امیدی به رشد بازار فولاد خاورمیانه نیست؟

این کشورها همچنین ظاهرا بخش اعظمی از رشد تقاضای فولاد طی دهه آتی را به خود اختصاص خواهند داد. سایر مناطق نظیر خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین نیز شاهد رشد خواهند بود، ولی نقطه شروع رشد آنها خیلی پایینتر است.
خاورمیانه از یک دامنه وسیع کشورهایی با عملکرد و دورنمای اقتصادی بسیار متفاوتی در سالهای اخیر، شکل گرفته است، اما از سال 2000 میلادی تاکنون دومین نرخ رشد بالای جهانی را به خود اختصاص داده است. رشد کلی منطقه طی سالهای 2013 - 2000 سالانه بهطور متوسط 7.4 درصد بوده است، در حالیکه این رقم در آسیا 8.8 درصد بوده است.
در حالیکه این نرخ رشد قوی بوده است، خاورمیانه همچنان نقش نسبتا اندکی در صنعت فولاد جهان ایفا میکند. این منطقه در 2013 فقط 3.4 درصد از مصرف فولاد جهان را نسبت به 65 درصد آسیا به خود اختصاص داد. نرخ رشد تقاضای فولاد منطقه طی 2013 - 2000 به تنها 5 درصد از کل نرخ رشد جهانی رسید.
به هرحال خاورمیانه قطعا تاثیری فراتر از توان ظاهری خود دارد. در 2013 این منطقه 55 میلیون تن فولاد مصرف کرد و مصرف سرانه آن به 243 کیلوگرم رسید که بالاتر از نرخ متوسط 230 کیلوگرمی جهان بود، در حالیکه کل آفریقا با جمعیت 1.1 میلیارد نفری فقط 37 میلیون تن فولاد مصرف کرد. هند 50 درصد بیشتر از خاورمیانه فولاد مصرف میکند، اما جمعیت آن چندین برابر است.
از دیگر دلایل اهمیت بیشتر خاورمیانه نسبت به آنچه که به ظاهر به نظر میرسد این است که این منطقه با تولید فقط نیمی از فولاد مورد نیاز خود، بزرگترین منطقه برای واردات فولاد است. در میان ضعف بازارها، این امر خاورمیانه را به رقابتیترین بازار در صنعت فولاد جهان مبدل ساخته است. بهویژه اینکه در 2014 مرکز اصلی صادرات فولاد چینی بوده است. صادرات فولاد چین به کشورهای اصلی خاورمیانه طی سپتامبر سال 2014 با یک رشد سالانه 44 درصدی تقریبا به 5 میلیون تن رسید.
دامنه عملکرد این منطقه بسیار وسیع است. قطر دارای سریعترین نرخ رشد مصرف فولاد در سطح جهان است، به گونهای که از سال 2000 تاکنون سالانه 25.5 درصد رشد مصرف داشته است که دو برابر بیشتر از نرخ رشد مصرف چین است. مصرف سرانه فولاد قطر در 2013 همانند کرهجنوبی 1000 کیلوگرم بود که بالاترین رقم در سطح جهان محسوب میشود.
عمان، کویت، عربستان و امارات طی دهه اخیر همگی رشد قوی را تجربه کردهاند. به هر حال ایران به مراتب بزرگترین مصرفکننده فولاد منطقه است، به گونهای که از سال 2000 تاکنون نرخ رشد مصرف فولاد آن سالانه بهطور متوسط 4.7 درصد بوده و این در حالی است که مصرف فولاد کشور طی 2013 - 2011 بهعلت آثار تحریمات اقتصادی که منجر به یک عقبنشینی 8.4 درصدی در تولید ناخالص ملی طی این مدت شد، 20 درصد سقوط کرد. عملکرد ضعیف ایران طی سالهای اخیر حاکی از عدم رشد مصرف کلی فولاد منطقه از سال 2011 است.
اکثر کشورهای منطقه بهطور نامنظم شاهد رشد مصرف بودهاند. سقوط بازار املاک در امارات موجب سقوط تقریبا 50 درصدی مصرف فولاد در 2009 شد و در 2013 مصرف ظاهری 7.9 میلیون تنی فولاد این کشور هنوز 40 درصد کمتر از مصرف 13.4 میلیون تنی آن در 2008 بود.
مصرف سرانه فولاد امارات طی 2008 - 2006 به 2000 - 1500 کیلوگرم رسید که بالاترین نرخ در سطح جهان بود؛ هرچند در 2013 این رقم به 840 کیلوگرم تنزل یافت.
در سوریه مصرف فولاد از 2.8 میلیون تن در 2009 به تنها 0.5 میلیون تن در 2013 سقوط کرد. مصرف فولاد عراق طی سالهای اخیر جهش چشمگیری داشته و از 2006 تا 2013 چهار برابر شده است. به هر حال جنگ داخلی اخیر مانع از حفظ این روند خواهد شد.
قیمت اخیر نفت خام برنت با کاهش شدیدی نسبت به نرخ متوسط 110 دلاری آن در 2013، حدود 55 دلار بود که کمتر از متوسط این رقم طی 10 ماه اول 2014 است. چنانچه این رقم در 2015 نیز حفظ شود، شاهد آثار منفی جدی در رشد GDP کشورهای اصلی تولیدکننده نفت (جایی که بخش اعظمی از فولاد مصرف میشود) خواهیم بود؛ بهگونهای که در 2015 بهطور متوسط 8 - 5 درصد از نرخ رشدGDP را از این محل کاهش خواهد داد.
به هر حال این تاثیر منفی بر تقاضای فولاد و GDP خاورمیانه، از ناحیه اثرات سودمند قیمتهای پایینتر انرژی در سایر نقاط جهان، تعدیل و جبران خواهد شد.
به هر ترتیب بازارهای فولاد خاورمیانه در حالی سال 2014 را به پایان بردند که امید چندانی به بهبود این شرایط در 2015 ندارند؛ بهگونهایکه اقتصادها و سیاستهای منطقه عموما وخیمتر شدهاند.با ادامه مشکلات بین روسیه و اوکراین، خریداران فولاد خاورمیانه به محصول چینی روی آوردهاند. طولانی بودن تحویل کالا از چین مشکلساز نبوده است؛ زیرا تقاضای فولاد فاصله زیادی نسبت به نقطه اوج خود دارد و فعالان بازار ترجیح میدهند ذخایر خود را در پایینترین سطح ممکن نگه دارند.
تولیدکنندگان محلی در خاورمیانه از پایین بودن قیمتهای فولاد چینی ناراضیاند و خواستار برخی حمایتهای دولتی در برابر وارداتند. آنها نمیتوانند عقبنشینی کنند و صرفا نظارهگر باشند؛ در حالیکه برخی کشورها از طریق قیمت شکنی یا یارانهها، تجارت غیرمنصفانهای دارند. ضمنا وزارت بازرگانی ایالات متحده به یکسری تحقیقات ضددامپینگی و عوارض رایج برای واردات لولههای جوشدار خطوط انتقالی از کره جنوبی و ترکیه در نوامبر دست زد. این کشور همچنین برای واردات آرماتور ترکیهای به این کشور از اکتبر 2014 یک یارانه 1.25 درصدی وضع کرد.
مصر هم از اکتبر 2014 به مدت 200 روز روی تمامی آرماتورهای وارداتی یک عوارض حمایتی 7.3 درصدی وضع کرده است که کمتر از 40 دلار برای هر تن نخواهد بود. به رغم جو ضعیف بازار، این منطقه هنوز دارای یک تقاضای عظیم زیربنایی است. کشورهای حوزه خلیج فارس طی پنج، شش سال آینده احتمالا 145 میلیارد دلار صرف پروژههای زیربنایی و ساختمانی خواهند کرد. به این ترتیب این منطقه میتواند از لحاظ مصرف فولاد همچنان یکی از بهترین بازارهای جهان باقی بماند.