخیر یک ساله نسبت به نوسان ارزی محقق شد که علت آن عدم اطمینان از نحوه انعکاس این رویداد در سودآوری شرکتهای مرتبط بود. در شرایط جاری با توجه به تجربه تاریخی اخیر و اطمینان از تاثیر اهرمی رشد نرخ ارز بر سودآوری شرکتهای مرتبط، احتمال واکنش سریعتر نسبت به تحولات ارزی در قیمتهای سهام وجود دارد. با این حال، از آنجا که افت 50 درصدی قیمتهای نفت منجر به اصلاح قیمت بسیاری از محصولات پتروشیمی، معدنی و فلزی در سطح جهان شده هنوز افزایش قیمت ارز آثار خود را در رشد قیمتهای فروش ریالی شرکتهای داخلی منعکس نکرده است. با این وجود، از آنجا که افت قیمت جهانی کالاها به مراتب کمتر از سقوط نفت بوده است، تضعیف بیشتر ارزش ریال نسبت به سطوح کنونی در بازار آزاد احتمالا منجر به تاثیرگذاری بر قیمتهای فروش بخش مهمی از شرکتهای بورسی و به تبع آن سودآوری آنها میشود. از این رو، فعالان بازار در روزهای آینده به دقت تحولات ارز را دنبال خواهند کرد تا مشخص شود آیا تضعیف ارزش ریال در سطح 10 درصد کنونی مهار میشود یا با دستیابی به سطوح تعادلی جدید، افق سودآوری ریالی شرکتها با تغییرات مثبتی مواجه خواهد شد.

 عیدی فدرال رزرو به بازارها
مهمترین خبر اقتصاد کلان جهان در روزهای اخیر برگزاری آخرین نشست ماهانه اعضای بانک مرکزی ایالاتمتحده در سال 2014 بوده است. واکنش بازارها به اخبار این نشست مثبت بوده، زیرا در بیانیه پایانی که توسط رئیس آن یعنی جانت یلن قرائت شد بر «صبور» بودن بانک مرکزی به منظور اجرای افزایش نرخ بهره دلار تاکید شد؛ خبری که برای قیمت داراییها به ویژه قیمتهای سهام مثبت بود و در همین راستا، شاخص سهام 30 شرکت بزرگ دنیا بهترین 5 روز معاملاتی خود از سال 2011 تاکنون را تجربه کرد و موفق به فتح قله 18 هزار واحدی شد. صبور بودن در افزایش نرخ بهره در بیانیه اخیر جایگزین عبارت پایین نگه داشتن نرخ برای «مدت قابل ملاحظه» شده است. آخرین مرتبهای که لفظ صبور بودن در موقعیتی مشابه در بیانیه فدرال رزرو به کار رفته بود به ژانویه 2004 باز میگردد که تنها 6 ماه بعد تصمیم به نخستین افزایش نرخ بهره گرفته شد که با افزایشهای مکرر در سال 2006 به بیش از 5 درصد رسید و در نهایت به بحران جهانی اقتصاد ختم شد. در شرایط کنونی نیز اغلب تحلیلگران بهرغم به کار بردن واژه «صبوری» در بیانیه بر احتمال زیاد اولین افزایش نرخ بهره دلار در هشت سال اخیر در میانه سال 2015 تاکید دارند. با این حال، به نظر میرسد فعالان بازارهای جهانی فعلا بر جنبه کوتاهمدت تحولات جاری (پایین ماندن نرخهای بهره) تمرکز کردهاند و آن را به مثابه عیدی سال نوی فدرال رزرو تلقی کرده و پایانی خوش بر رالی دلچسب بازارهای غربی در سال 2014 رقم زدهاند.